Η 26η Ιουνίου καθιερώθηκε ως «Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ναρκωτικών και της Παράνομης Διακίνησής τους» στις 7 Δεκεμβρίου 1987 από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, προκειμένου να ευαισθητοποιήσει την παγκόσμια κοινή γνώμη για τις επιπτώσεις από τη χρήση των ναρκωτικών ουσιών και την παράνομη διακίνησή τους, αλλά και για να τιμήσει τον κινέζο μανδαρίνο Λιν Τσε Χσου (1785-1850), που απαγόρευσε το εμπόριο οπίου στην Καντώνα, με αποτέλεσμα να προκληθεί ο Πρώτος Πόλεμος του Οπίου το 1839.
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ναρκωτικών, το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας, Νευροεπιστημών και Ιατρικής Ακριβείας «Κώστας Στεφανής» (ΕΠΙΨΥ) δημοσιοποιεί τα επιδημιολογικά δεδομένα της πιο πρόσφατης (2019) πανελλήνιας έρευνας για την χρήση παράνομων ουσιών στους έφηβους-μαθητές ηλικίας 16 ετών στη χώρα μας.
Η έρευνα διενεργήθηκε την άνοιξη του 2019 σε πανελλήνιο αντιπροσωπευτικό δείγμα 17.733 μαθητών ηλικίας 16-18, εκ των οποίων οι 5.988 ήταν 16χρονοι.
Η ηλικία των 16 ετών ανήκει στη μέση εφηβική περίοδο η οποία συνοδεύεται από μία σειρά σημαντικών βιολογικών, διαπροσωπικών και ψυχοκοινωνικών μεταβολών στη ζωή του εφήβου. Αποτελεί την πλέον ευαίσθητη περίοδο της ανάπτυξης στη διάρκεια της οποίας παρατηρούνται, μεταξύ άλλων, συμπεριφορές οι οποίες θέτουν σε κίνδυνο το έφηβο, όπως η χρήση παράνομων ουσιών. Στοιχεία που συγκεντρώνει το Ελληνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ) δείχνουν πως η πλειονότητα των εξαρτημένων από ουσίες ατόμων στα θεραπευτικά προγράμματα ξεκίνησαν τη χρήση στην ηλικία των 16 ετών.
Η αναλυτικότερη παρουσίαση των ερευνητικών ευρημάτων παρουσιάζεται στη σχετική έκθεση η οποία είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα του ΕΠΙΨΥ www.epipsi.gr
Συνοπτική παρουσίαση των ευρημάτων της έρευνας
9,4% έχουν κάνει χρήση κάποιας παράνομης ουσίας έστω και μία φορά στη ζωή τους
8,2% έχουν κάνει χρήση κάνναβης-σχεδόν οι μισοί εξ’ αυτών (4,8%) έχουν επαναλάβει τη χρήση της τουλάχιστον τρεις φορές
7,2% έχουν κάνει πρόσφατη χρήση κάνναβης (μέσα στους τελευταίους 12 μήνες) -περισσότεροι από τους μισούς εξ’ αυτών (4,6%) έχουν επαναλάβει τη χρήση της τουλάχιστον τρεις φορές στο διάστημα αυτό
4,7% έχουν κάνει πολύ πρόσφατη χρήση κάνναβης (μέσα στις τελευταίες 30 ημέρες)-οι μισοί εξ αυτών (2,5%) έχουν επαναλάβει τη χρήση της τουλάχιστον τρεις φορές στο διάστημα αυτό
1,2% δοκίμασαν για πρώτη φορά ή ξεκίνησαν τη χρήση κάνναβης σε ηλικία ≤13 ετών
2 στους 5 μεταξύ όσων έχουν κάνει πρόσφατη χρήση κάνναβης βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο εξάρτησης από την ουσία
3,3% έχουν κάνει χρήση συνθετικών κανναβινοειδών
3,3% έχουν κάνει χρήση και κάποιας άλλης παράνομης ουσίας, εκτός της κάνναβης, με τα ποσοστά να κυμαίνονται μεταξύ 0,5% (κεταμίνη) και 1,5% (κοκαΐνη)
13,1% έχουν κάνει χρήση εισπνεόμενων ουσιών—8,2% έχουν κάνει πρόσφατη και το 5,2% πολύ πρόσφατη χρήση
5,0% έχουν κάνει μη-συνταγογραφημένη χρήση ισχυρών παυσίπονων και 3,5% ηρεμιστικών/υπνωτικών
50,8% θεωρούν «ακίνδυνη» τη δοκιμή, 33,0% την περιστασιακή και 11,4% τη συστηματική χρήση κάνναβης
27,6% θεωρούν «εύκολη» την πρόσβαση στην κάνναβη
30,8% πιστεύουν ότι έστω και ένας/μία από τον κύκλο τους χρησιμοποιεί κάνναβη
Διαχρονικές μεταβολές στις αντιλήψεις και στη χρήση
1. Σημαντικές μεταβολές στις αντιλήψεις απέναντι στην κάνναβη
Με την πάροδο των ετών, αυξάνεται σημαντικά το ποσοστό των 16χρονων στην Ελλάδα που θεωρούν «ακίνδυνη» τη δοκιμή, την περιστασιακή και τη συστηματική χρήση της κάνναβης. Ενδεικτικά, σχεδόν διπλάσιο ποσοστό θεωρούν «ακίνδυνη» τη συστηματική χρήση το 2019 (11,4%), συγκριτικά με πριν από μία 8ετία (5,1% το 2011).
Την τελευταία 15ετία έχει αυξηθεί σημαντικά το ποσοστό των 16χρονων μαθητών στην Ελλάδα οι οποίοι θεωρούν «εύκολη» την πρόσβαση στην κάνναβη (19,9% το 2003 έναντι 27,6% το 2019).
Την τελευταία 20ετία σχεδόν διπλασιάστηκε το ποσοστό των 16χρονων μαθητών στην Ελλάδα οι οποίοι θεωρούν ότι έστω κι ένας/μία από τον κύκλο τους χρησιμοποιεί κάνναβη.
2. Σταθερότητα στον επιπολασμό της χρήσης ουσιών τα τελευταία χρόνια
Το επίπεδο της χρήσης (επιπολασμός) παράνομων ουσιών στους 16χρονους μαθητές στην Ελλάδα αφενός διατηρείται σε χαμηλά επίπεδα (συγκριτικά με την πλειονότητα των χωρών στην Ευρώπη), αφετέρου μετά από τη σημαντική αύξηση που παρατηρήθηκε από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 έως τα μέσα της δεκαετίας του 2000, σταθεροποιείται μέσα στην τελευταία δεκαπενταετία.
Επιπλέον, το ποσοστό των 16χρονων μαθητών στην Ελλάδα που αναφέρουν πρώτη δοκιμή ή έναρξη της χρήσης κάνναβης σε πολύ μικρή ηλικία (≤13 ετών) παραμένει σταθερό την τελευταία 20ετία.
3. Ενδείξεις για αύξηση της βαρύτητας της χρήσης κάνναβης και του πειραματισμού με συνθετικά κανναβινοειδή για μερίδα 16χρονων
Στη έκθεση το ΕΠΙΨΥ επισημαίνει δύο σοβαρές ενδείξεις:
Το ποσοστό των 16χρονων σε πιθανό κίνδυνο εξάρτησης από την κάνναβη είναι το 2019 αυξημένο συγκριτικά με πριν από μία 12ετία. Συγκεκριμένα, στους 5 εφήβους που αναφέρουν πρόσφατη χρήση κάνναβης οι 2 έχουν -βάσει ειδικής κλίμακας ανίχνευσης- κίνδυνο εξάρτησης από την ουσία το 2007 η αναλογία αυτή ήταν ένας στους 5.
Μέσα στην τελευταία τετραετία το ποσοστό των 16χρονων που αναφέρουν χρήση συνθετικών κανναβινοειδών εμφανίζει αυξητική τάση (από 2,3% σε 3,3%)
Η Πανελλήνια έρευνα στο μαθητικό πληθυσμό για τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών και άλλες εξαρτητικές συμπεριφορές (Έρευνα ESPAD-Ελλάδα)
Η έρευνα του ΕΠΙΨΥ διενεργείται ανελλιπώς ανά 4ετία από το 1984, αρχικά από την Ψυχιατρική Κλινική του ΕΚΠΑ και ακολούθως το ΕΠΙΨΥ και είναι η μόνη στη χώρα μας η οποία εστιάζει στη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλλά -πλέον- και σε άλλες αναδυόμενες εξαρτητικές συμπεριφορές. Από τα μέσα δε της δεκαετίας του 1990 αποτελεί σκέλος της γνωστής Πανευρωπαϊκής έρευνας ESPAD. Το 2019 η συλλογή δεδομένων έγινε την περίοδο Μαρτίου-Μαΐου με τη συμμετοχή πανελλήνιου αντιπροσωπευτικού δείγματος 17.733 μαθητών ηλικίας 16-18, εκ των οποίων οι 5.988 ήταν 16χρονοι από 350 Ενιαία Λύκεια και ΕΠΑΛ.
Βίντεο με νόημα από την ΕΛ.ΑΣ
Η Ελληνική Αστυνομία δημιούργησε ένα ξεχωριστό βίντεο με νόημα, στέλνοντας το μήνυμα: «Γύρνα την πλάτη στα ναρκωτικά».
«Η Ελληνική Αστυνομία αναπτύσσει αποφασιστικό και συντονισμένο επιχειρησιακό σχεδιασμό για την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης και κατοχής ναρκωτικών ουσιών, εναντίον των διεθνών και εγχώριων εγκληματικών οργανώσεων, ενώ ταυτόχρονα στοχεύει στη διαμόρφωση συνθηκών προστασίας του συνόλου των πολιτών και ιδιαίτερα της ευαίσθητης κοινωνικής ομάδας των ανηλίκων» αναφέρει σε σχετικό μήνυμά του ο Αρχηγός της Ελληνικής Αστυνομίας, Αντιστράτηγος Μιχαήλ Καραμαλάκης.
Και προσθέτει: «Πρωταρχικό μέλημα στη γενικότερη προσπάθειά μας συνιστά η δημιουργία εκείνων των προϋποθέσεων, οι οποίες θα παράσχουν στους ανήλικους τα κατάλληλα εφόδια και ερείσματα για την ισχυροποίηση της άρνησής τους, καθώς αυτοί είναι το μέλλον της κοινωνίας μας. Η κοινή δράση όλων, πολιτείας, κοινωνικών φορέων και πολιτών, συνιστά το αντίδοτο στη μάστιγα των ναρκωτικών».
Από την πλευρά του ο δήμαρχος Αθηνών Κώστας Μπακογιάννης, έκανε λόγο για μια μάχη που απαιτεί πράξεις.
Η πανδημία του κορονοϊού μεγεθύνει τους κινδύνους
Η πανδημία του κορονοϊού θα μεγεθύνει τους κινδύνους που συνδέονται με το λαθρεμπόριο ναρκωτικών, λόγω μιας προβλεπόμενης αύξησης του λαθρεμπορίου ψυχοτρόπων ουσιών, της χρήσης πιο επιβλαβών ουσιών και της μείωσης των κρατικών προϋπολογισμών για την υγειονομική περίθαλψη, επισημαίνει η υπηρεσία του ΟΗΕ κατά των ναρκωτικών και του εγκλήματος (UNODC).
Στην ετήσια έκθεσή της για τα ναρκωτικά, η οποία δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα, η υπηρεσία αυτή του ΟΗΕ συγκρίνει τον αντίκτυπο της πανδημίας Covid-19 στην αγορά ψυχοτρόπων ουσιών με αυτόν της οικονομικής κρίσης του 2008.
Η αύξηση της ανεργίας και η έλλειψη οικονομικών ευκαιριών ενδέχεται να ωθήσουν «τους φτωχούς και τους μη προνομιούχους να στραφούν σε παράνομες δραστηριότητες που συνδέονται με τα ναρκωτικά ―είτε πρόκειται για την παραγωγή τους είτε για την διακίνησή τους», αναφέρει η υπηρεσία αυτή του ΟΗΕ στην ετήσια έκθεσή της.
«Η κρίση της Covid-19 και η οικονομική επιβράδυνση απειλούν να επιδεινώσουν κι άλλο τους κινδύνους από τα ναρκωτικά, την ώρα που τα συστήματά μας υγείας και κοινωνικής πρόνοιας βρίσκονται στο χείλος της καταστροφής και οι κοινωνίες μας δυσκολεύονται να τους αντιμετωπίσουν», σημειώνει η διευθύντρια της υπηρεσίας αυτής των Ηνωμένων Εθνών Γάντα Ουάλι.
Η UNODC εκφράζει τον φόβο ότι οι κυβερνήσεις θα αναθεωρήσουν προς τα κάτω τους προϋπολογισμούς τους που προορίζονται για την πρόληψη και την θεραπεία των χρηστών, αλλά και για την χρηματοδότηση του διεθνούς αγώνα κατά του λαθρεμπορίου ναρκωτικών.
Η υπηρεσία αυτή καλεί τα κράτη «να δείξουν μεγαλύτερη αλληλεγγύη και να υποστηρίξουν ιδιαίτερα τις αναπτυσσόμενες χώρες για να αγωνιστούν κατά του λαθρεμπορίου» και να μεριμνήσουν για τις παθήσεις που συνδέονται με τα ναρκωτικά.
Το κλείσιμο συνόρων και οι άλλοι περιορισμοί που οφείλονται στις προσπάθειες για τη διαχείριση της πανδημίας του νέου κορονοϊού έχουν ήδη προκαλέσει αύξηση των τιμών και μείωση της καθαρότητας των ναρκωτικών ουσιών, επισημαίνεται επίσης στην έκθεση.
Το λαθρεμπόριο δείχνει παράλληλα να εξαρτάται περισσότερο από τις θαλάσσιες οδούς, κυρίως για την αποστολή κοκαΐνης από την Λατινική Αμερική προς την Ευρώπη. Το λαθρεμπόριο στο διαδίκτυο που γίνεται μέσω του Darknet, του «σκοτεινού δικτύου», το οποίο προσφέρει στους χρήστες απόλυτη ανωνυμία, όπως και οι αποστολές μέσω ταχυδρομείου, ενδέχεται επίσης να αυξηθούν, επισημαίνεται επίσης στην έκθεση.
Οι εξελίξεις αυτές εντάσσονται σε ένα πλαίσιο παγκόσμιας αύξησης της χρήσης ναρκωτικών, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες, σύμφωνα και πάλι με την έκθεση της UNODC, στην οποία αναλύονται τα στοιχεία που υπάρχουν ως τις αρχές του 2019.
Περίπου 269 εκατομμύρια άνθρωποι έκαναν χρήση ναρκωτικών στον κόσμο το 2018, ήτοι 30% περισσότεροι από το 2009, ενώ περισσότεροι από 35 εκατομμύρια χρήστες υποφέρουν από ιατρικά προβλήματα.
Η ναρκωτική ουσία της οποίας έγινε η μεγαλύτερη χρήση το 2018 ήταν η κάνναβη, με περίπου 192 εκατομμύρια χρήστες. Τα οπιοειδή παρέμειναν ωστόσο οι πιο επιβλαβείς ναρκωτικές ουσίες. Οι θάνατοι που συνδέονται με την κατάχρησή τους αυξήθηκαν κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας κατά 71%, επισημαίνεται τέλος στην έκθεση αυτή.