Χαρούμενη 16η Οκτωβρίου! Η παγκόσμια ημέρα διατροφής έφτασε και φέτος. Ωστόσο, το 2024, κάθε μέρα είναι σημαντική για τη διατροφή μας. Διότι οι περισσότεροι πλέον ενημερωνόμαστε και είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε επακριβώς πόσο ουσιαστικά επιδρούν στη ζωή μας οι τροφές που επιλέγουμε.
Ναι αλλά αν πούμε ότι το γνωρίζουμε, τότε γιατί στην Ελλάδα το 27.9% των ανδρών και το 25.6% των γυναικών είναι παχύσαρκοι;
Εξαιτίας της τόσο απαιτητικής επαγγελματικής και οικογενειακής καθημερινότητας, συχνά παραμελούμε τη διατροφή μας. Και τα προσιτά, εύκολα ως προς τη μεταφορά και ομολογουμένως νόστιμα έτοιμα σνακ του σούπερ μάρκετ, επιτείνουν το φαινόμενο. Αλήθεια όμως, τι αντίκτυπο μπορεί να έχουν όλα αυτά μακροπρόθεσμα;
Με αφορμή την ημέρα, η διατροφολόγος Έλενα Σερδάρη μας εξηγεί τα πάντα γύρω από την πάθηση-μάστιγα, που πλήττει ολοένα και περισσότερες οικογένειες, ιδίως στον δυτικό κόσμο.
Γιατί η παχυσαρκία θεωρείται ασθένεια και μάλιστα από τις πιο σοβαρές
«Η παχυσαρκία είναι μια χρόνια πάθηση που οφείλεται στην υπερβολική αύξηση του λίπους στο σώμα. Όταν το λίπος αυξάνεται επικίνδυνα, ξεπερνώντας τα φυσιολογικά επίπεδα, τότε συσσωρεύεται σε διάφορα όργανα του σώματος όπως το συκώτι, οι μύες και η καρδιά. Κι αυτό παράγει ορμόνες που προκαλούν μεγάλες αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας του σώματος. Και προφανώς μιλάμε για αρνητικές αλλαγές», προειδοποιεί η Σερδάρη.
Πιο συγκεκριμένα όταν ένα άτομο είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο αντιμετωπίζει αυξημένο κίνδυνο για ασθένειες όπως:
- Ο σακχαρώδης διαβήτης
Συγκεκριμένα η παχυσαρκία είναι η πιο συχνή παθογόνος αιτία που οδηγεί σε σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Για κάθε ένα κιλό αύξησης βάρους πάνω από το φυσιολογικό, ο κίνδυνος εμφάνισης διαβήτη τύπου 2 αυξάνεται κατά 9%. Δεν είναι απίστευτο; Κι όμως, ισχύει.
Η υπέρταση
Η αυξημένη χοληστερόλη
Το μεταβολικό σύνδρομο, καρδιοπάθεια
Το εγκεφαλικό
Ορισμένες μορφές καρκίνου
Η παχυσαρκία ελλοχεύει επίσης ο κίνδυνος να επιδεινώσει άλλες παθήσεις, καθιστώντας τη θεραπεία τους ακόμα πιο δύσκολη
Οπότε, αντιλαμβανόμαστε ότι η παχυσαρκία δεν είναι απλά μια ασθένεια. Πρόκειται για μια εξαιρετικά σοβαρή και ύπουλη «πάθηση-ομπρέλα», που αποτελεί πρόσφορο έδαφος και για περαιτέρω ζητήματα υγείας.
Η ραγδαία αύξηση της παχυσαρκίας παγκοσμίως παίρνει διαστάσεις επιδημίας. Αλλά γιατί;
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση περίπου το 60% των ενηλίκων και πάνω από το 20% των παιδιών είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι. Στη χώρα μας, όπως αναφέραμε και προηγουμένως, το αντίστοιχο ποσοστό υπολογίζεται στο 27.9% για τους άνδρες και στο 25.6% για τις γυναίκες, σύμφωνα με στοιχεία από το 2011 έως το 2013. Σε ό,τι αφορά τα ελληνόπουλα, η παχυσαρκία έχει «καταλάβει» το 37% των κοριτσιών και το 45% των αγοριών.
«Η παχυσαρκία προκαλείται όταν για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα το σώμα προσλαμβάνει περισσότερες θερμίδες από όσες χρησιμοποιεί. Πρόκειται για αυτό που η κοινότητα των διατροφολόγων αποκαλούμε ”ανεβασμένη ημερήσια θερμιδική πρόσληψη” και σε συνδυασμό με την ελάχιστη - ή και την ανύπαρκτη - φυσική άσκηση και τη γενετική προδιάθεση, δημιουργούν ένα εκρηκτικό κοκτέιλ», εξηγεί η διατροφολόγος.
Ο γενετικός παράγοντας
Ίσως δεν το ακούμε πρώτη φορά: Κάποιοι άνθρωποι από τη φύση τους παίρνουν βάρος πολύ πιο εύκολα σε σχέση με άλλους. Ως εκ τούτου, πέρα από την υπερκατανάλωση θερμίδων, πιο σπάνια, η παχυσαρκία ενδέχεται να ξεκινήσει ή να επιδεινωθεί λόγω ορμονικών διαταραχών και παθήσεων όπως ο υποθυρεοειδισμός ή η ακρομεγαλία. Πρόκειται για καταστάσεις όπου οι ορμόνες και τα κύτταρα που σχετίζονται με το περιττό λίπος πολλαπλασιάζονται και επηρεάζουν την όρεξη, τον μεταβολισμό και την πρόσληψη βάρους.
Και οι συνέπειες της κακής διατροφής δεν σταματούν εδώ...
Πέρα από τη σωματική ευρωστία, η διατροφή επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό και δύο ακόμη πυλώνες της συνολικής μας ευεξίας: Την ψυχική και την πνευματική μας υγεία.
«Προκειμένου να αισθανόμαστε ευδιάθετοι, θα πρέπει να προσφέρουμε στον οργανισμό μας όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά και αμινοξέα. Ειδάλλως το σώμα μας δυσκολεύεται να λειτουργήσει σωστά. Και τότε, μεταξύ άλλων, ”σερνόμαστε” στη δουλειά, είμαστε ευερέθιστοι με τους γύρω μας, ξεχνάμε τα πράγματά μας εδώ κι εκεί και αδυνατούμε να μάθουμε το οτιδήποτε καινούργιο», επισημαίνει η Σερδάρη.
Και ο ρόλος της ενσυνείδητης διατροφής στην αντιμετώπιση του προβλήματος
Καλή διατροφή σημαίνει καλή ζωή. Και πώς θα το πετύχουμε; Καταναλώνοντας τις τροφές μας με πλήρη συνείδηση και επιδιώκοντας απόλαυση αλλά και θρέψη. Η ενσυνείδητη διατροφή θα συμβάλει σε αυτή μας την προσπάθεια. Αλλά τι στο καλό σημαίνει αυτό; Πρόκειται για μία τεχνική που μας βοηθά να έχουμε καλύτερο έλεγχο των διατροφικών μας συνηθειών και βασίζεται στις εξής αρχές:
Τρώμε χωρίς περισπασμούς και συγκεντρωνόμαστε στο γεύμα μας
Μασάμε την τροφή αργά και συνειδητά
Αναγνωρίζουμε τα σημάδια πείνας και κορεσμού
Συμμετέχουμε με όλες μας τις αισθήσεις στη διαδικασία της διατροφής
Αισθανόμαστε ευγνωμοσύνη για το γεύμα που έχουμε στο πιάτο μας
Παρατηρούμε την επίδραση που έχει το φαγητό στο σώμα και στην ψυχολογία μας
Μαθαίνουμε να αντιμετωπίζουμε τα αισθήματα άγχους και τις τύψεις που συνοδεύουν κάποια γεύματα
Μαθαίνουμε να τρεφόμαστε με σκοπό τη θρέψη και την ευεξία μας
Ασχολούμαστε με την προέλευση της τροφής και τον αντίκτυπο που έχει στο περιβάλλον και σε εμάς
Ναι αλλά ενώ όλα αυτά ακούγονται ένα κι ένα για εμάς τους μεγάλους, πώς θα βοηθήσουμε τα παιδιά;
Η παιδική παχυσαρκία αναπτύσσεται όταν ένα παιδί ζυγίζει υπερβολικά κιλά για το φύλο και την ηλικία του. Κι αυτό συνήθως οφείλεται στην ανισορροπία μεταξύ των θερμίδων που προσλαμβάνονται από την τροφή - που είναι μάλλον υπερβολικά πολλές - και των θερμίδων που δαπανώνται μέσα από την φυσική δραστηριότητα - που κινούνται σε πολύ χαμηλά επίπεδα -. Στην Ελλάδα, όπως και σε πολλές άλλες χώρες, η παιδική παχυσαρκία αυξάνεται ανησυχητικά.
Ορισμένοι από τους κύριους παράγοντες της ραγδαίας αύξησης περιλαμβάνουν:
1. Την κακή διατροφή: Η κατανάλωση τροφίμων υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά, ζάχαρη και επεξεργασμένες τροφές αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την εμφάνιση της παχυσαρκίας. Ως εκ τούτου αποφεύγουμε τις υπερβολικές ποσότητες ανθυγιεινών τροφίμων όπως γλυκά, αναψυκτικά, πατατάκια, και αλλαντικά.
2. Την έλλειψη φυσικής δραστηριότητας: Η έλλειψη καθημερινής φυσικής άσκησης και η αύξηση του χρόνου που τα παιδιά αφιερώνουν σε στατικές δραστηριότητες, όπως η τηλεόραση, τα βιντεοπαιχνίδια ή υπερβολική χρήση των ηλεκτρονικών συσκευών, συμβάλλουν στην αύξηση του σωματικού βάρους. Μήπως λοιπόν να τα ωθούσαμε να ασχοληθούν με ένα άθλημα ή αντί να μαζεύονται με τους φίλους τους για play station να ανακαλύπταμε για εκείνα πιο «power» δραστηριότητες;
3. Τους γενετικούς παράγοντες: Οι γενετικοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο το σώμα επεξεργάζεται και αποθηκεύει την ενέργεια από τις τροφές. Ορισμένα παιδιά μπορεί να έχουν μεγαλύτερη προδιάθεση να αναπτύξουν παχυσαρκία λόγω γενετικών παραγόντων. Αλλά δεν συντρέχει λόγος ανησυχίας, διότι αν ακολουθήσουμε τα tips της άσκησης και του περιορισμού των έτοιμων σνακ, αποκλείεται το παιδί να γίνει παχύσαρκο.
4. Τους περιβαλλοντικούς παράγοντες: Το περιβάλλον και οι συνθήκες διαβίωσης επηρεάζουν τις διατροφικές συνήθειες των παιδιών. Όπως για παράδειγμα η παρουσία ευκολότερα προσβάσιμων ανθυγιεινών τροφών, η έλλειψη πρόσβασης σε χώρους ασφαλείς για παιδική δραστηριότητα και οι κακές διατροφικές συνήθειες στο περιβάλλον της οικογένειας. Εκεί πρέπει λοιπόν να θέσουμε τους κανόνες μας.
5. Τους ψυχολογικούς παράγοντες: Ορισμένες συναισθηματικές καταστάσεις όπως το άγχος, η κατάθλιψη και το στρες συμβάλλουν στην υπερβολική κατανάλωση τροφής και την ανάπτυξη παχυσαρκίας στα παιδιά. Για τον λόγο αυτό, πέρα από τις καλές μαθητικές επιδόσεις, θα πρέπει να ενθαρρύνουμε και την ποιοτική διασκέδαση. Να είμαστε κοντά στο παιδί και να συζητάμε για οτιδήποτε το απασχολεί. Γιατί αν κάθε φορά που το παιδί νιώθει δυστυχισμένο το προσφέρουμε ένα σνακ, ταΐζουμε τη λιγούρα του. Αλλά αν το ρωτήσουμε τι τρέχει, η «τροφή» πηγαίνει κατευθείαν στην ψυχή του και την ανακουφίζει.