Με την επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία, μεταξύ των άλλων, επανήλθε η συζήτηση για τους πυρηνικούς σταθμούς της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και την ασφάλεια της ευρύτερης περιοχής. Υπενθυμίζεται ότι η Ουκρανία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός πυρηνικής ενέργειας στην Ευρώπη μετά τη Γαλλία.
Πολύ νωρίτερα όμως θα έπρεπε να ασχοληθεί η διεθνής κοινότητα με την κατάσταση των πυρηνικών μονάδων στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας. Οι χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης εχουν στα εδάφη τους πυρηνικά εργοστάσια που λειτουργούν για πολλές δεκαετίες, και τα οποία στην πλειοψηφία τους λειτουργούν έως σήμερα.
Ακόμη και μετά το πυρηνικό ατύχημα του Τσερνομπίλ και τις ολέθριες επιπτώσεις του σε ολόκληρη την Ευρώπη οι παρεμβάσεις για τους κανόνες ασφάλειας στους πυρηνικούς αντιδραστήρες είναι αμφίβολες και περιορισμένες, ενώ σύμφωνα με πληροφορίες αρκετοί σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής εξακολουθούν να μην πληρούν τα υψηλού επιπέδου πρότυπα ασφαλείας που ορίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Λαμβάνοντας υπόψη το πιθανό έλλειμμα υψηλών στάνταρ στις πυρηνικές μονάδες αλλά και την αποδοχή ότι οι μονάδες αυτές έτσι και αλλιώς δεν είναι φτιαγμένες για να βρίσκονται σε εμπόλεμες ζώνες (!) αντιλαμβανόμαστε τους πολλαπλούς κινδύνους που προκύπτουν.
Με αφορμή την επίθεση των Ρώσων στην Ουκρανία ο Γενικός Διευθυντής της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας κ. Ραφαέλ Μαριάνο Γκρόσι υπογράμμισε ότι παρακολουθεί την κατάσταση στην Ουκρανία με «σοβαρή ανησυχία», κάλεσε για «μέγιστη αυτοσυγκράτηση» γιατί είναι ζωτικής σημασίας οι ασφαλείς λειτουργίες των πυρηνικών εγκαταστάσεων σε αυτή τη ζώνη και να μην επηρεαστούν ή να διαταραχθούν με οποιονδήποτε τρόπο».
Στην ίδια γραμμή, διεθνείς πυρηνικοί επιτηρητές προειδοποιούν ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος περιλαμβάνει πιθανές μάχες γύρω από τις τέσσερις ενεργές μονάδες της Ουκρανίας, οι οποίες δεν είναι απομονωμένες όπως το Τσέρνομπιλ (ζώνη αποκλεισμού). Η οποιαδήποτε συμπλοκή ή βομβαρδισμός στην ευρύτερη περιοχή θα μπορούσε να δημιουργήσει σοβαρά ζητήματα ασφαλείας. Για παράδειγμα, ένα όπλο που στοχεύει σε έναν κοντινό στόχο θα μπορούσε να χτυπήσει έναν πυρηνικό σταθμό ηλεκτροπαραγωγής, εάν το σύστημα πλοήγησης του αποτύχει.
Αλλά εκτός από το “ατύχημα” και μόνο οι συμπλοκές που λαμβάνουν χώρα γύρω από τους τέσσερις σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής, με 15 πυρηνικούς αντιδραστήρες σε λειτουργία βρίσκονται σε κίνδυνο καθώς ούτε οι εργαζόμενοι δεν μπορούν να προσεγγίσουν άρα απουσιάζουν από τις θέσεις εργασίας τους. Όσο και αν οι λειτουργίες των μονάδων διασφαλίζονται αυτόματα, ο αστάθμητος παράγοντας των συνεπειών ενός πολέμου ή ενός λάθους αποκτά οντότητα με τον κίνδυνο να υπάρξουν τραγικές συνέπειες. Για παράδειγμα πιθανές διακοπές ρεύματος θα μπορούσαν να επηρεάσουν την ικανότητα ψύξης των αντιδραστήρων που σε συνδυασμό με τα χαμηλά πρότυπα ασφάλειας να προκύψουν επικίνδυνες δυσλειτουργίες.
Με βάση τα παραπάνω και με την ενεργειακή κρίση, χωρίς καμιά αμφιβολία, να είναι ήδη εδώ και να βαίνει επιδεινούμενη θα πρέπει να ξανασκεφθούμε σοβαρά την επαναφορά της πυρηνικής ενέργειας στο ενεργειακό παζλ της Ευρώπης ως “πράσινης λύσης” για το μέλλον.
Είναι σχετικά εύκολα να κλείνουμε τα μάτια στους κινδύνους αλλά εξίσου εύκολα η πραγματικότητα μας φέρνει μπροστά στους μεγάλους κίνδυνους, από προβλέψιμους αλλά και μη προβλέψιμους παράγοντες, για την ασφάλεια της πυρηνικής ενέργειας.
***
*Αντιπρόεδρος Γυναικών Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού κόμματος (PesWomen)
Διδάσκουσα στο Πάντειο Πανεπιστήμιο