Η μεγαλύτερη ημερίδα για το design και την αρχιτεκτονική στην Ελλάδα, επιστρέφει στον «τόπο» της, τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, μετά από δύο χρόνια «χειμέριας νάρκης», λόγω πανδημίας. Έρχεται, με διεθνές άρωμα, εξερευνητική διάθεση και λαμπερή, στις 15 Ιουνίου.
Μεγάλος μήνας ο Ιούνιος για τους αρχιτέκτονες, τους λάτρεις του design αλλά και τους υποψιασμένους που αντιλαμβάνονται πως το χτιστό περιβάλλον και η έρευνα γύρω από αυτό αφορά τη ζωή τους. Φαίνεται πως το αεροπλάνο από το Μιλάνο και τη Salone del Mobile που ολοκληρώνεται στις 12 Ιουνίου, θα προσγειωθεί κατευθείαν στη Στέγη, στις 15 Ιουνίου, όπου η ΕΣΩ θα καταλάβει ξανά την κεντρική σκηνή της.
Φέτος οι διεθνείς παρουσίες – μεταξύ των οποίων και Έλληνες, φυσικά, με διεθνή αίγλη – είναι εδώ για να δημιουργήσουν ένα διεθνές think tank, έναν αισιόδοξο, ψυχικά πρωτίστως, χώρο, όπου οι ιδέες, η έρευνα και η εφαρμογή τους δουλεύουν για το καλό της ανθρωπότητας. Σε μία εποχή που το έχει πολύ ανάγκη.
Ποιοι είναι λοιπόν οι πέντε λόγοι για να μη χάσει κανείς φέτος την ΕΣΩ;
1. Γιατί το θέμα “Crossing territories” είναι επίκαιρο – για όλους και όχι μόνο για τους «ολίγους»
Θέμα της δέκατης ΕΣΩ, η «διάβαση». Όπως λένε οι διοργανωτές και επιμελητές, δηλαδή η Design Ambassador και ο Βασίλης Μπαρτζώκας, φέτος σε στρατηγική συνεργασία με το Ίδρυμα Mies Van Der Rohe και τον Ivan Blasi: «Η διάβαση είναι το ενδιάμεσο σημείο. Σημείο της αβεβαιότητας, της έλλειψης στοιχείων, τόπος του παράξενου ή του διαφορετικού. Η διάβαση μας τοποθετεί στα όρια της πολιτικής μας ιδιότητας. Όταν βρισκόμαστε στο όριο, παίρνουμε ό,τι αντιλαμβανόμαστε από την ανθρωπότητα και την αρχιτεκτονική και, μετατρέποντας το άγνωστο σε δύναμη, δημιουργούμε τον πρώτο χάρτη μιας κοινωνίας με νέους τρόπους δράσης».
Και πράγματι, όλοι νιώθουμε ότι η πραγματικότητα καθημερινά μας ξαφνιάζει, αφενός με επικαιρότητα που μοιάζει βγαλμένη από φουτουριστικές ουτοπίες, αφετέρου με καταστάσεις που πιστεύαμε ότι για την ανθρωπότητα ανήκουν οριστικά στο μισητό κομμάτι της ιστορίας. «Που πάμε»; «Τι πρέπει να κάνουμε»; Το δίχως άλλο δεν υπάρχουν απαντήσεις, υφίσταται όμως η ανάγκη για τον διάλογο. Και η ΕΣΩ έχει σκοπό να το πραγματοποιήσει, στα σοβαρά.
2. Γιατί το «γένος» και η συμπερίληψη δεν είναι κάτι παραπάνω από ζήτημα για διαφημίσεις προϊόντων μαλλιών
Η ευρύτερη προβληματική του φύλου έχει αναπτύξει γύρω της ένα σύνολο από υποκουλτούρες – έννοια θετική – που με έναν τρόπο μαρκετινίστικο ακολουθούν ένα μονοπάτι προς την ποπ κουλτούρα. Πέρα από τις εμπορικές τεχνικές που φωτίζουν και συσκοτίζουν κατά βούληση τις αληθινές πλευρές της ζωής των ανθρώπων, στα θέματα φύλου, η αρχιτεκτονική έρχεται να δηλώσει ειλικρίνεια. Στην ΕΣΩ αυτό θα γίνει δια στόματος Joel Sanders, ο οποίος θα είναι καλεσμένος από τη Νέα Υόρκη και θα μιλήσει για τη διασταύρωση της σεξουαλικότητας και του σχεδιασμού, και πώς το φύλο και η φυλή σχετίζονται με την αρχιτεκτονική και τις μελέτες της αρχιτεκτονικής, συμπεριλαμβανομένων των διακρίσεων που βασίζονται σε αυτές.
Να θυμίσουμε εδώ ότι το 2018 ο Joel Sanders, μαζί με την τρανς ιστορικό Susan Stryker και τον νομικό μελετητή Terry Kogan εγκαινίασαν το Stalled!, ένα ερευνητικό έργο που παρέχει πληροφορίες και πρωτότυπα για τη δημόσια τουαλέτα. Το Stalled! αντιμετωπίζει ένα επείγον ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης: την ανάγκη δημιουργίας ασφαλών, βιώσιμων και χωρίς αποκλεισμούς δημόσιων τουαλετών για όλους ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου, φυλής, θρησκείας και αναπηρίας μέσω διαλέξεων και εργαστηρίων, γραπτών και συνεντεύξεων, οδηγιών σχεδίασης και πρωτοτύπων. Σύμφωνα με τον Joel Sanders, η τουαλέτα είναι μόνο ένα παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο χρειάζεται να δημιουργήσουμε μια ευρύτερη συζήτηση σχετικά με τη σχέση μεταξύ του περιβαλλοντικού σχεδιασμού, του ανθρώπινου σώματος και της κοινωνικής ισότητας και του τρόπου με τον οποίο οι πολιτικές ελευθερίες των ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων των γυναικών, των Αφροαμερικανών, των μεταναστών, των ατόμων με ειδικές ανάγκες και της LGBTQ κοινότητας μεταξύ άλλων, κινδυνεύουν από την άρνηση της ασφαλούς πρόσβασης στον δημόσιο χώρο.
3. Γιατί η βιωσιμότητα είναι καλή για τον πλανήτη, αλλά αντιφατική στον τρόπο που τη βιώνουμε. Και κάποιοι δουλεύουν για να το αλλάξουν αυτό
Ναι, ξέρουμε ότι πρέπει να σώσουμε τον πλανήτη. Μετά το COP 26 στη Γλασκώβη έχουμε καταλάβει καλά ότι 200 χώρες ενέκριναν μια συμφωνία με σκοπό να επιταχυνθεί η μάχη κατά της υπερθέρμανσης της Γης. Και βέβαια κάθε μέρα οι νοήμονες άνθρωποι παίρνουμε αντιφατικά μηνύματα ως προς την πραγματική κατεύθυνση προς ένα βιώσιμο μέλλον, ή ακόμα καλύτερα ως προς τα οχήματα που οδηγούν σε αυτό. Ωστόσο υπάρχουν αρχιτέκτονες που δουλεύουν προς αυτή την κατεύθυνση. Άλλος, μέσα από την έρευνα και τον πειραματισμό. Άλλος, μέσα από σχεδιαστικές αρχές για λιγότερο αλλά πολύ καλύτερο – και συνεπώς διαχρονικό - design. Άλλος μέσα από την κυκλική οικονομία προς όφελος της κοινότητας. Έτσι λοιπόν στη σκηνή της 10ης ΕΣΩ θα ανακαλύψουμε περιβαλλοντικές και πολιτιστικές αφηγήσεις από εμπνευσμένους αρχιτέκτονες, ακαδημαϊκούς και ερευνητές, όπως ο Θωμάς Δοξιάδης, ο Ανδρέας Θεοδωρίδης και η Λυδία Ξυνόγαλα. Οι The New Raw, New Affiliates και AREA, που εργάζονται σε διαφορετικά γεωγραφικά και πολιτιστικά περιβάλλοντα θα αναφερθούν στον τρόπο που δίνουν ζωή σε υλικά που έχουν ολοκληρώσει τον κύκλο της πρώτης χρήσης τους, μέσω του σχεδιασμού, της τεχνολογίας και της δεξιοτεχνίας.
4. Γιατί ένα “teaser” από τη Νέα Υόρκη μας γεμίζει ιδέες. Και θέλουμε να ακούσουμε περισσότερα
Η Ήβη Διαμοντοπούλου των New Affiliates από τη Νέα Υόρκη μιλάει για το έργο Testbeds. «Για το Testbeds συνεργαστήκαμε με τον Samuel Stewart-Halevy, ιστορικό αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο Columbia. Αφορμή στάθηκε μία απλή παρατήρηση γύρω από τα mock-ups, τις μεγάλης κλίμακας μακέτες που φτιάχνονται με σκοπό τον έλεγχο της ποιότητας και των υλικών στον κόσμο της εφαρμοσμένης αρχιτεκτονικής και της μεγάλης κλίμακας κατασκευής. Οι εν λόγω μακέτες κατασκευάζονται με τα ακριβή υλικά και τις προδιαγραφές του κτιρίου, μπορεί να κοστίσουν 200-300.000 δολάρια και αντιπροσωπεύουν μία πολύ μεγάλη επένδυση υλικών, χρόνου, χρήματος και ενέργειας. Σοκαριστικό είναι ότι αφού ολοκληρώσουν το σκοπό τους, πετάγονται. Ποιος όμως τις πετάει; Σε τίνος τη δικαιοδοσία βρίσκεται αυτή η απόφαση; Δεν είναι ούτε του αρχιτέκτονα, ούτε του κατασκευαστή, ούτε του επενδυτή, οπότε η παρατήρησή μας επέστρεψε στην προαναφερθείσα περιοχή της «γκρίζας ζώνης». (…) Προχωρήσαμε σε συνεργασία με το New York City Department of Parks and Recreation. Αυτή η δεύτερη φάση του έργου είναι για εμάς είναι πολύ σημαντική και σχετίζεται με την αειφορία -όχι με την έννοια του οικολογικού αποτυπώματος ή του αποτυπώματος άνθρακα, αλλά στο επίπεδο του πολιτισμού. Αναπτύξαμε λοιπόν μία ιδέα, η οποία βασίστηκε στην περιορισμένη πρόσβαση που έχουν οι άνθρωποι στην αρχιτεκτονική και αξιοποιεί τα mock-ups ως κατασκευές στους κοινοτικούς κήπους. Δημιουργήσαμε μερικές εικόνες πιθανών χρήσεων και χτυπήσαμε την πόρτα του New York City Department of Parks and Recreation. Μας δέχτηκαν, μας άκουσαν, μας έφεραν σε επαφή με τα διάφορα δίκτυα ανθρώπων που ασχολούνται με τη φροντίδα των κήπων και στήριξαν την ιδέα μας. Σημειώσαμε τι ανάγκες έχει ο κάθε κήπος, τι διαθέσιμα mock-ups υπάρχουν -για παράδειγμα υπόστεγα, θερμοκήπια, κατασκευές σκίασης- για ν’ αποκτήσουν νέα χρήση στις γειτονιές που το έχουν ανάγκη. Κάθε μέρος του έργου πραγματοποιήθηκε μετά από συζήτηση με τους κατοίκους και αποφάσεις που λήφθηκαν bottom-up. Πλέον μελετάμε εδώ και τρία χρόνια το έργο και σύντομα θα ξεκινήσει η πιλοτική κατασκευή μέρους του, στο Queens. Το mock-up λειτουργεί ως εικόνα, αλλά και ως εφαλτήριο για αλλαγή. Αποτελεί ένα πολύ καλό ποιοτικά υλικό αρχιτεκτονικής, αλλά είναι και μία ευκαιρία να ανακατανείμουμε τους πόρους που στη Νέα Υόρκη είναι πολύ άνισα κατανεμημένοι».
5. Ένα ακόμα teaser από τη Νέα Υόρκη, μας γεμίζει ελπίδες. Και μας δίνει τη δυνατότητα να φανταστούμε τις πόλεις, απλά, αλλιώς
Ο Ανδρέας Θεοδωρίδης είναι αρχιτέκτονας-μηχανικός και ερευνητής περιβαλλοντικών συστημάτων κτιρίων, διδάκτορας και ερευνητής στο Center for Architecture Science and Ecology (CASE) μελετά μεταξύ άλλων αλλιώτικους πράσινους τοίχους που κάνουν τα κτίρια των μητροπόλεων – και συνεπώς εμάς, που ζούμε εντός τους – να αναπνέουμε. «Το πρόβλημα βελτίωσης του αέρα έρχεται να προσεγγίσει με μια διαφορετική λογική αντιμετώπισης το ερευνητικό αρχιτεκτονικό εργαστήριο Center for Architecture and Ecology (CASE) στην Νέα Υόρκη, όχι μόνο στο επίπεδο φιλτραρίσματος επιβλαβών σωματιδίων από τον αέρα, αλλά και σε σχέση με τον μεταβολισμό επιβλαβών σωματιδίων, βελτίωση στο μικροβίωμα (microbiome), τη βιοφιλία (biophilia), κ.ά. Σ’ ένα από τα πιο ερμητικά «σφραγισμένα» κτίρια στον κόσμο με ένα πάρα πολύ απαιτητικό κτιριολογικό πρόγραμμα, στο καινούριο κτίριο προστασίας της Νέας Υόρκης που στεγάζει διάφορες υπηρεσίες ασφάλειας της πόλης, έχει τοποθετήσει ένα «πράσινο τοίχο» που δεν βρίσκεται εκεί μόνο για τον καλλωπισμό του χώρου ή γιατί πληροί τα κριτήρια κάποιου συστήματος αξιολόγησης κτιρίων. Στο κτίριο αυτό, δημιουργία των Skidmore, Owings & Merill (SOM), που σχεδιάστηκε για να κατακτήσει την ανώτατη βαθμίδα του συστήματος αξιολόγησης LEED στην κατηγορία του, πέρα από τις πολλές πρωτοποριακές τεχνολογίες που εφαρμόζει για να το πετύχει, συμπεριλαμβάνει στον κεντρικό εσωτερικό του χώρο υποδοχής το πρωτοποριακό μηχανικό-βιολογικό υβριδικό σύστημα φυτεμένου (πράσινου) τοίχου που έχει τη δυνατότητα να λειτουργεί και ως φυσικό φίλτρο καθαρισμού του αέρα. Ότι τα φυτά έχουν την δυνατότητα να καθαρίζουν τον αέρα δεν είναι νέο. Αυτό που είναι νέο και βασίστηκε σε έρευνα της NASA, είναι ότι τα φύλλα δεν είναι τόσο αποτελεσματικά για τον καθαρισμό των ατμοσφαιρικών τοξινών. Το μέρος που είναι πραγματικά αποτελεσματικό είναι η ριζόσφαιρα, μια περιοχή γύρω από τις ρίζες ενός φυτού με ικανότητα καθαρισμού 200 φορές μεγαλύτερη από αυτή του ριζικού συνόλου ή των φύλλων. Υπάρχει βέβαια ένας περιορισμός που έχει να κάνει με το ότι η ριζόσφαιρα είναι συνήθως θαμμένη πολύ βαθιά σε μια γλάστρα για να έχει μεγάλο αντίκτυπο στον αέρα που αναπνέουμε. Αυτό τον περιορισμό έρχεται να ξεπεράσει η εγκατάσταση αυτού του συστήματος, που είναι βασισμένη σε έρευνα 10-15 χρονών και αρκετά πρωτότυπα και πειράματα πριν την τελική της ενσωμάτωση στο κτίριο, με την τεχνολογία του να βασίζεται σε υδροπονικά συστήματα καλλιέργειας».
Εισιτήρια: εδώ