Η συζήτηση για τις εξορύξεις υδρογονανθράκων στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στο αφήγημα ότι τα έσοδα θα συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης καθώς και ότι θα στηρίξουν οικονομικά την εθνική οικονομία και τις τοπικές κοινωνίες. Το αφήγημα συνοδεύεται επίσης με ρητορική τύπου “θα εφαρμοστούν οι αυστηρότεροι περιβαλλοντικοί όροι” και εν τέλει “αφού το κάνουν και οι άλλοι γιατί όχι και εμείς”.
Οι πετρελαϊκές εταιρείες ήδη μοιράζουν υποσχέσεις, δωρεάν πετρέλαιο, ιατρικά μηχανήματα. Ωστόσο οι αναμενόμενες διαμαρτυρίες κατοίκων και οι σοβαρές τοποθετήσεις επί του θέματος αρχίζουν και προβληματίζουν. Πώς αλλιώς να εξηγήσει κανείς “ανεξάρτητα” δημοσιεύματα που εν ολίγοις προβλέπουν την ανάγκη περαιτέρω απλοποίησης των αδειοδοτικών διαδικασιών μπροστά στον κίνδυνο να σηκωθούν να φύγουν από τη χώρα τα... ‘κελεπούρια’.
Επιτρέψτε μου μία ρηξικέλευθη και εντελώς προσωπική προσέγγιση στο θέμα πετρελαϊκές εταιρείες και τοπικές κοινωνίες.
Η σχέση μου με πετρελαϊκές εταιρείες ξεκινά με τις πρώτες πετρελαιοκηλίδες στις οποίες “ήμουν εκεί”. Συνεχίζεται με την υπόθεση της Ολλανδικής Shell στο δέλτα του Νίγηρα και την εκτέλεση του Κεν Σάρο Βίβα (μαζί με άλλους 8 συντρόφους του της φυλής των Ογκόνι) επειδή αντιδρούσαν στην καταστροφή της περιοχής τους για “χάρη” των πετρελαίων της Shell (εικοσιπέντε χρόνια μετά, οι χήρες των θυμάτων ζητούν δικαιοσύνη στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης). Ακολουθεί η βιωματική αναγνώριση της παντοδυναμίας των πετρελαϊκών στην ελληνική πολιτική σκηνή (απόλυτη ατιμωρησία υπό οποιαδήποτε κυβέρνηση) καθώς και σε σημαντικό μέρος των ΜΜΕ. Περνά μέσα από τη συνεργασία με τοπικές κοινωνίες για να σταματήσουμε σχέδια επέκτασης πετρελαϊκών εγκαταστάσεων. Σε όλη αυτή την περίοδο, οι ίδιες πετρελαϊκές εταιρείες συνέχιζαν ακάθεκτες και επιθετικά τα διάφορα προγράμματα εταιρικής κοινωνικής ευθύνης επαναλαμβάνοντας ακούραστα το πόσο ενδιαφέρονται για το περιβάλλον, την υγεία, την ισότητα, τα δικαιώματα κοκ.
Στη συνέχεια ανακάλυψα ότι - με εξαίρεση τη Νορβηγία - σε κάθε γωνιά του πλανήτη η εξόρυξη πετρελαίου συνδέεται άρρηκτα με διαφθορά ή/και διαπλοκή ή/και καταστολή ή/και αντιδημοκρατικά καθεστώτα (χούντες) ή/και βία ή/και διαμάχες και πολέμους ή/και κοινωνική ανισότητα και εξάπλωση της εξαθλίωσης ή/και περιβαλλοντική υποβάθμιση ή/και υποβάθμιση υγείας και ποιότητας ζωής.
Όπως κι εγώ, αναρωτιέστε ποιο από αυτά ζηλέψαμε ή γιατί πιστέψαμε ότι θα ξεφύγουμε εμείς από αυτή τη μοίρα. Τι είναι άραγε αυτό που θα μας κάνει Νορβηγία χωρίς όμως να έχουμε τα αντίστοιχα συστήματα εκπαίδευσης, κοινωνικής συμμετοχής ή αξιοκρατικής διακυβέρνησης;
Αλλά, ακόμα και αν υποθέσουμε ότι πράγματι θα γίνουμε Νορβηγία, γιατί επιμελώς παραβλέπεται το γεγονός ότι η Νορβηγία προετοιμάζει την αποεπένδυση των τεράστιων δημόσιων κεφαλαίων της από πετρελαϊκές μετοχές;
Γιατί επιμελώς αποκρύπτεται ότι σήμερα η παγκόσμια οικονομία μπαίνει στην περίοδο της απανθρακοποίησης; Ότι όλο και περισσότερες χώρες παίρνουν μέτρα απεξάρτησης από το πετρέλαιο και τον άνθρακα; Ότι η γαλλική Total και η ισπανική Repsol έρχονται για εξορύξεις στη χώρα μας αλλά δεν μπορούν να κάνουν το ίδιο σε Γαλλία και Ισπανία αντίστοιχα γιατί εκεί απαγορεύτηκαν πρόσφατα οι νέες εξορύξεις;
Έκθεση WWF Ελλάς “Το πραγματικό κόστος του πετρελαίου”
Το πετρέλαιο μπαίνει αμετάκλητα στην τελευταία περίοδο της ζωής του. Ένα ερώτημα είναι αν μπορούν οι μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες να συμβάλουν οι ίδιες στη διαδικασία απανθρακοποίησης. Ίσως, θεωρητικά, εφόσον βρουν ένα καινούργιο ρόλο και σκοπό. Δεν είναι ούτε εύκολο αλλά ούτε γρήγορο. Είναι όμως απαραίτητο. Σε κάθε άλλη περίπτωση θα είναι ένα βαρίδι που κρατά το κλίμα, την κοινωνία, την οικονομία και την πολιτική δεμένη στο άρμα ενός μαύρου, βρώμικου, επικίνδυνου και άδικου παρελθόντος. Η συντριπτική πλειοψηφία των εταιρειών μέχρι σήμερα, δεν δείχνει την παραμικρή διάθεση να εγκαταλείψει τα κεκτημένα και να αλλάξει ρότα. Άλλες πάλι συνεχίζουν να θρέφουν ψεκασμένες θεωρίες σύμφωνα με τις οποίες η κλιματική αλλαγή είναι ένας μύθος.
Τέλος, υπάρχει και ένας ελέφαντας στο δωμάτιο. Ας μιλήσουμε επιτέλους γι’ αυτόν.
Πολεμικές εντάσεις και συρράξεις, βίαιη αλλαγή (ανατροπή/ επιβολή) καθεστώτων, αδιαφανείς παρεμβάσεις στη λήψη αποφάσεων υπέρ των λίγων (εταιρειών) και εις βάρος του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου συνυπάρχουν με το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο (Μέση Ανατολή, Σαουδική Αραβία, Νιγηρία, ΗΠΑ, Βενεζουέλα, Βραζιλία, Ρωσία).
Πιθανότατα γι’ αυτό δεν φταίνε οι υδρογονάνθρακες αλλά το κέρδος που φέρνουν σε λίγους (τα προβλήματα τα φέρνει σε όλους τους υπόλοιπους) και οι ισχυροί δεσμοί αυτών των λίγων με την εξουσία. Αυτή η συνύπαρξη (με την εξαίρεση της Νορβηγίας) είναι τόσο συχνή που απαιτείται βαθύς στρουθοκαμηλισμός για να την παραβλέψει κανείς. Ο αχός των πολέμων του Κόλπου για τον έλεγχο κοιτασμάτων και αγωγών πετρελαίων της περιοχής δεν έχει κατακαθίσει, αφού οι συγκρούσεις ουσιαστικά δεν σταμάτησαν έκτοτε. Η ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής αποτελεί το πλέον χαρακτηριστικό, αλλά δυστυχώς όχι το μόνο παράδειγμα.
Ευτυχώς, στο συγκεκριμένο θέμα, τα πράγματα είναι είτε άσπρα είτε μαύρα. Δεν υπάρχει ολίγη εξόρυξη ή περιβαλλοντικά και κοινωνικά υπεύθυνη εξόρυξη πετρελαίου.
Ο καθένας από εμάς (πολίτης, φορέας, κόμμα, δήμος) επιλέγει συνειδητά και αναλαμβάνει τις ευθύνες της επιλογής του. Είτε δίκαιη και βιώσιμη ανάπτυξη είτε εξορύξεις, γιατί και τα δυο μαζί ΔΕΝ συνυπάρχουν. Καιρός να αποφασίσουν τα κόμματα και οι δημοτικοί άρχοντες. Τη στιγμή που άλλοι ετοιμάζουν τρυπάνια, οι αιρετοί μας δεν μπορούν να δηλώνουν άγνοια, έλλειψη πληροφόρησης και να ζητούν χρόνο (από ποιον άραγε;). Έρχονται και εκλογές…