Ο μήνας έχει δεκατρείς
καταραμένη μέρα,
δεν θέλω ν’ ανταμώσω άνθρωπο
ούτε για καλημέρα
Όταν το ημερολόγιο δείχνει: Παρασκευή και 13 κάποιου μήνα, τότε πολλοί άνθρωποι θεωρούν την ημέρα κακότυχη, γρουσούζικη, αποφράδα και ακατάλληλη για έναρξη σημαντικών γεγονότων καθώς πρόκειται για ημέρα που κουβαλάει όλες τις προλήψεις και δεισιδαιμονίες που μπορούν να υπάρξουν από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Θεωρείται λοιπόν πως η συγκεκριμένη ημέρα είναι δυσάρεστη για πολλές εργασίες και δραστηριότητες, όπως είναι η γέννηση, ο γάμος, η έναρξη μιας νέας δουλειάς, το ξεκίνημα του πλοίου για ένα νέο ταξίδι, οι μετακομίσεις κ.α.Αποφράδες ημέρες έχουν όλοι οι λαοί του κόσμου. Οι αρχαίοι Έλληνες, λόγου χάρη, θεωρούσαν τέτοιες τις ημέρες των Ανθεστηρίων (αρχαία ελληνική ετήσια εορτή προς τιμήν του Θεού Διονύσου, η οποία τελούνταν την 11η ως και την 13η του μηνός Ανθεστηριώνος που αντιστοιχούσε στο χρονικό διάστημα από τη Νέα Σελήνη Ιανουαρίου έως τη Νέα Σελήνη Φεβρουαρίου), γιατί τότε πίστευαν ότι περιφέρονταν κοντά τους οι ψυχές των νεκρών, ιδιαίτερα κατά την τρίτη και τελευταία ημέρα εορτάζονταν τα Υδροφόρια προς τιμήν όσων χάθηκαν στον Κατακλυσμό του Δευκαλίωνα.
Σήμερα στην Ελλάδα ως γρουσούζικη θεωρείται η μέρα Τρίτη και 13, καθώς συνδέεται άμεσα με την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, η οποία πραγματοποιήθηκε ημέρα Τρίτη, ενώ αν προσθέσουμε τους αριθμούς του έτους 1453 (1+4+5+3), έχουμε ως σύνολο το 13. Επίσης, Τρίτη 13 Απριλίου του 1204, οι Σταυροφόροι άλωσαν την Πόλη προχωρώντας σε λεηλασίες, βανδαλισμούς που κλοπές πολύτιμων κειμηλίων. Έκτοτε οι Ορθόδοξοι πληθυσμοί θεωρούν την Τρίτη και 13 καταραμένη ημέρα.
Στις Αγγλοσαξονικές, Γαλλικές, Γερμανικές και Πορτογαλικές περιοχές του κόσμου, αντιθέτως, ως κακότυχη θεωρείται η Παρασκευή που συμπίπτει με τις 13 ενός μήνα. Ο φόβος της Παρασκευής και 13 ονομάζεται στα αγγλικά paraskavedekatriaphobia (μία λέξη που προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις Παρασκευή, δεκατρείς και φοβία) και αποτελεί ειδική μορφή της τρισκαιδεκαφοβίας (ο φόβος για τον αριθμό δεκατρία, που θεωρείται πρόληψη).
Σε αυτές τις χώρες ακόμη και σήμερα πολλά κτίρια και ξενοδοχεία δεν αριθμούν τον 13ο όροφο περνώντας από τον 12ο στον 14ο κατευθείαν. Το ίδιο γίνεται και με την 13η σειρά καθισμάτων στα αεροπλάνα, αλλά και σε πολλού δρόμους, όπου δεν υπάρχει ο αριθμός 13. Στην Πληροφορική υπάρχει επίσης και ένας ιός με το όνομα ”Παρασκευή και 13″ (Friday 13th), ο οποίος έχει το χαρακτηριστικό να ενεργοποιείται όταν το ημερολόγιο του υπολογιστή δείξει ημέρα Παρασκευή και ημερομηνία 13.
Με λένε για προληπτική,
μα το `φερε η μοίρα
στις δεκατρείς να μείνω ορφανή,
στις δεκατρείς και χήρα.
Σύμφωνα με τους λαογράφους, δεν υπάρχουν γραπτές αποδείξεις πού να εξηγούν πώς ακριβώς καθιερώθηκε να θεωρείται η «Παρασκευή και 13» ως μια γρουσούζικη μέρα. Ο Τζέφρυ Τσώσερ, ο πατέρας της αγγλικής λογοτεχνίας, στο έργο του «Οι Ιστορίες του Καντέρμπερυ» (Canterbury Tales) του 14ου αιώνα, χαρακτηρίζει την Παρασκευή ως την ημέρα που τα χειρότερα μπορεί να συμβούν. Ουσιαστικά, όμως, η Παρασκευή, ως μια κακότυχη ημέρα, αναφέρεται περισσότερο συστηματικά από τα μισά του 17ου αιώνα και έπειτα, σε λαϊκά γνωμικά και κείμενα της εποχής. Μάλιστα τον 19ο αιώνα ο Βρετανός δημοσιογράφος Χένρι Έντουαρτς (Henry Sutherland Edwards) στο έργο του με τίτλο: «Rossini and His School» το οποίο αποτελεί μια βιογραφία του Τζοακίνο Ροσσίνι, του σπουδαίου Ιταλού συνθέτη (φημισμένος για τις όπερές του, με πιο γνωστές τον Κουρέα της Σεβίλλης, τη Σταχτοπούτα και τον Γουλλιέλμο Τέλλο) θεωρεί την «Παρασκευή και 13»,ημέρα του θανάτου του Ροσσίνι (Παρασκευή 13 Νοεμβρίου 1868), ως γρουσούζικη μέρα και αποδίδει ουσιαστικά το θάνατο του σπουδαίου καλλιτέχνη στην αρνητική ενέργεια της συγκεκριμένης ημερομηνίας, παρά το γεγονός ότι η υγεία του Ροσσίνι ήταν ήδη σε άσχημη κατάσταση.
Στην Αμερική και την Αγγλία, συνήθως κάθε Παρασκευή κρεμούσαν τους θανατοποινίτες – με αποτέλεσμα να αποκαλείται συχνά η Παρασκευή και ως Ημέρα του Κρεμασμένου– γεγονός που έκανε πολλούς κλέφτες να θεωρήσουν γρουσούζικες τις Παρασκευές. Στην Ουγγαρία πίστευαν πως το παιδί που θα γεννηθεί Παρασκευή, το βαραίνει μια κατάρα η οποία μπορεί να φύγει από πάνω του αν και εφόσον ρίξει λίγο από το αίμα του σε ένα κομμάτι ύφασμα από τα ρούχα του και έπειτα το κάψει, καίγοντας μαζί οτιδήποτε κακό μεταφέρει η μέρα της γέννησης του. Αν και δεν υπάρχουν γραπτές εξηγήσεις, η συγκεκριμένη πρακτική μοιάζει να ξεπηδάει από το Κυνήγι Μαγισσών, το οποίο συντελέστηκε από την Καθολική Εκκλησία κατά την περίοδο 1480-1700 στη κεντρική Ευρώπη.
Επίσης, η Παρασκευή ως ημέρα συνδέεται άμεσα με τη μαγεία και τις μάγισσες καθώς η λαογραφία αναφέρει πως οι αποκρυφιστικές συγκεντρώσεις για τις τελετές μαύρης μαγείας γίνονταν συνήθως βράδυ Παρασκευής. Μάλιστα, σε περιοχές της Γερμανίας και της Σκανδιναβίας, η Παρασκευή (Friday) ως ημέρα συνδεόταν άμεσα με τη θεά Φρέγια (Freyja), τη θεά του έρωτα, αντίστοιχη της Αφροδίτης των Αρχαίων Ελλήνων, της Βένους (Venus) των Ρωμαίων και της Τουράν της ετρουσκικής μυθολογίας. Η Φρέγια παρουσιαζόταν ως ιδιαίτερα ελεύθερη με τις σεξουαλικές της πράξεις και είχε πολλούς εραστές. Πιστευόταν επίσης πως ήταν η πιο επιθυμητή από τις θεές εξαιτίας ενός ελκυστικού κοσμήματος, του Μπροσινγκάμεν, για την εύρεση του οποίου αναγκάστηκε να κοιμηθεί με 4 νάνους. Ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη και αντιστοιχούσε με την ημέρα Παρασκευή (όπως και η Αφροδίτη στην αρχαία Ελλάδα). Όταν όμως οι αγροτικοί πληθυσμοί της ευρωπαϊκής υπαίθρου άρχισαν να εκχριστιανίζονται, η Φρέγια εξοβελίστηκε στα βουνά, ως μάγισσα. Οι ιερείς της Καθολικής Εκκλησίας δεν ήθελαν οι γυναίκες να τιμούν τη θεά του έρωτα και για το λόγο αυτό έπλασαν έναν μύθο, σύμφωνα με τον οποίο, η μάγισσα πλέον Φρέγια κάθε Παρασκευή βράδυ έκανε γιορτή μαζί με άλλα 11 άτομα, άνδρες και γυναίκες (στο σύνολο 12) και καλούσε το Διάβολο ως τον 13ο της αποτρόπαιας παρέας.
Όπως ήταν φυσικό, ο μύθος δημιούργησε τον κατάλληλο φόβο στις ψυχές των απλών ανθρώπων που φοβήθηκαν μήπως η Εκκλησία τους αφορίσει και στη συνέχεια καταλήξουν στην Κόλαση. Συνδύασαν λοιπόν άμεσα την Παρασκευή και τον αριθμό 13 με την έννοια του κακού, στην οποία προστέθηκε και η σεξουαλική πράξη. Ήδη, η Εκκλησία είχε δημιουργήσει γύρω από την ημέρα Παρασκευή καθώς η Σταύρωση του Ιησού συνέβη Παρασκευή, ενώ ο Ιούδας ο Ισκαριώτης ήταν ο 13ος καλεσμένος στο Μυστικό Δείπνο.
Οι Ναΐτες Ιππότες και οι θεωρίες συνωμοσίας
«Εσύ Κλήμη και εσύ Φίλιππε... Καταπατήσατε τον όρκο σας... Είστε προδότες... Σας κατηγορώ και τους δύο ενώπιον της Θείας Δικαιοσύνης! Σας καλώ ενώπιόν της ...τρις και τρις... Και θα κληθείτε εμπρός της... Εσύ Κλήμη μέσα σε σαράντα ημέρες... Και εσύ Φίλιππε μέσα σ′ ένα χρόνο...» (Τα τελευταία λόγια του Μέγα Μάγιστρου, Ζακ Ντε Μολέ, πριν πεθάνει στην πυρά)
Οι Ιππότες του Ναού ή Ναΐτες γνωστοί και ως Φτωχοί Συστρατιώτες του Χριστού και του Ναού του Σολομώντα (αποτέλεσαν ένα από τα πρώτα στρατιωτικά τάγματα στην ιστορία. Η ιστορία τους, όπως και η δύναμη που απέκτησαν χάρη στην παπική εύνοια, αλλά και οι περιπέτειες τους έχουν εμπνεύσει τη δυτικού κουλτούρα και λαογραφία με πάμπολλες ιστορίες συνωμοσίας, μύθους και θρύλους. Οι λαϊκές ιστορίες θέλουν τους Ναΐτες, οι οποίοι βρέθηκαν στους Άγιους Τόπους κατά τη διάρκεια της Β΄Σταυροφορίας με σκοπό να προστατεύσουν τους χριστιανούς προσκυνητές, να έχουν ανακαλύψει στον ερειπωμένο ναό του Σολόμωντα έναν μυθικό θησαυρό. Άλλοι μιλούν για το Άγιο Δισκοπότηρο (Ιερό Γκράαλ) που γαλούχησε ολόκληρες γενιές ευγενών και Ιπποτών του Μεσαίωνα με τους μύθους και τους θρύλους. Άλλοι πάλι ισχυρίζονται πως βρήκαν τη χαμένη Κιβωτό της Διαθήκης με τις δέκα εντολές, την οποία στην πραγματικότητα δεν είχε καταστρέψει ο Ναβουχοδονόσορας κατά την βαβυλωνιακή αιχμαλωσία της Ιερουσαλήμ, αλλά είχε προλάβει ο προφήτης Ιερεμίας να φυλάξει βαθιά μέσα σε μια υπόγεια κρύπτη.
Ο συγγραφέας Νταν Μπράουν στο βιβλίο του Ο Κώδικας Ντα Βίντσι, συνδέει τους Ναΐτες και με την λαϊκή δοξασία που θέλει την Παρασκευή και 13 καταραμένη ημέρα. Η αλήθεια είναι πως τα ιστορικά γεγονότα επιβεβαιώνουν την συγκεκριμένη εκτίμηση. Οι Ναΐτες μεταξύ δωρεών, ενόπλων κατακτήσεων και προμηθειών από οικονομικές επιχειρήσεις, μετατράπηκαν ουσιαστικά σε μια πολυεθνική εταιρεία. Ήταν κατά κάποιο τρόπο το πρώτο τραπεζικό ίδρυμα. Από την αρχή της δημιουργίας τους είχαν εξασφαλίσει την υποστήριξη του Αγίου Βερνάρδου του Κλερβώ ο οποίος υπήρξε και ο αναμορφωτής του μοναστικού τάγματος των Βενεδικτίνων. Γρήγορα απέκτησαν και την απεριόριστη παπική εύνοια. Ο Πάπας Ιννοκέντιος ο Β′ δεν δίστασε να τους παραχωρήσει προνόμια που ευνόησαν την δράση τους.
Όμως, η δύναμη τους ενόχλησε τον Πάπα Κλήμη τον Ε′ ο οποίος σε συνεργασία με τον Βασιλιά Φίλιππο Δ΄της Γαλλίας κατέστρωσε ένα πανούργο και μυστικό σχέδιο για την εξόντωσή τους. Εξέδωσε μυστικά διατάγματα, που παραδόθηκαν σφραγισμένα στους στρατιώτες του σε ολόκληρη την Ευρώπη με την οδηγία να ανοιχτούν ταυτόχρονα την Παρασκευή 13 Οκτωβρίου του 1307. Την αυγή λοιπόν της 13ης του Οκτώβρη, ημέρα Παρασκευή οι σφραγίδες έσπασαν και αποκαλύφθηκε το περιεχόμενό τους. Στην επιστολή ο Κλήμης έλεγε πως σε όραμα ο Θεός του αποκάλυψε πως οι Ναΐτες ήταν αιρετικοί, λάτρευαν το Σατανά και βεβήλωναν την Αγία Καθολική Εκκλησία. Γι΄αυτό έπρεπε να συλληφθούν και να βασανιστούν ώστε να ομολογήσουν τα εγκλήματά τους.
Εκείνη την ημέρα λοιπόν εκατοντάδες ιππότες συνελήφθησαν, βασανίστηκαν και τελικά καταδικάστηκαν σε θάνατο στην πυρά. Ανάμεσα τους και ο Ζακ ντε Μολέ, ο τελευταίος μεγάλος μάγιστρος του τάγματος. Το συμβάν παρουσιάζεται ως ένας από τους λόγους που η «Παρασκευή και 13» ενός μήνα θεωρείται γρουσούζικη μέρα στις Αγγλοσαξονικές, Γαλλικές, Γερμανικές και Πορτογαλικές περιοχές του κόσμου καθώς ουσιαστικά σήμανε το τέλος των θρυλικών Ιπποτών.
Ένας ανώνυμος ποιητής θα γράψει για εκείνη τη φρικιαστική ημέρα:
«Το έτος χίλια τριακόσια επτά, και μάθετέ το καλά αυτό, την εποχή εκείνη συνέλαβαν τους πανίσχυρους Ναΐτες, και τους κακομεταχειρίστηκαν, αυτούς που κάποτε ήταν από τους πιο γενναίους. Πιστεύω ότι επρόκειτο σίγουρα για έργο των απίστων. Τη χρονιά αυτή που ανέφερα προηγουμένως πιάστηκαν οι ατρόμητοι Ναΐτες από τον βασιλιά της Γαλλίας. Δεν ξέρω αν αυτό έγινε δίκαια ή άδικα. Τον Οκτώβρη, μιαν αυγή, η ημέρα ήτανε Παρασκευή…».
Η λαϊκή δοξασία μάλιστα θεωρεί ότι η κατάρα που έριξε στον Κλήμη και στον Φίλιππο της Γαλλίας ο μέγας μάγιστρος του τάγματος Ζακ ντε Μολέ, ο οποίος εκτελέστηκε στις 11 Μαρτίου (ή 18 Μαρτίου) του 1314 στο Παρίσι, είχε τέτοια δύναμη και τελικά πραγματοποιήθηκε (ο Κλήμης Ε΄πέθανε στις 20 Απριλίου 1314 και ο Φίλιππος Δ΄στις 29 Νοεμβρίου 1314), ακριβώς επειδή έφερε επάνω της την ενέργεια της άδικης σύλληψης των Ιπποτών κατά την Παρασκευή 13 Οκτωβρίου του 1307.
Τα επόμενα χρόνια σε Αμερική και Ευρώπη, ο φόβος της ημέρας δημιούργησε την ανάλογη συνωμοσιολογία ώστε στις ΗΠΑ το 1913 ένας ιερέας, προκειμένου να αποδείξει ότι δεν υπάρχει λόγος οι άνθρωποι να πιστεύουν σε τέτοιες δεισιδαιμονίες, προθυμοποιήθηκε να παντρέψει δωρεάν οποιοδήποτε ζευγάρι ήθελε στις 13 του μηνός, ημέρα Παρασκευή, Κάτι αντίστοιχο είχε κάνει και ένας Γερουσιαστής από την Oklahoma, το 1908, ενώ νωρίτερα, το 1882, μια Παρασκευή και 13 ιδρύθηκε στο Λονδίνο η Λέσχη 13, που βασικός σκοπός των μελών της ήταν η αντιμετώπιση των δεισιδαιμονιών που αφορούν τον αριθμό 13 και την περίφημη γρουσούζικη Παρασκευή!
Επιστημονική έρευνα και ταινίες θρίλερ
Ήταν Μάιος του 1980 όταν στις ΗΠΑ κυκλοφόρησε η ταινία τρόμου Παρασκευή και 13 (αγγλικός τίτλος Friday the 13th). Η ταινία κυκλοφόρησε από την Paramount Pictures στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Warner Bros διεθνώς και, παρά το γεγονός ότι η ταινία έλαβε αρνητικές κριτικές από τους κριτικούς κινηματογράφου, απέφερε πάνω από 39.700.000 δολάρια στο box office στις Ηνωμένες Πολιτείες. Σύμφωνα με την υπόθεση ο Τζέισον Βόρχις, ο νεαρός γιος της μαγείρισσας της κατασκήνωσης, ο οποίος πνίγηκε αλλά ξαναγεννήθηκε ως δολοφόνος, είναι ο πρωταγωνιστής και κερδίζει μια θέση δίπλα στον άλλο εμβληματικό χαρακτήρα ταινιών τρόμου, τον Φρέντυ Κρούγκερ.
Η ταινία δημιούργησε νέο κύμα φοβίας, αλλά και λατρείας ταυτόχρονα, για κάθε είδους δεισιδαιμονίες και φοβίες κατά την Παρασκευή και 13. To δεύτερο μέρος της ταινίας, ένα χρόνο αργότερα, θεωρήθηκε από την Ένωση Κινηματογράφου της Αμερικής, ως ακατάλληλο για κάτω των 17 λόγω της «συσσωρευτικής βίας». Φρόντισε όμως να συντηρήσει επάξια το μύθο της συγκεκριμένης ημέρας. Οι Αμερικάνοι έφηβοι μάλιστα έκαναν συχνά και τα αντίστοιχα θεματικά πάρτι, τα οποία στις ημέρες έχουν συνδεθεί περισσότερο με τον τρόμο του Halloween.
Όλες αυτές οι δεισιδαιμονίες είχαν ως αποτέλεσμα Βρετανοί επιστήμονες να πραγματοποιήσουν έρευνα με τίτλο: «Πόσο κακή για την υγεία σου, είναι η Παρασκευή και 13;». Η έρευνα δημοσιεύθηκε το 1993 στο επιστημονικό περιοδικό Medical Journal και είχε ως στόχο ν′ αποτυπώσει τη σχέση μεταξύ της υγείας, της συμπεριφοράς και της δεισιδαιμονίας σχετικά με την Παρασκευή και 13 στο Ηνωμένο Βασίλειο. Οι ερευνητές συνέκριναν τα ποσοστά των ατυχημάτων με αυτοκίνητο σε δύο διαφορετικές ημέρες - Παρασκευή 6 του μηνός και Παρασκευή και 13 - σε μία περίοδο μερικών χρόνων. Η διαπίστωση των επιστημόνων ήταν πως την ημέρα εκείνη, μειώνονταν ο αριθμός των ατόμων, που επέλεγαν το αυτοκίνητο για τις μετακινήσεις τους, ωστόσο, ο αριθμός των εισαγωγών στα νοσοκομεία εξαιτίας αυτοκινητιστικών δυστυχημάτων, ήταν σαφώς μεγαλύτερος.
Συμπέρασμα της επιστημονικής ομάδας ήταν: «Η Παρασκευή και 13 είναι μία άτυχη μέρα για ορισμένους. Ο κίνδυνος εισαγωγής στο νοσοκομείο ως αποτέλεσμα αυτοκινητιστικού δυστυχήματος μπορεί να είναι αυξημένος έως και 52%. Συνιστούμε να μείνετε στο σπίτι».
Είτε είστε προληπτικοί είτε όχι, μην ξεχνάτε πως μ΄ένα χαμόγελο όλα μπορούν να περάσουν και μη φοβηθείτε αν ξαφνικά Παρασκευή και 13 δείτε στο δρόμο σας μαύρη γάτα γιατί όπως έλεγε και ο Αμερικάνος κωμικός Γκράουτσο Μαρξ, «όταν μια μαύρη γάτα περάσει από μπροστά σου, σημαίνει ότι το ζώο πάει κάπου».