Ο Σεπτέμβριος και Οκτώβριος του 2008 ήταν οι χειρότεροι μήνες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, παρατηρεί ο πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, Μπεν Μπερνάνκι. Η ύφεση και οι συνέπειες που τη συνόδευσαν επηρέασαν και τη διάθεση των πολιτών, ακόμα και στις πιο αναπτυγμένες οικονομίες, αναφέρει έρευνα του Pew Research Center που είδε πρόσφατα το φως της δημοσιότητας και μελέτησε τις αντιδράσεις 27 χωρών σε ολόκληρο τον κόσμο.
Η αλλαγή της διάθεσης του κοινού όσον αφορά στην οικονομία ήταν δραματική σε ορισμένα κράτη, όπως συμπεραίνει κανείς με βάση τα στοιχεία. Το 2018, περίπου οι οκτώ στους δέκα Γερμανούς (ποσοστό 78%) δηλώνουν ότι οι οικονομικές συνθήκες στη χώρα τους σήμερα είναι καλές. Περίπου τα 2/3 των Αμερικανών πολιτών (ποσοστό 65%) εκφράζουν επίσης την αισιοδοξία τους για την οικονομία. Βελτιωμένη είναι και η διάθεση των κατοίκων της Πολωνίας, του Ηνωμένου Βασιλείου, λιγότερο της Ιαπωνίας και της Κένυας.
Σε γενικές γραμμές, η μεγαλύτερη αλλαγή της διάθεσης των πολιτών όσον αφορά στις οικονομικές προοπτικές της χώρας τους παρατηρείται στις ΗΠΑ, τη Γερμανία, τη Βρετανία, την Πολωνία, τη Γαλλία, την Ιαπωνία, το Ισραήλ, τη Νότια Κορέα, την Κένυα, τη Ρωσία, τον Καναδά, την Ινδονησία και την Ισπανία.
Το άγχος για την επόμενη γενιά
Σαφώς η αισιοδοξία που καταγράφεται δεν έχει «σβήσει» τις ανησυχίες για το μέλλον. Σε 18 από τα 27 κράτη που συμμετείχαν στην έρευνα -συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας, της Ιαπωνίας και της Ισπανίας- περισσότεροι από τους μισούς πολίτες πιστεύουν πως τα παιδιά τους θα ζήσουν σε συνθήκες χειρότερες απ′ ότι μεγάλωσαν οι ίδιοι.
Στις προηγούμενες έρευνες της Pew Research οι εν λόγω ανησυχίες περιορίζονταν στις προηγμένες οικονομίες, ενώ τώρα η διαφορά έγκειται στο γεγονός πως οι περισσότερες ανησυχίες για την οικονομική ευημερία της επόμενης γενιάς εκφράζονται στις αναδυόμενες αγορές.
Είναι χαρακτηριστικό πως στην Ελλάδα μόνο το 18% των πολιτών θεωρεί πως τα πράγματα στο μέλλον θα είναι καλύτερα για τα παιδιά τους.
Σε συνδυασμό βέβαια με το αυξανόμενο άγχος για το μέλλον, η πεποίθηση που κυριαρχεί σήμερα σε παγκόσμιο επίπεδο είναι ότι οι καιροί ήταν καλύτεροι την εποχή πριν τη μεγάλη ύφεση. Αυτό άλλωστε αποτυπώνεται στο γεγονός πως η πλειοψηφία των πολιτών στα 15 από τα 27 κράτη που ρωτήθηκαν πιστεύουν πως σε σύγκριση με είκοσι χρόνια πριν, η οικονομική κατάσταση του μέσου ανθρώπου είναι πολύ χειρότερη σήμερα.
Την άποψη αυτή ειδικότερα εκφράζει το 87% των Ελλήνων, το 72% των Ιταλών, το 62% των Ισπανών, το 56% των Γάλλων και το 53% των Βρετανών.
Τι ισχύει στην πραγματικότητα
Αυτό που αξίζει ωστόσο να σημειωθεί είναι πως οι απαισιόδοξες αντιλήψεις του κοινού για την καλύτερη οικονομική κατάσταση του παρελθόντος πολλές φορές δεν αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα. Για παράδειγμα, μεγάλο μέρος των Βραζιλιάνων αυτή τη στιγμή δηλώνει πως οι οικονομικές συνθήκες είναι χειρότερες σήμερα, ωστόσο το ΑΕΠ της χώρας εμφανίζεται βελτιωμένο. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση της Ισπανίας και της Γαλλίας, όπου επίσης το πραγματικό ΑΕΠ κατά κεφαλήν έχει βελτιωθεί κατά 25% και 11% αντίστοιχα.
O παρακάτω πίνακας αποτυπώνει τις σκέψεις των πολιτών για την οικονομική κατάσταση του σήμερα σε σχέση με είκοσι χρόνια πριν. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, το 87% των Ελλήνων θεωρεί πως τα πράγματα τώρα είναι πολύ χειρότερα, ενώ μεγάλο είναι το ποσοστό και για την Ιταλία, την Ισπανία και τη Γαλλία. Περισσότερο αισιόδοξοι εμφανίζονται οι Πολωνοί και οι Σουηδοί.
...και η έκθεση του ΟΟΣΑ
Στο μεταξύ ενδιάμεση έκθεσή για τις οικονομικές προοπτικές (Interim Economic Outlook) που δημοσιεύει ο ΟΟΣΑ τονίζει τις επιπτώσεις των εμπορικών εντάσεων στην παγκόσμια ανάπτυξη.
«Η υψηλή αβεβαιότητα επηρεάζει αρνητικά την παγκόσμια ανάπτυξη», είναι ο τίτλος της έκθεσης του ΟΟΣΑ, με τον Οργανισμό να ψαλιδίζει τις προβλέψεις που είχε κάνει τον Μάιο για τον ρυθμό ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας κατά 0,1% για το 2018 και 0,2% για το 2019.
Ο ΟΟΣΑ ψαλίδισε - κατά 0,2% - τις προβλέψεις του και για την οικονομία της Ευρωζώνης, όπως και για τις περισσότερες οικονομίες της G20, ενώ έχει αναθεωρήσει δραστικά επί τα χείρω τις προβλέψεις του για τις οικονομίες της Τουρκίας και της Αργεντινής. Για την Ευρωζώνη προβλέπει ρυθμό ανάπτυξης 2% φέτος και 1,9% το 2019 έναντι 2,5% το 2017.
«Χρειάζονται περαιτέρω δημοσιονομικές και τραπεζικές μεταρρυθμίσεις για την ενίσχυση της αντοχής της Ευρωζώνης», αναφέρει. «Η αντοχή και η αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης έχουν βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια, αλλά οι ανησυχίες για τη δημοσιονομική και χρηματοπιστωτική σταθερότητα παραμένουν, λόγω της αβεβαιότητας για τις πολιτικές επιλογές, όπως στην Ιταλία, και τις μελλοντικές ρυθμίσεις μεταξύ της Βρετανίας και της υπόλοιπης ΕΕ. Η πρόσφατη αύξηση των επασφάλιστρων κινδύνου των ιταλικών κρατικών ομολόγων και η συνδεόμενη με αυτή μείωση των μετοχικών αξιών των ιταλικών τραπεζών δείχνουν τον ρυθμό, με τον οποίο μπορεί να εμφανισθούν πάλι συνεχείς αδυναμίες στην Ευρωζώνη», προσθέτει.
Ο ΟΟΣΑ τονίζει ότι ένα πλαίσιο πανευρωπαϊκής εγγύησης των καταθέσεων θα αύξανε την εμπιστοσύνη και θα βοηθούσε στη διαφοροποίηση των κινδύνων. Υποστηρίζει, επίσης, τη δημιουργία νέων ευρωπαϊκών ασφαλών ομολόγων και ένα ταμείο δημοσιονομικής σταθεροποίησης για την Ευρωζώνη που θα βοηθούσε στην απορρόφηση μεγάλων αρνητικών οικονομικών σοκ και θα αποτελούσε ένα πρόσθετο μέσο που θα μπορούσε να ενεργοποιηθεί στην περίπτωση μίας ύφεσης.