Σε ένα χωριό στα ινδικά Ιμαλάια, γενιές κατοίκων έχουν μεγαλώσει πιστεύοντας πως πυρηνικές συσκευές βρίσκονται κρυμμένες κάτω από τα χιόνια, τους πάγους και των βράχων των βουνών- οπότε όταν, νωρίτερα τον Φεβρουάριο το Ράινι επλήγη από μια μεγάλη πλημμύρα, οι κάτοικοι πανικοβλήθηκαν, πιστεύοντας ότι οι συσκευές αυτές εξερράγησαν και προκάλεσαν την πλημμύρα.
Επιστήμονες θεωρούν πως ένα τμήμα σπασμένου παγετώνα ήταν υπεύθυνο για την πλημμύρα στην Ουταραχάντ, όπου πάνω από 50 άνθρωποι έχασαν τις ζωές τους- ωστόσο, όπως αναφέρεται σε σχετικό δημοσίευμα του BBC, οι κάτοικοι του Ράινι – ενός ορεινού χωριού με 250 νοικοκυριά- δεν το πιστεύουν. «Νομίζουμε ότι οι συσκευές θα μπορούσαν να έχουν παίξει ρόλο. Πώς γίνεται ένας παγετώνας απλά να σπάσει τον χειμώνα; Πιστεύουμε ότι η κυβέρνηση θα έπρεπε να ψάξει και να βρει τις συσκευές» είπε στο BBC ο Σανγκράμ Σινγκ Ραβάτ, τοπικός αξιωματούχος.
Από πού πηγάζουν όμως αυτοί οι φόβοι; Στη ρίζα αυτών των πεποιθήσεων υπάρχει μια ιστορία κατασκοπείας με κορυφαίους ορειβάτες, ραδιενεργό υλικό για τη λειτουργία ηλεκτρονικών συσκευών- και προφανώς, κατασκόπους. Μια ιστορία που αφορά στη συνεργασία των ΗΠΑ με την Ινδία τη δεκαετία του 1960 για την εγκατάσταση συσκευών που λειτουργούσαν με πυρηνικό υλικό στα Ιμαλάια για την παρακολούθηση των κινεζικών πυρηνικών και πυραυλικων δοκιμών (Η Κίνα πυροδότησε την πρώτη της πυρηνική συσκευή το 1964).
«Η παράνοια του Ψυχρού Πολέμου ήταν στα ύψη της. Δεν υπήρχε σχέδιο υπερβολικά περίεργο, επένδυση υπερβολικά μεγάλη και αδικαιολόγητη» σημειώνει ο Πιτ Τακέντα, του αμερικανικού Rock and Ice Magazine, ο οποίος έχει γράψει επανειλημμένα για το θέμα.
Τον Οκτώβριο του 1965 μια ομάδα Ινδών και Αμερικανών ορειβατών μετέφερε επτά κάψουλες πλουτωνίου μαζί με εξοπλισμό παρακολούθησης, βάρους περίπου 57 κιλών, που προορίζονταν για τοποθέτηση στο 7.816 μέτρων Νάντα Ντέβι- τη δεύτερη υψηλότερη κορυφή της Ινδίας, και κοντά στα βορειοανατολικά σύνορα της Ινδίας με την Κίνα. Μια χιονοθύελλα τους ανάγκασε να εγκαταλείψουν λίγο πριν την κορυφή, και επιστρέφοντας άφησαν πίσω τους τις συσκευές- μια κεραία δύο περίπου μέτρων, δύο ασυρμάτους, μια μπαταρία και τις κάψουλες πλουτωνίου σε μια «πλατφόρμα».
Ένα περιοδικό έγραψε πως αφέθηκαν σε ένα προφυλαγμένο σημείο σε μια πλαγιά. «Έπρεπε να κατεβούμε, αλλιώς πολλοί ορειβάτες α είχαν σκοτωθεί» είπε ο Μανμοχάν Σινγκ Κόλι, διακεκριμένος ορειβάτης που είχε εργαστεί για τον κύριο οργανισμό περιπολιών στα σύνορα και είχε ηγηθεί της ινδικής ομάδας. Όταν οι ορειβάτες επέστρεψαν την επόμενη άνοιξη να ψάξουν για αυτά που είχαν αφήσει, είχαν εξαφανιστεί.
Πάνω από έναν αιώνα αργότερα και μετά από μια σειρά αποστολών στο Νάντα Ντέβι, ουδείς γνωρίζει τι συνέβη στις κάψουλες. «Μέχρι σήμερα, το χαμένο πλουτώνιο πιθανότατα βρίσκεται σε κάποιον παγετώνα, ίσως έχοντας γίνει σκόνη, πλησιάζοντας τις πηγές του Γάγγη» έγραψε ο Τακέντα.
Όπως γράφει το BBC, επιστήμονες θεωρούν πως ίσως η όλη υπόθεση να εμπεριέχει ένα στοιχείο υπερβολής. Το πλουτώνιο είναι το κύριο «συστατικό» μιας ατομικής βόμβας, μα οι μπαταρίες πλουτωνίου χρησιμοποιούν ένα διαφορετικό ισότοπο, το πλουτώνιο 238, με ημιζωή 88 ετών.
Πάντως, οι ιστορίες και θεωρίες επιζούν: Στο βιβλίο του «Nanda Devi: A Journey toy the Last Sanctuary», ο Βρετανίας συγγραφέας Χιου Τόμσον θυμάται πώς από τους Αμερικανούς ορειβάτες ζητήθηκε να χρησιμοποιήσουν μια ινδική λοσιόν μαυρίσματος για να σκουρύνουν τα δέρματά τους ώστε να μην προκαλέσουν τς υποψίες των ντόπιων και πώς ζητήθηκε από τους ορειβάτες να υποκριθούν πως ήταν σε ένα πρόγραμμα για τη μελέτη της επίδρασης των χαμηλών επιπέδων οξυγόνου στο σώμα. Σε αυτούς που μετέφεραν τις πυρηνικές «αποσκευές» ειπώθηκε ότι ήταν ένας «θησαυρός κάποιου τύπου, πιθανώς χρυσός».
Πριν από αυτό οι ορειβάτες, σύμφωνα με το αμερικανικό περιοδικό Outside, είχαν μεταφερθεί στο Χάρβεϊ Πόιντ, βάση τς CIA στη Βόρεια Καρολίνα, για μαθήματα σε θέματα «πυρηικής κατασκοπείας». Εκεί, σύμφωνα με έναν ορειβάτη «μετά από λίγο περνούσαμε τον περισσότερο χρόνο μας παίζοντας βόλεϊ και πίνοντας πολύ».
Η αποτυχημένη αποστολή έμεινε μυστική στην Ινδία μέχρι το 1978, όταν η Washington Post καταπιάστηκε με την ιστορία για την οποία είχε γράψει το Outside και έγραψε ότι η CIA είχε προσλάβει Αμερικανούς ορειβάτες, μεταξύ των οποίων μέλη μιας πρόσφατης αποστολής στο Έβερεστ, για να τοποθετήσουν πυρηνικές συσκευές σε δύο κορυφές των Ιμαλαΐων για να κατασκοπεύουν τους Κινέζους. Η εφημερίδα επιβεβαίωσε ότι η πρώτη αποστολή κατέληξε στην απώλεια της συσκευής το 1965 και η δεύτερη απόπειρα έλαβε χώρα δύο χρόνια αργότερα και ολοκληρώθηκε, σύμφωνα με πρώην στέλεχος της CIA, με «μερική επιτυχία».
Το 1967 μια τρίτη απόπειρα για εγκατάσταση νέου σετ συσκευών, σε ένα άλλο κοντινό όρος, το Νάντα Κοτ, ήταν επιτυχής. Συνολικά 14 Αμερικανοί ορειβάτες είχαν πληρωθεί 1.000 δολάρια τον μήνα για να εγκαταστήσουν τις κατασκοπευτικές συσκευές στα Ιμαλάια σε διάστημα τριών ετών.
Τον Απρίλιο του 1978 o τότε πρωθυπουργός της Ινδίας, Μοράρτζι Ντεσάι, αποκάλυψε στο κοινοβούλιο ότι οι ΗΠΑ και η Ινδία είχαν συνεργαστεί σε «κορυφαίο επίπεδο» για την εγκατάσταση των εν λόγω πυρηνικών συσκευών στο Νάντα Ντέβι. Ωστόσο δεν είπε πόσο επιτυχής ήταν η αποστολή αυτή, σύμφωνα με μια αναφορά.
Αποχαρακτηρισμένα έγγραφα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ από την ίδια περίοδο κάνουν λόγο για διαδήλωση έξω από την πρεσβεία στο Δελχί ενάντια στις «φερόμενες δραστηριότητες της CIA στην Ινδία». Όσον αφορά στις συσκευές που χάθηκαν, κανείς δεν γνωρίζει ποια ήταν τελικά η μοίρα τους. «Ναι, η συσκευή δέχτηκε χιονοστιβάδα και κόλλησε στον παγετώνα και ένας θεός ξέρει τι επιπτώσεις θα είχε αυτό» είπε στον Τακέντα ο Τζιμ Μακάρθι, ένας εκ των Αμερικανών ορειβατών.
Ορειβάτες λένε ότι ένας μικρός σταθμός στο Ράινι έκανε τακτικά τεστ στα νερά και την άμμο του ποταμού για ραδιενέργεια, μα είναι άγνωστο εάν εντόπισαν κάτι τέτοιο. «Μέχρι το πλουτώνιο να υποβαθμιστεί, κάτι που μπορεί να χρειαστεί αώνες, η συσκευή θα παραμείνει μια ραδιενεργή απειλή, που θα μπορούσε να διαρρεύσει στο χιόνι των Ιμαλαΐων και να διεισδύσει στο ινδικό σύστημα ποταμών μέσω των πηγών του Γάγγη» είχε γράψει το Outside.