Η Μαρίνα Λαμπράκη - Πλάκα, ομότιμη καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης και διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης – Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτζου από το 1992, έφυγε από την ζωή σε ηλικία 83 ετών.
Κατέληξε σήμερα, Δευτέρα, μετά από μόλις δυο μέρες νοσηλείας σε νοσοκομείο σύμφωνα με πληροφορίες.
Το 2015 είχε χρηματίσει και υπηρεσιακή υπουργός Πολιτισμού.
Ύστερα από πολυετείς προσπάθειες, είδε την Εθνική Πινακοθήκη να αναγεννιέται, αυξάνοντας σημαντικά τους χώρους της. Τα εγκαίνιά της έγιναν το 2021 με εκσυγχρονισμένη μουσειολογικά και αισθητικά τη λειτουργία και τη μορφή της.
Στο σπουδαίο το έργο της στα 30 χρόνια που διηύθυνε την Εθνική Πινακοθήκη συγκαταλέγονται η ίδρυση νέων παραρτημάτων της στην Κέρκυρα, το Ναύπλιο, το Μουσείο Καπράλου στην Αίγινα, τη Γλυπτοθήκη στο Αλσος Στρατού, καθώς επίσης κι η διοργάνωση μεγάλων εκθέσεων, όπως η ιστορική για τον Ελ Γκρέκο. Η εμβληματική φυσιογνωμία της στον χώρο του πολιτισμού συνοδεύτηκε από πολιτική εξωστρέφειας για την τέχνη και γνωριμίας του ευρέως κοινού μαζί της. Η γοητεία του λόγου της και η, εις βάθος, γνώση του αντικειμένου της έκανε συναρπαστικές τις ξεναγήσεις της για όποιον είχε την τύχη να παρακολουθήσει.
Η εκκίνηση στο Αρκαλοχώρι
Γεννήθηκε στο Αρκαλοχώρι Ηρακλείου Κρήτης πριν 83 χρόνια. Σπούδασε στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην Κλασική Αρχαιολογία με θέμα την «Προσωκρατική Φιλοσοφία και Τέχνη». Σύντροφός της υπήρξε ο Δημήτρης Πλάκας και δάσκαλός της, ο Παντελής Πρεβελάκης.
Με υποτροφία του ΙΚΥ πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές Ιστορίας και Κοινωνιολογίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης και το 1973 έλαβε «Κρατικό Διδακτορικό Δίπλωμα» με τίτλο: Ο Μπουρντέλ και η Ελλάδα.
Η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια στην ΑΣΚΤ
Το 1975 εξελέγη παμψηφεί τακτική καθηγήτρια στην έδρα της Ιστορίας της Τέχνης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας. Ήταν η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια στην ιστορία της ΑΣΚΤ. Δίδαξε ως επισκέπτρια καθηγήτρια σε ξένα πανεπιστήμια της Γαλλίας, των ΗΠΑ και στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης στο Ρέθυμνο.
Η επαναλειτουργία της Εθνικής Πινακοθήκης: ένα όραμα ζωής
Η Εθνική Πινακοθήκη, με την επέκταση και ανακαίνιση των χώρων της, αποδόθηκε συμβολικά στο κοινό στις 24 Μαρτίου 2021 σηματοδοτώντας την έναρξη των εορτασμών της επετείου των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση, καθώς η ελληνική τέχνη του 19ου και του 20ού αιώνα, που φιλοξενείται στις αίθουσες της νέας Εθνικής Πινακοθήκης, εξελίσσεται παράλληλα με την Ιστορία της ελεύθερης Ελλάδας και τη δημιουργία του Ελληνικού κράτους.
Τα διπλά εγκαίνια στην ανακαινισμένη Εθνική Πινακοθήκη - στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων, έκτασης 2.000 τ.μ. (αίθουσα «Ιδρυμα Αντώνιος Ε. Κομνηνός») και στην έκθεση «Αναζητώντας την Αθανασία. Η τέχνη του πορτρέτου στις συλλογές του Λούβρου» - τέλεσε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, τη Δευτέρα 29 Νοεμβρίου 2021.
Για την ίδια είχε ειπωθεί ότι το μεγαλύτερό της ταλέντο ήταν να πείθει αυτούς που έχουν χρήματα να τα δίνουν για την επαναλειτουργία της Εθνικής Πινακοθήκης, το μεγάλο όραμα της ζωής της. «Οι χορηγίες πλέον είναι είδος υπό αφανισμό. Η ικανότητα να προσεγγίζεις ανθρώπους έχει ένα όριο, όταν η οικονομική κατάσταση είναι αυτή που είναι. Ωστόσο, συνεχίζω και ψάχνω τον χορηγό που θα χρηματοδοτήσει ένα μεγάλο, εθνικό πρόγραμμα που έχω βάλει μπροστά: όσο θα χτίζεται η Πινακοθήκη, να ταξιδέψουν τα καλύτερα έργα των συλλογών μας σε μεγάλα, ξένα μουσεία. Αυτό όμως θέλει λεφτά, όχι αφού κλείσω τα μουσεία, αλλά πριν κάνω τις διαπραγματεύσεις. Πιστεύω ότι αυτές οι δουλειές πρέπει να γίνονται με κρατική παρέμβαση. Αλλά θέλει τρόπο», είχε πει στον Ηλία Μαγκλίνη και στην Lifo.
Η «διάρρηξη του αιώνα» κι η «αιώνια» θητεία
Η πολύ μεγάλης διάρκειας θητεία της Μαρίνας Λαμπράκη Πλάκα στο τιμόνι της Εθνικής Πινακοθήκης δεν διαταράχθηκε ούτε από την «διάρρηξη του αιώνα», όταν τον Ιανουάριο του 2012 εκλάπησαν από την Εθνική Πινακοθήκη έργα Πικάσο, Μοντριάν, Μοντάλβο προκαλώντας συζητήσεις γύρω από την ανανέωση της θητείας της - οι πίνακες ανακτήθηκαν μετά από εννέα χρόνια με πρωταγωνιστή μυθιστορηματικού χαρακτήρα πρόσωπο ελαιοχρωματιστή . Παρ′ όλα αυτά, μετά από είκοσι συναπτά έτη στη θέση της διευθύντριας της Εθνικής Πινακοθήκης η εν λόγω θητεία ανανεώθηκε για μία ακόμη πενταετία, ενώ η επόμενη ανανέωση, επίσης για μια πενταετία, έγινε το 2017.
Η δήλωση της ηγεσίας του υπουργείου Πολιτισμού για την απώλεια της Μαρίνας Λαμπράκη Πλάκα
Μόλις πληροφορήθηκε την απώλεια της Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα, η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη έκανε την ακόλουθη δήλωση:
«Με πραγματική οδύνη αποχαιρετούμε τη Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, τη γυναίκα που αφιερώθηκε ολόψυχα, επί 30 χρόνια, στην Εθνική Πινακοθήκη, στην Τέχνη, στους Ελληνες δημιουργούς. Το πάθος και η αγάπη της για την τέχνη την οδήγησαν σε μια δυναμική πορεία, σε ένα μεγάλο ταξίδι ζωής, από το Αρκαλοχώρι, με τον σύντροφό της Δημήτρη Πλάκα, στην τάξη του Παντελή Πρεβελάκη, και από εκεί στο Παρίσι, στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών ως η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια.
Από το 1992, ως Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, υπήρξε η κινητήρια δύναμή της. Οργάνωσε μεγάλες εκθέσεις, κορυφαία πολιτιστικά γεγονότα, όπως την ιστορική πλέον έκθεση του El Greco. Μετέτρεψε το Μουσείο σε μια εξωστρεφή Πινακοθήκη, κέντρο της Ελληνικής Τέχνης, με διεθνείς συνεργασίες, ανοιχτό σε όλο τον κόσμο.
Εκανε προσιτό στον κόσμο τον Βρυζάκη, τον Λύτρα, τον Ιακωβίδη, τον Μόραλη, τον Γκίκα, τον Τέτση. Πάντοτε παρούσα και δραστήρια, ξεναγούσε η ίδια τους επισκέπτες με τον γοητευτικό της λόγο. Ηταν από τους πρώτους επικεφαλής πολιτιστικών οργανισμών που είχε μιαν άλλη αντίληψη για την επικοινωνία της τέχνης με το κοινό. Μέχρι και την τελευταία στιγμή, ετοίμαζε με την αγάπη και τη φροντίδα, που την χαρακτήριζαν, την αναδρομική έκθεση του Κωνσταντίνου Παρθένη.
Είναι πραγματικά σπουδαίο το έργο της στα 30 χρόνια που διηύθυνε την Εθνική Πινακοθήκη. Ιδρυσε νέα παραρτήματα, στην Κέρκυρα, το Ναύπλιο, το Μουσείο Καπράλου στην Αίγινα, τη Γλυπτοθήκη στο Αλσος Στρατού.
Με την Μαρίνα συνεργαστήκαμε στενά περίπου μια δεκαπενταετία. Αμέτρητες ώρες συζητήσεων από τις πρώτες ιδέες για την επέκταση της Πινακοθήκης, για τα Παραρτήματα, για το Μουσείο Καπράλου. Οταν καθόμαστε μαζί στο Συμβούλιο Μουσείων, με προμήθευε με άπειρα σκίτσα, σχετικά με τα θέματα που συζητούσαμε. Πολλές οι εκτενείς, πάντα χειρόγραφες καλλίγραφες επιστολές της, για οτιδήποτε αφορούσε στο μέλλον της Πινακοθήκης Μαζί, δουλέψαμε σκληρά, περνώντας αμέτρητες ώρες στο εργοτάξιο, για να ολοκληρώσουμε το μεγάλο έργο της ανακαινισμένης Εθνικής Πινακοθήκης. Μοιραστήκαμε σκέψεις και αγωνίες μέχρι να φθάσουμε στην 24 Μαρτίου 2021. Είναι πραγματικά ευτύχημα, ότι είδε τη νέα Εθνική Πινακοθήκη να αποδίδεται στο κοινό ολοκληρωμένη. Ενα σύγχρονο μουσείο, που απολαμβάνουν πλέον χιλιάδες επισκέπτες.
Της οφείλουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ για την αφοσίωση, τη δημιουργικότητα και την αγάπη που έδειξε όλα αυτά τα χρόνια στην Πινακοθήκη, στην Τέχνη, στην Ελλάδα.
Προσωπικά την ευχαριστώ για τη φιλία της και τα μαθήματα τέχνης, που μας προσέφερε απλόχερα, γοητευτικά, αξέχαστα. Θερμά συλλυπητήρια στους οικείους και τους φίλους της».
Ο υφυπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Νικόλας Γιατρομανωλάκης έκανε την ακόλουθη δήλωση:
«Στα τριάντα χρόνια που ηγήθηκε της Εθνικής Πινακοθήκης, η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα πρωτοστάτησε των δράσεων για την ενίσχυση και ενδυνάμωση του φορέα: από την επέκταση του κεντρικού κτηριακού συγκροτήματος στην Αθήνα που επαναλειτούργησε πέρυσι ανακαινισμένο, μέχρι την ανάπτυξη παραρτημάτων στην υπόλοιπη Ελλάδα με πλέον πρόσφατο το Μουσείο Καπράλου στην Αίγινα, αλλά και μέσω στρατηγικών συμπράξεων όπως για παράδειγμα με το Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης που ανακοινώθηκε από την ίδια μόλις πριν έναν μήνα.
Διοργάνωσε επίσης εμβληματικές εκθέσεις που προσέλκυσαν δεκάδες χιλιάδες επισκέπτες όπως η θρυλική πλέον έκθεση για τον Ελ Γκρέκο πριν είκοσι περίπου χρόνια, αλλά και εκθέσεις που πρόβαλαν τον ελληνικό πολιτισμό διεθνώς όπως η περσινή έκθεση «Παρίσι-Αθήνα, η γέννηση της σύγχρονης Ελλάδας» που πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο του Λούβρου. Πάνω από όλα όμως είναι εκείνη που μετέδωσε σε γενιές Ελλήνων την αγάπη της για τα εικαστικά και την τέχνη. Για όλα αυτά και ακόμα περισσότερα, την ευχαριστούμε, την ευγνωμονούμε και την αποχαιρετούμε με αγάπη.
Θα θυμάμαι για πάντα τις συζητήσεις μας, τα ιδιόχειρα σημειώματα με τον μοναδικό της γραφικό χαρακτήρα, τα υπέροχα σχέδια που ζωγράφιζε κατά τη διάρκεια των συναντήσεων από το εργοτάξιο ως το υπουργείο και φυσικά το πάθος και την άσβεστη ενέργεια με την οποίο εργάστηκε για τον πολιτισμό, από όποια θέση και αν βρέθηκε. Η Εθνική Πινακοθήκη υπήρξε ένα έργο ζωής για αυτήν, μέχρι την τελευταία στιγμή, καθώς ετοιμαζόμασταν για τα εγκαίνια της μεγάλης έκθεσης του Παρθένη την επόμενη εβδομάδα.
Τα θερμότερά μου συλλυπητήρια στους οικείους της».