Την 28η Απριλίου 2015 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υπερψήφισε το περιεχόμενο της Οδηγίας 720/2015/ΕΕ σχετικά με την μείωση της χρήσης πλαστικής σακούλας μεταφοράς.
Σύμφωνα με την ανωτέρω οδηγία, τα κράτη μέλη οφείλουν:
α) να λάβουν μέτρα που εξασφαλίζουν ότι το ετήσιο επίπεδο κατανάλωσης δεν θα υπερβαίνει τις 90 λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς, κατά κεφαλήν, το αργότερο μέχρι την 31/12/2019 και τις 40 λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς, κατά κεφαλήν, το αργότερο μέχρι 31/12/2025.
β) να εκδώσουν πράξεις που εξασφαλίζουν ότι, το αργότερο μέχρι 31/12/2018, οι λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς δεν θα παρέχονται δωρεάν στα σημεία πώλησης εμπορευμάτων ή προϊόντων, εκτός αν τεθούν σε εφαρμογή εξίσου αποτελεσματικά μέσα.
Οι πολύ λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς μπορούν να εξαιρούνται από τις εν λόγω πράξεις.
Ακολούθως, την 10η Αυγούστου 2017 δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ Β’ 2812 η υπ’ αριθμ. 180036/952/10.8.2017 ΚΥΑ, με θέμα: «Καθορισμός μέτρων και κανόνων για τη μείωση της κατανάλωσης πλαστικών σακουλών μεταφοράς, σε συμμόρφωση με την οδηγία 2015/720/ΕΕ […]».
Στόχος της ως άνω απόφασης είναι η μείωση της κατανάλωσης των πλαστικών σακουλών και κατ’ επέκταση της υψηλής συσσώρευσης των αποβλήτων τους, που προκαλούν σημαντική ρύπανση στο περιβάλλον και ιδιαίτερα στα υδάτινα οικοσυστήματα.
Ειδικότερα, από 1/1/2018 οι επιχειρήσεις υποχρεούνται να εισπράττουν και να αποδίδουν ειδικό περιβαλλοντικό τέλος, ανά τεμάχιο λεπτής πλαστικής σακούλας μεταφοράς, για την διάθεση τους στους καταναλωτές. Το ειδικό τέλος θα χρηματοδοτεί δράσεις του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης με σκοπό τη μείωση της κατανάλωσης πλαστικής σακούλας στα επίπεδα των 40 τεμαχίων ανά άτομο το 2025 από 363 τεμάχια ανά άτομο με βάση μελέτη του ΙΕΛΚΑ το 2016.
Από την 1η Ιανουαρίου 2018 το περιβαλλοντικό τέλος για τις λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς προσδιορίζεται στην τιμή των 3 λεπτών πλέον ΦΠΑ, ενώ από την 1η Ιανουαρίου 2019 το περιβαλλοντικό τέλος για τις λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς προσδιορίζεται στην τιμή των 7 λεπτών πλέον ΦΠΑ.
Σύμφωνα δε με το άρθρο 19 του κώδικα Φ.Π.Α. (Ν. 2859/2000), το οποίο ορίζει ότθ «4. Στη φορολογητέα αξία περιλαμβάνονται: β) οι κάθε είδους φόροι, τα δικαιώματα, οι εισφορές, τα τέλη υπέρ του Δημοσίου ή τρίτων και τα τέλη χαρτοσήμου, με εξαίρεση το φόρο του παρόντος νόμου.», σε συνδυασμό με την ΠΟΛ.1211/2017, το ειδικό περιβαλλοντικό τέλος υπόκειται σε Φ.Π.Α..
Κατά την προαναφερθείσα ΚΥΑ, κάθε έμπορος ο οποίος διαθέτει στον καταναλωτή λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς, υποχρεούται ανά τρίμηνο, την τελευταία ημέρα του επόμενου μήνα και για πρώτη φορά στις 30 Απριλίου 2018, να υποβάλλει στην ΑΑΔΕ δήλωση απόδοσης του περιβαλλοντικού τέλους.
Το περιβαλλοντικό τέλος αναγράφεται στα παραστατικά πώλησης εμπορευμάτων ή προϊόντων και αποτυπώνεται στα λογιστικά αρχεία που υποχρεούται να τηρεί ο έμπορος.
Ο έλεγχος της ορθής απόδοσης των περιβαλλοντικών τελών από τους εμπόρους διενεργείται από την ΑΑΔΕ στο πλαίσιο εφαρμογής του ν. 4389/2016.
Η αρμόδια υπηρεσία Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης της Α.Α.Δ.Ε. σε συνεργασία με τον Ε.Ο.ΑΝ. θα πρέπει να προβεί στη δημιουργία ανάλογης ηλεκτρονικής εφαρμογής για την υποβολή της δήλωσης απόδοσης περιβαλλοντικού τέλους, στο περιβάλλον TAXISnet της Α.Α.Δ.Ε..
Σύμφωνα δε με το νέο Ν. 4496/2017, θα πρέπει αναγράφονται πάνω στις σακούλες μεταφοράς τα στοιχεία προέλευσης, τόπου και ημερομηνίας παραγωγής αυτών, καθώς και ο Αριθμός Εθνικού Μητρώου Παραγωγού (ΕΜΠΑ).
Σημειώνεται, επιπλέον, ότι ο ανωτέρω νόμος διατηρεί σε ισχύ τις διατάξεις της ΚΥΑ 180036/952/10.8.2017, με τροποποιηθείσα την διαδικασία βεβαίωσης του ποσού του τέλους που δεν δηλώθηκε, καθώς και του προστίμου, το οποίο θα βεβαιώνεται από τον Ε.Ο.ΑΝ., αντί της αρμόδιας διεύθυνσης του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Επομένως, ήδη από την 1η Ιανουαρίου 2018, οι έμποροι υποχρεούνται:
α) να αναγράφουν στα σημεία λιανικής πώλησης εμπορευμάτων ή προϊόντων, σε εμφανές σημείο προς τον καταναλωτή, ότι: «Οι λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς υπόκεινται σε περιβαλλοντικό τέλος, με σκοπό τη μείωση χρήσης τους».
β) να μεριμνούν για την αναγραφή του ποσού του περιβαλλοντικού τέλους, με τρόπο διακριτό και ευανάγνωστο, στα παραστατικά πώλησης προ του ΦΠΑ.
γ) να παρέχουν τη δυνατότητα στους καταναλωτές να εφοδιάζονται στο ταμείο των σημείων πώλησης εμπορευμάτων ή προϊόντων, επαναχρησιμοποιήσιμες σακούλες/τσάντες μεταφοράς και να τις τοποθετούν σε εμφανές στους καταναλωτές και προσιτό σημείο.
δ) να συνδράμουν και να διευκολύνουν με κάθε τρόπο τα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης, υλοποίησης προγραμμάτων ανακύκλωσης κλπ.
Από τις ως άνω υποχρεώσεις εξαιρούνται οι έμποροι των περιπτέρων και του υπαίθριου εμπορίου.
Αναφορικά με τις κυρώσεις που επιβάλλονται, σε περίπτωση παραβίασης των διατάξεων της σχετικής νομοθεσία, ο παραβάτης τιμωρείται περιπτωσιολογικά με πρόστιμα από 200 έως 10.000 Ευρώ.
Οι κυρώσεις αυτές επιβάλλονται ανεξάρτητα από τις κυρώσεις που προβλέπονται σε άλλες διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας.
Πέραν, όμως, από το ισχύον νομικό πλαίσιο, το καίριο ερώτημα που απασχολεί τους κάπως πιο επιφυλακτικούς συμπολίτες μας, σχετίζεται με την αναγκαιότητα της επιβολής τέλους στις πλαστικές σακούλες μεταφοράς. Ως προς αυτό, επάγομαι τα ακόλουθα:
· Ένα στα δύο απορρίμματα στον βυθό της θάλασσας στην Ελλάδα είναι πλαστικές σακούλες (πηγή: Life Debag).
· Έως το 2050 θα υπάρχουν πιο πολλά πλαστικά στη θάλασσα παρά ψάρια.
· Για το 2017, στην Ελλάδα αντιστοιχεί η μεγαλύτερη χρήση πλαστικής σακούλας στην Ευρωπαϊκή Ένωση με περίπου 400 σακούλες κατά κεφαλήν ανά έτος (πηγή: ΙΕΛΚΑ).
· Πάνω από 35 χώρες ανά τον κόσμο έχουν απαγορεύσει πλήρως τη χρήση πλαστικής σακούλας μεταφοράς.
· Οι περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν ήδη εναρμονιστεί με την ευρωπαϊκή οδηγία.
· Χώρες όπως η Γαλλία και η Ιταλία, έχουν απαγορεύσει τη χρήση πλαστικής σακούλας μεταφοράς.
· Χώρες όπως η Ολλανδία και η Ιρλανδία, έχουν επιβάλλει αντίστοιχο τέλος, ύψους 0,25 ευρώ και 0,22 ευρώ, αντίστοιχα.
Οι περιληπτικά προαναφερθείσες νομοθετικές πρωτοβουλίες στοχεύουν στη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τη χρήση της λεπτής πλαστικής σακούλας μεταφοράς, καθώς και στην αλλαγή νοοτροπίας των καταναλωτών ως προς την επιλογή σακούλας πολλαπλών χρήσεων για τη μεταφορά των προϊόντων τους.
Ελπιδοφόρο παράδειγμα αποτελεί η Αλόννησος, η οποία ήδη από τον Δεκέμβριο του 2015 κατήργησε σε όλο το νησί τις πλαστικές σακούλες, ενδυναμώνοντας έτσι τον οικολογικό τουρισμό της, αλλά και συνεισφέροντας στην αλλαγή νοοτροπίας κατοίκων και επισκεπτών.
Στην εκστρατεία που έλαβε χώρα στην Αλόννησο, μεγάλος σύμμαχος υπήρξαν τα σχολεία και οι μαθητές, οι οποίοι συμμετείχαν στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των κατοίκων με την δωρεάν διανομή πάνινων σακουλιών σε όλους τους δημότες.
Αντίστοιχη δράση έχει ήδη ξεκινήσει και στην Αττική από τους Δήμους Αγίας Παρασκευής και Νέας Σμύρνης.
Με τη χρήση χάρτινων, πάνινων σακουλιών, τσαντών πολλών χρήσεων ή, εν πάση περιπτώσει, με την πιο λελογισμένη χρήση πλαστικών σακουλών, συνεισφέρουμε εμπράκτως στη μείωση της σπατάλης στους τομείς Plastic/Energy/Food, στη στήριξη της ανακύκλωσης και στη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος.