«Μου είχε τηλεφωνήσει, πάνε χρόνια πολλά, να μου ζητήσει να δώσω έργο για έναν χώρο που δεν είχαν ακόμη, δεν ήξεραν καν ποιος θα είναι κι αν γίνει. Τι μας θέλετε εμάς ξένους εκεί κάτω, του απάντησα, κάντε κάτι του τόπου σας. Γι′ αυτόν παλεύουμε, μου είπε, με ότι καλύτερο». Έτσι θυμάται ο Χρήστος Μποκόρος τον Σάββα Πετράκη (1950-2012), τον φλογερό ευπατρίδη με καταγωγή από την Κρήτη και συγκεκριμένα την Ανω Βιάννο του Νομού Ηρακλείου. Το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του ο Πετράκης το πέρασε στη Γερμανία. Κι όταν επέστρεψε συνταξιούχος μαθηματικός στη γενέθλια γη, αφοσιώθηκε - με τον τρόπο που έκαναν άλλοι σημαντικοί όπως η Έλλη Παπαδημητρίου και η Μέλπω Μερλιέ - στην αφηγηματική και ηχητική καταγραφή του ιδιαίτερου μουσικού ιδιώματος που δεσπόζει στα Αστερούσια Ορη. Κάποια στιγμή, γύρω στο 2004, βρέθηκε βαριά άρρωστος στο νοσοκομείο να ξεφυλλίζει ένα λεύκωμα με πίνακες ζωγραφικής. Η ματιά του κοντοστάθηκε σε ένα έργο που απεικόνιζε έναν πλάτανο από τη Βιάννο. Εκείνη τη στιγμή του ήρθε η ιδέα: θα ζητούσε από ζωγράφους να δωρίσουν έργα τους, αποκλειστικά για τη χαρά της προσφοράς σε έναν μικρό τόπο. Έτσι απευθύνθηκε και στον Χρήστο Μποκόρο.
«Δεν θα μας δώσετε κάτι; Στείλτε μου, του είπα εντέλει, ένα πράγμα δικό σας και κάτι θα ζωγραφίσω επάνω του. Έλαβα αργότερα δυο πλάκες από βιαννίτικη μαυρομουρνιά, τις κόλλησα, τις έκανα έργο και το γύρισα πίσω γεμάτο με φλόγες. Μιλήσαμε αρκετές φορές μετά, όλο κι έβρισκε κάποιο λόγο να μου τηλεφωνεί, να τα λέμε· δεν τον συνάντησα ποτέ. Όταν έγινε η Πινακοθήκη της Βιάννου με κάλεσε να κατέβω στα εγκαίνια, δεν μπορούσα, δεν πήγα, το ανέβαλα. Έχουμε, είπα, καιρό, θα ’ρθει ώρα να βρεθούμε. Ύστερα έμαθα που έφυγε· περήφανος, πάλευε για τον τόπο του μέχρι τέλους».
Μπορεί να μην συναντήθηκαν ποτέ οι δύο άνδρες, ήρθε όμως η ώρα που ο σπουδαίος ζωγράφος ταξίδεψε στο νησί για να κάνει έκθεση, την πρώτη που η ιδιόμορφη και σπουδαία αυτή Πινακοθήκη στην εσχατιά της Κρήτης φιλοξενεί με έργα που δεν ανήκουν στη συλλογή της. Άλλωστε, όπως μας έχει πει ο Μποκόρος «σ′ αυτόν τον κόσμο όλα είναι αθάνατα, και τα ζωντανά και τα πεθαμένα, όσο εμείς είμαστε εδώ και τα μνημονεύουμε. Υπάρχουν, είτε στη μνήμη είτε σε μνημεία, σε έργα, σε παραμυθία».
Τα έργα του Κρητικού Σάββα Πετράκη είναι πράγματι σπουδαία και ολοζώντανα. Μετά τις δύο ώρες που διαρκεί το ταξίδι από το Ηράκλειο, στον Κερατόκαμπο του Δήμου Βιάννου - ένα απομακρυσμένο χωριό διακοσίων περίπου κατοίκων -, δεσπόζει ένα πέτρινο διαμάντι. Εκεί, «κρύβεται» μια άγνωστη αλλά πλούσια σε ονόματα συλλογή ελληνικής σύγχρονης τέχνης. Μια πινακοθήκη με έργα καλλιτεχνών όπως οι Νίκος Κεσσανλής, Γρηγόρης Σεμιτέκολο, Γιάννης Μόραλης, Nelly’s, Χρόνης Μπότσογλου, Νίκη Καναγκίνη, Αλέκος Φασιανός, Αλέξης Βερούκας, Μαρία Ξενάκη μεταξύ πολλών άλλων.
Τώρα, με την έκθεση Μποκόρου στην Πινακοθήκη Σάββας Πετράκης, ξεκινά ένα εκθεσιακό πρόγραμμα το οποίο ανοίγει με εξωστρέφεια νέους δρόμους στη λειτουργία της. Μια έκθεση ενός καλλιτέχνη που στο κέντρο του έργου του βρίσκεται η «προσφορά».
Αρχετυπικά σύμβολα, όπως το κερί, η ελιά, το πρόσφορο, όλα όσα εκφράζουν το συλλογικό ασυνείδητο κυριαρχούν στο έργο του καλλιτέχνη, όχι με όρους ιδεολογήματος, αλλά βαθιά υπαρξιακούς. Κι είναι χαρακτηριστικό αυτό που μας λέει ο ίδιος ο δημιουργός: «Η φλόγα για παράδειγμα, δεν είναι εκκλησιαστικό σύμβολο, την έχω δει παντού. Όταν άναβε η γιαγιά μου το καντηλάκι, δεν ήταν εκκλησιαστική πράξη αυτή. Ήταν μια πράξη προσωπική, άκρας και άπειρης συλλογικότητας. Χωρούσανε εκεί όλοι της οι πεθαμένοι και όλοι της οι ζωντανοί».
Χωρίς ν’ αναζητούμε αντιστοιχίες, η Πινακοθήκη Βιάνου γεννήθηκε από την ίδια ανάγκη: ως υπόδειγμα προσφοράς προς την κοινότητα, αλλά και συγκρότησης μιας κοινότητας γύρω από την τέχνη. Κι ο τίτλος της έκθεσης «παραλογή» απηχεί τον χαρακτήρα της κοινότητας και της προσφοράς. Τα έργα του Μποκόρου είναι έργα μιας συνάθροισης που κατασκευάζεται αποκλειστικά με τα υλικά της ζωγραφικής αλλά βυθίζονται βαθιά στην ιστορία και τις ιστορίες, στον αφηγηματικό κόσμο της μνήμης και των ονείρων. Είναι μια ζωγραφική που έχει τον χαρακτήρα «Παραλογής», μιας ιστορίας δηλαδή που μοιραζόμαστε όλοι.
Να πως μας περιγράφει ο ζωγράφος τα έργα του στημένα στην Πινακοθήκη: «Φτάσαμε Κερατόκαμπο, στην κάτω μεριά της Κρήτης, με μια χούφτα ζωγραφιστά κεράσια απ’ τη Βίνιανη των Αγράφων, νεραντζανθούς της άνοιξης σκόρπιους σ’ έναν μεταξωτό τσεβρέ λιωμένον πάνω σε φαγωμένα κατράνια απ′ την Πάτμο, το μαύρο κυπαρίσσι της μνήμης ατέρμονο και τη σκιά μιας ελιάς σε κάμπο χρυσό λεκιασμένο, μια φλογίτσα σ′ ένα σπάραγμα μπαλωμένο για την Έξοδο στο Μεσολόγγι, κουρελάκια φωτισμένα, πολύχρωμα του παιδικού μου Αγρινίου, πέντε άρτοι που χόρτασαν πλήθη, ένας ντάκος στην άκρη και τρίμματα, ένα κόκκαλο ζώου σε συραμμένα σανίδια μιας σκάφης, μαύρο σκοτάδι και κόκκινο αίμα, κεδρόξυλα της Ευρυτανίας τυλιγμένα με πανιά χρωματιστά και δαντέλες, μπλεγμένα σύμβολα κι ανάμεσά τους οστά γεγυμνωμένα τα γράμματα Ελευθερία ή Θάνατος, η φωτεινή χαρακιά στο σκοτάδι, ένα χέρι (που ζητάει άραγε φως ή που δίνει;), ένα πρόσφορο μ′ ένα ποτήρι κρασί, ένα καντήλι και το κεφάλι του Άρη κρεμασμένο απέναντι στο Λιβυκό πέλαγος σε μια κόγχη της Πινακοθήκης που ονειρεύτηκε ο Σάββας Πετράκης κι έχει πια το όνομά του».
Την έκθεση επιμελείται ο Θεόφιλος Τραμπούλης. Διάρκεια έως 30/9
Καθημερινά 10-12πμ και 6-9μμ, Σαββατοκύριακο 10-1πμ και 6-9 μμ.