Η 30η Ιουλίου έχει καθιερωθεί ως η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Εμπορίας Ανθρώπων, με πρωτοβουλία του ΟΗΕ, για να αναδείξει την ανάγκη για πιο αποτελεσματικά μέτρα στην πρόληψη και καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων.
Η εμπορία ανθρώπων, γνωστή και με τον αγγλικό όρο trafficking, είναι ένα φρικτό έγκλημα και μια ολοκληρωτική επίθεση στα δικαιώματα, την ασφάλεια και την αξιοπρέπεια των ανθρώπων. Εχει ως αντικείμενα κυρίως την εξαναγκαστική εργασία στην ιδιωτική οικονομία, τη σεξουαλική εκμετάλλευση και την αφαίρεση οργάνων και ιστών του σώματος. Είναι μια διεθνοποιημένη επικερδής παράνομη οικονομία με τζίρο 150 δισεκατομμυρίων δολαρίων το χρόνο που επηρεάζει κάθε χώρα στον κόσμο. Σύμφωνα με το μήνυμα του γ.γ. του ΟΗΕ, αποτελεί ένα πρόβλημα που επιδεινώνεται — ειδικά για τις γυναίκες και τα κορίτσια, που αντιπροσωπεύουν την πλειονότητα των ανθρώπων που έχουν γίνει θύματα εμπορίας παγκοσμίως.
«Οι συγκρούσεις, οι αναγκαστικοί εκτοπισμοί, η κλιματική αλλαγή, η ανισότητα και η φτώχεια έχουν αφήσει δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο άπορους, απομονωμένους και ευάλωτους.
Η πανδημία του COVID-19 απομόνωσε τα παιδιά και τους νέους από τους φίλους και τους συνομηλίκους τους, με αποτέλεσμα να περνούν περισσότερο χρόνο μόνα τους και στο διαδίκτυο.
Οι έμποροι ανθρώπων εκμεταλλεύονται αυτά τα τρωτά σημεία, χρησιμοποιώντας προηγμένη τεχνολογία για τον εντοπισμό, την παρακολούθηση, τον έλεγχο και την εκμετάλλευση των θυμάτων», σημειώνει ο γ.γ του ΟΗΕ και προσθέτει: «Οι διαδικτυακές πλατφόρμες τους επιτρέπουν να εξαπατούν και να στρατολογούν άτομα με ψεύτικες υποσχέσεις. To σκοτεινό διαδίκτυο (σ.σ dark web) τους επιτρέπει να κρύβουν τις ταυτότητές τους ενώ διαδίδουν το άθλιο υλικό τους, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που εκμεταλλεύονται παιδιά σεξουαλικά. Και η τεχνολογία παρέχει στους καταναλωτές τη δυνατότητα να ζητούν ανώνυμα όλο και πιο επικίνδυνο και εξευτελιστικό περιεχόμενο που τροφοδοτεί την εμπορία ανθρώπων».
Χρήση και κατάχρηση τεχνολογίας
Ο ΟΗΕ εστιάζει φέτος στον ρόλο της τεχνολογίας ως εργαλείου που μπορεί να επιτρέψει και να εμποδίσει την εμπορία ανθρώπων.
Οπως αναφέρει ο κ. Γκουτέρες: «Όμως, όπως μας υπενθυμίζει το θέμα της φετινής Παγκόσμιας Ημέρας κατά της Εμπορίας Ανθρώπων ”Χρήση και Κατάχρηση Τεχνολογίας”, ενώ η τεχνολογία μπορεί να επιτρέψει την εμπορία ανθρώπων, μπορεί επίσης να είναι ένα κρίσιμο εργαλείο για την καταπολέμησή της.
Χρειαζόμαστε κυβερνήσεις, ρυθμιστικές αρχές, επιχειρήσεις και κοινωνία των πολιτών να ενώσουν τις δυνάμεις τους για να επενδύσουν σε πολιτικές, νόμους και λύσεις βασισμένες στην τεχνολογία που μπορούν να εντοπίσουν και να υποστηρίξουν τα θύματα, να εντοπίσουν και να τιμωρήσουν τους δράστες και να εξασφαλίσουν ένα ασφαλές, ανοιχτό και ασφαλές Διαδίκτυο για όλους».
Οπως αναφέρει ο Οργανισμός Ηνωμένων Πολιτειών για τη Διεθνή Ανάπτυξη, «Σήμερα, η εμπορία ανθρώπων, η οποία περιλαμβάνει τη σεξουαλική εμπορία και την καταναγκαστική εργασία, επηρεάζει περίπου 25 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως - αριθμός που έχει αυξηθεί από την έναρξη της πανδημίας COVID-19 καθώς οι οικονομίες σταμάτησαν και τα εισοδήματα έπεσαν κατακόρυφα. Καθώς οι άνθρωποι βασίζονταν περισσότερο στο διαδίκτυο σε έναν κοινωνικά αποστασιοποιημένο κόσμο, οι διακινητές στράφηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στο διαδίκτυο για να δελεάσουν τα θύματά τους. Και ενώ οποιοσδήποτε μπορεί να κινδυνεύει από εμπορία ανθρώπων, περισσότερα από έξι στα δέκα θύματα είναι γυναίκες και κορίτσια».
Η Η Δρ. Τζέιν Oνγκόλο, περιφερειακή εκπρόσωπος της Νότιας Αφρικής στο Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα με άρθρό της στη Mail&Guardian, αναλύει τις μεθόδους προσέλκυσης θυμάτων. «Ουσιαστικά, οι διακινητές μπορούν να χωριστούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες: οργανωμένες εγκληματικές ομάδες και καιροσκοπικούς διακινητές που δρουν μόνοι τους ή σε συνεργασία με άλλους. Στην τελευταία κατηγορία ανήκουν οι ιδιοκτήτες επιχειρήσεων, οι στενοί συνεργάτες και τα μέλη της οικογένειας... Ενώ το σενάριο ενός σημαντικού μέλους μιας τοπικής κοινότητας ή ενός συγγενή ως ”στρατολόγου” εξακολουθεί να είναι πραγματικότητα, το Διαδίκτυο έχει φέρει επανάσταση στην εμπορία ανθρώπων. Δίνει στους διακινητές πρόσβαση σε πιο βολικούς τρόπους για να συνδεθούν με στοχευμένα θύματα, συνήθως με ψεύτικες υποσχέσεις εργασίας, αλλά και τη δυνατότητα να βρουν αγοραστές για ανθρώπινα όργανα, όπως νεφρά, ακόμη και για πράξεις εκμετάλλευσης σε ζωντανή ροή. Μέσω του Διαδικτύου είναι επίσης δυνατή η ανώνυμη διευθέτηση υλικοτεχνικής υποστήριξης, όπως η μεταφορά και η διαμονή των θυμάτων, εκτός από τη μετακίνηση και την απόκρυψη των προϊόντων εγκλήματος».
Κίνδυνος μέσω facebook και WhatsApp
H κα. Ονγκόλο αναλύει επίσης πιο διεξοδικά τους τρόπους με τους οποίους οι διακινητές βρίσκουν τα θύματά τους. «Στη φάση στρατολόγησης για την εμπορία ανθρώπων, μπορούν να εντοπιστούν δύο τύποι στρατηγικών. Το ”κυνήγι” είναι όταν οι διακινητές στοχεύουν προληπτικά συγκεκριμένα θύματα ή πελάτες προκειμένου να αποκτήσουν πρόσβαση στα θύματα και να δημιουργήσουν συνδέσεις με πιθανούς αγοραστές ή υπηρεσίες εκμετάλλευσης. Το ”ψάρεμα” περιλαμβάνει διακινητές που δημοσιεύουν διαφημίσεις στο διαδίκτυο και περιμένουν να απαντήσουν τα πιθανά θύματα ή πελάτες. Μπορεί να περιλαμβάνουν ψεύτικες αγγελίες εργασίας ή προσφορές σε αγοραστές για ορισμένες υπηρεσίες.
Επομένως, είναι σημαντικό οι κηδεμόνες και οι εκπαιδευτικοί να διδάξουν στα παιδιά πώς να περιηγούνται με ασφάλεια στο διαδίκτυο. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν σημαντικό κίνδυνο, κυρίως επειδή είναι πλέον ένα τόσο αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής, με το WhatsApp και το Facebook μεταξύ των πιο δημοφιλών πλατφορμών.
Είναι ανησυχητικό ότι το ένα τρίτο των παιδιών που συμμετείχαν σε έρευνα του 2020, που διεξήχθη από τη Μονάδα Έρευνας Νέων στο Γραφείο Έρευνας Αγοράς, Unisa και Unicef, είχαν συναντήσει κατ΄ιδίαν κατά τη διάρκεια του προηγούμενου έτους άτομα που γνώρισαν για πρώτη φορά στο Ιντερνετ. Την τελευταία φορά που συνάντησαν το άτομο πρόσωπο με πρόσωπο, βίωσαν συναισθήματα ευτυχίας (58,8%) και ενθουσιασμού (43,7%).
Παγκοσμίως, το 50% των ανιχνευθέντων θυμάτων εμπορίας ανθρώπων προορίζονταν για σεξουαλική εκμετάλλευση και το 38% για καταναγκαστική εργασία, ενώ το 6% υποβλήθηκε σε καταναγκαστική εγκληματική δραστηριότητα και περισσότερο από το 1% σε επαιτεία. Μικρότεροι αριθμοί διακινήθηκαν για αναγκαστικούς γάμους, αφαίρεση οργάνων και άλλους σκοπούς.
Έρευνα του Γραφείου των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα (UNODC) δείχνει ότι, παγκοσμίως, ο αριθμός των παιδιών θυμάτων εμπορίας έχει τριπλασιαστεί, ενώ ο αριθμός των αγοριών έχει αυξηθεί πέντε φορές τα τελευταία 15 χρόνια. Ωστόσο, οι γυναίκες και τα κορίτσια εξακολουθούν να αποτελούν τους πρωταρχικούς στόχους των διακινητών, καθώς αποτελούν το 46% και το 19% όλων των θυμάτων, αντίστοιχα.
Από τον Αύγουστο του 2020, 169 χώρες είχαν θεσπίσει νομοθεσία που ποινικοποιεί την εμπορία ανθρώπων, σύμφωνα με το πρωτόκολλο. Σε όλο τον κόσμο, το μέσο ποσοστό καταδίκων τριπλασιάστηκε από το 2003 όταν τέθηκε σε ισχύ το πρωτόκολλο, αν και οι καταδίκες ήταν χαμηλότερες στην υποσαχάρια Αφρική.
Η ευκαιρία
Ωστόσο, όπως αναφέρει ο ΟΗΕ στη χρήση της τεχνολογίας βρίσκεται επίσης μεγάλη ευκαιρία. Η μελλοντική επιτυχία στην εξάλειψη της εμπορίας ανθρώπων θα εξαρτηθεί από το πώς οι αρχές επιβολής του νόμου, τα συστήματα ποινικής δικαιοσύνης και άλλοι μπορούν να αξιοποιήσουν την τεχνολογία, μεταξύ άλλων με την παροχή βοήθειας στις έρευνες για να ρίξουν φως στον τρόπο λειτουργίας των δικτύων εμπορίας ανθρώπων, την ενίσχυση των διώξεων μέσω ψηφιακών αποδεικτικών στοιχείων για την ανακούφιση της κατάστασης των θυμάτων σε ποινικές διαδικασίες και την παροχή υπηρεσιών υποστήριξης σε επιζώντες. Η συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα είναι σημαντική για την αξιοποίηση της καινοτομίας και της τεχνογνωσίας, #EndHuman Trafficking
Πηγή: ΟΗΕ, USAID, Mail&Guardian