Θυμάμαι κάποια στιγμή είχα δει σε μια ταμπέλα «αγοράζουμε και τα χρυσά σας δόντια» και μου είχε φανεί τουλάχιστον αποκρουστικό. Πόσα χρυσά δόντια να έγιναν αλυσίδες στα χρόνια της κρίσης και πόσες βέρες έγιναν ευρώ για να πληρωθεί το νοίκι;
Το θέμα με αυτά τα «μαγαζιά», που φύτρωναν σαν μανιτάρια σε κάθε γωνία όσο η κρίση βασίλευε, με είχε απασχολήσει από τότε. Πόση ανηθικότητα κάνει τους μεν «μαυραγορίτες» να εκμεταλλεύονται τη δυστυχία του άλλου και πόση ανάγκη και εξαθλίωση κάνει τους ανθρώπους να πουλήσουν ακόμη και τις βέρες τους;
«Έτσι είναι η ελεύθερη αγορά», θα σου απαντήσει κάποιος, «δεν τους πιέζει κανείς να πάνε εκεί». «Η ανάγκη τους πιέζει», θα τους απαντήσω εγώ.
Με την υπόθεση του Ριχάρδου, το θέμα, ήρθε ξανά στην επικαιρότητα και τα ερωτήματα παρέμεναν τα ίδια. Πόσα χάνει αυτός που αποφασίζει να «σκοτώσει» ένα οικογενειακό κειμήλιο;
Θέλησα να το ζήσω ιδίοις όμμασι.
Το κολιέ των αρραβώνων
Πήρα μαζί μου ένα κόσμημα που μου δάνεισε φίλη μου για αυτόν τον σκοπό.
Ήταν το κολιέ των αρραβώνων της μητέρας της, αγορασμένο τη δεκαετία του ’70, από έναν κοσμηματοπώλη του κέντρου της Αθήνας, που τα έφτιαχνε μόνος του. Με ένα ιδιαίτερο σχέδιο, που φοριέται ακόμη και σήμερα.
Η ίδια δεν είχε ιδέα πόσο θα άξιζε τώρα, έτσι αρχικά ήθελα να το δει κάποιος ειδικός για να το εκτιμήσει. Όταν λέμε να το εκτιμήσει, δεν εννοούμε την αξία του λιωμένου χρυσού, αλλά πόσο θα πουλιόταν σήμερα σε ένα κοσμηματοπωλείο.
Πήγα σε μεγάλο και γνωστό κοσμηματοπωλείο της Αθήνας (που δεν ήθελαν να κατονομαστούν). Εκεί έμαθα ότι το κολιέ ήταν φτιαγμένο από χρυσό 18 καρατιών και ζύγιζε 37,76 γραμμάρια. Επί 26,25 ευρώ το γραμμάριο (που είναι η τιμή του χρυσού 18Κ), θα έπρεπε να πάρω (αν το δούμε μόνο ως χρυσό) 990 ευρώ. «Σαν κόσμημα όμως, αυτό το κολιέ θα είχε 2.500 με 3.000 ευρώ σε ένα κοσμηματοπωλείο», μου λένε.
Τα ίδια θα μου πει και ένας χονδρέμπορος κοσμημάτων που συνάντησα στο γραφείο του στην Αθήνα (ούτε αυτός ήθελε να κατονομαστεί). «Εγώ, έτσι όπως είναι αυτό το κόσμημα, με αυτές τις προδιαγραφές, θα το πούλαγα σε ένα κοσμηματοπωλείο 1.180 ευρώ και εκείνος θα το έβγαζε στη βιτρίνα –1.180 επί 2 επί 124- στα 2.925 ευρώ, πρώτη τιμή, μαζί με τον ΦΠΑ», μου λέει και μου εξηγεί ότι η τιμή αλλάζει ανάλογα με την περιοχή, το όνομα του κοσμηματοπωλείου κτλ.
700 ευρώ, να τ′ αφήσω;
Γνωρίζοντας λοιπόν την πραγματική αξία του κοσμήματος, πάω στο πρώτο μαγαζί αγοράς χρυσού. Επιλέγω τυχαία κάποιο από τα πρώτα που μου έβγαλε μια γρήγορη αναζήτηση στο Google.
Μπροστά έχει μια μεγάλη τζαμαρία και δύο βιτρίνες. Μονόπετρα, σκουλαρίκια Cartier, ρολόγια, ότι μπορείτε να φανταστείτε, πίσω από ένα τζάμι.
Χτυπάω το κουδουνάκι της εισόδου και περιμένω να μου ανοίξουν. Ήδη από έξω βλέπω μέσα μια κυρία.
Περιμένω τη σειρά μου. Η κυρία δεν άφησε τελικά αυτό που έφερε να πουλήσει. Ήθελε να το ξανασκεφτεί.
«Τι θα θέλατε;» με ρωτάει η κοπέλα που βρίσκεται πίσω από τον κισσέ. Ηλικιακά μου φάνηκε περίπου στα 25. Ήταν εντελώς μόνη της, αλλά από πάνω της υπήρχαν τουλάχιστον 3 κάμερες και μια πόρτα στο βάθος.
«Σκέφτομαι να πουλήσω αυτό το κολιέ», της λέω διστακτικά. «Δεν νομίζω να το αφήσω τώρα, κάνω πρώτα μια έρευνα αγοράς».
«Δώστε μου να το δω», που λέει. Το πιάνει και πρώτα περνάει από πάνω του κάτι που μοιάζει με σφραγίδα. «Τι κάνει αυτό;» ρωτάω απορημένη. «Είναι μαγνήτης, ο χρυσός δεν κολλάει στον μαγνήτη», μου απαντά, ενώ συνεχίσει το «σκανάρισμα».
Μετά αρχίσει να ξύνει το κολιέ πάνω σε μια μαύρη λάμα. «Τι κάνετε τώρα; Προσέξτε μην το χαλάσετε!» της λέω με ανησυχία.
«Μην ανησυχείτε, δεν χαλάει. Έτσι θα δω τα καράτια». Βάζει ένα υγρό πάνω στο σημείο της λάμας που έξυνε το κολιέ και η ετυμηγορία βγαίνει: «Είναι 18 καράτια».
Ακολουθεί το ζύγισμα.
-Πόσο είναι;
-37,8 γραμμάρια.
Ευτυχώς δεν με έκλεψε στο ζύγι, σκέφτηκα.
Μετά το ζύγισμα αρχίζουν οι πράξεις. Πολλαπλασιασμοί, διαίρεση, τα πάντα έκανε στο κομπιουτεράκι που είχε μπροστά της.
-Λοιπόν, καθαρά βγαίνουν 700 ευρώ.
-Τι 700 ευρώ; Και τι εννοείτε καθαρά;
-Ένα 3,6% είναι το χαρτόσημο, ο φόρος του κράτους, που τον επιβαρύνεστε εσείς. Ήταν 730 και καθαρά 700 ευρώ.
Δείχνω προβληματισμένη.
-Μόνο τόσα, εεε; Δηλαδή πόσο πάει το γραμμάριο;
-Στα 19 και κάτι. Και αυτές οι τιμές αλλάζουν.
-Από τι εξαρτάται δηλαδή;
-Από την αξία του στο χρηματιστήριο.
-Δηλαδή αν παρακολουθώ του χρηματιστήριο και ανέβει ο χρυσός, θα μου δώσετε περισσότερα;
-Μπορεί και να πέσει.
«Καλύτερη τιμή δεν γίνεται;»
Δεν την αισθάνομαι να θέλει να με πιέσει να το πουλήσω εδώ και τώρα, αλλά αν είχα πραγματική ανάγκη, σίγουρα θα με άγχωνε αυτό το «μπορεί και να πέσει».
-Και τα 700 θα τα πάρω μετρητά στο χέρι τώρα;
-Ναι, ναι, εννοείται.
-Καλύτερη τιμή δεν γίνεται;
Το σκέφτεται.
-725. Τίποτα παραπάνω.
Δείχνω ακόμα προβληματισμένη.
-Συγνώμη που σας ταλαιπωρώ αλλά έχει και συναισθητική αξία. Αυτό εσείς τι θα το κάνετε; Θα το λιώσετε ή θα το πουλήστε σαν κόσμημα;
-Αυτό δεν το ξέρω, το αποφασίζει ο υπεύθυνος.
-Το λέω γιατί είναι πολύ ωραίο κόσμημα, είναι κρίμα να λιώσει. Αν δεν μπορώ να το κρατήσω εγώ, τουλάχιστον ας το φορέσει κάποια άλλη.
Το μειδίαμα που παίρνω σαν απάντηση με κάνει να πιστεύω ότι δεν θα το λιώσουν.
Στη συζήτηση που έχω με τον χονδρέμπορο μου λέει ότι εάν έβγαινε στην βιτρίνα τους, θα το έβαζαν περίπου 2.000 ευρώ.
-Ωραία, θα το σκεφτώ. Πότε μπορώ να ξανάρθω;
-Είμαστε ανοιχτά μέχρι τις 16.00.
Η ώρα ήταν 15.00.
-Πριν φύγω να σας δείξω ένα ακόμη; Αυτό έχει και διαμάντι.
-Α, τα διαμάντια δεν τα βάζουμε μέσα στην τιμή.
-Τι εννοείτε;
-Δεν ασχολούμαστε. Εμείς πληρώνουμε μόνο για τον χρυσό.
Ο χονδρέμπορος θα μου εξηγήσει αργότερα ότι δεν μπορούν να τα μεταπωλήσουν.
-Και πως θα σας το πουλήσω αν θέλω; Μπορώ να πάρω το διαμάντι;
-Εεε, ναι, αλλά η κοπή θα γίνει σε ένα μήνα.
Που σημαίνει ότι θα έπρεπε να επιστρέψω σε ένα μήνα για να πάρω το διαμάντι μου… Βέβαια, αποδείχθηκε στη συνέχεια ότι η πέτρα δεν ήταν διαμάντι (το είχα μάθει από το κοσμηματοπωλείο νωρίτερα) οπότε λύθηκε και αυτό το πρόβλημα.
Στο μενταγιόν που της έδωσα ακολούθησε την ίδια διαδικασία, βρήκε ότι ο χρυσός ήταν 14 καρατίων, άρα λιγότερα χρήματα (15 ευρώ το γραμμάριο). Ήταν 2 γραμμάρια το μενταγιόν και 2,6 η αλυσίδα, άρα τι να μου δώσει; Ψίχουλα.
«Πόσα νομίζετε ότι θα πιάσει αυτό;», με ρωτάει χαμογελώντας λες και έχει καταλάβει ότι μέσα μου κάνω πράξεις.
«Κανά 50αρι;». «Κοντά πέσατε, 60 ευρώ».
Τσάμπα πράμα…
Φεύγω λέγοντας ότι θα το σκεφτώ.
«Με αυτό που έγινε έχουν κλείσει πολλοί»
Επόμενη στάση, Καλλιθέα. Εκεί στη Θησέως που οι ταμπέλες «Αγορά Χρυσού» και «Ενεχυροδανειστήριο» είναι πιο κοινές και από τις «Πωλείται ψωμί». Δεν ήταν όλα ανοιχτά, έτσι μπαίνω στο πρώτο που είδα φως.
Ένας χώρος καταθλιπτικός και μέσα ένας κύριος γύρω στα 65.
-Περάστε! Τι θα θέλατε;
-Σκέφτομαι να πουλήσω αυτό εδώ.
Το πιάνει, το περιεργάζεται με το μάτι, χωρίς λάμες, χωρίς μαγνήτες.
-18 καρατίων είναι, εε;
-Ακριβώς.
«Κοίτα να δεις. Αυτό θα το αγόραζες περίπου 1.200 έξω», μου λέει πριν καν το ζυγίζει. «Λαλαούνης είναι;». «Δεν ξέρω, δεν νομίζω», του απαντάω.
Ζυγίζει το εμπόρευμα, 37 μου λέει, κάνει τις πράξεις του και μου ανακοινώνει: «Μπορώ να το πάρω για 550 ευρώ και να ξέρεις θα το μεταπουλήσω».
«Δεν γίνεται καλύτερη τιμή;», του λέω γιατί μου δείχνει ότι το θέλει.
-Όχι δυστυχώς. Δεν θα σου δώσουν καλύτερη τιμή, να ξέρεις. Να, πήγαινε κι απέναντι να ρωτήσεις. Αν και με αυτό που έγινε έχουν κλείσει πολλοί.
-Με τον Ριχάρδο εννοείτε;
-Ναι.
-Απέναντι είναι ενεχυροδανειστήριο. Πως λειτουργούν αυτά, γιατί δεν ξέρω;
-Πληρώνεις τόκο με το μήνα. Δίνεις αυτό εδώ για ένα μήνα, σου δίνουν για παράδειγμα 400 ευρώ και για να το πάρεις πίσω θα δώσεις τα 400 ευρώ συν τον τόκο που ζητά ο καθένας.
-Εσείς πόσο ζητάτε;
-Εγώ δεν κρατάω ενέχυρα κοπέλα μου.
-Καλά, θέλω να το σκεφτώ ακόμα λίγο.
-Να το σκεφτείς. Αλλά να ξέρεις καλύτερη προσφορά δεν θα βρεις.
Το ενεχυροδανειστήριο απέναντι είναι όντως κλειστό, όπως και αρκετά άλλα που είδα στον δρόμο. Δεν ξέρω αν φταίει η μέρα που πήγα (Τετάρτη) ή η υπόθεση με τον Ριχάρδο.
«Οι περισσότεροι με αυτά τα μαγαζιά δεν έχουν άδεια»
«Υπάρχει τρόπος να πουλήσει κάποιος το κόσμημά του χωρίς να χάσει τόσα πολλά», ρωτάω τον χονδρέμπορο που με δέχτηκε στα γραφεία του στο κέντρο της Αθήνας. «Θα μπορούσε να πουληθεί σε κάποιον κοσμηματοπώλη, αν και πολλοί φοβούνται μήπως είναι από κλεμμένα, εάν δεν γνωρίζουν τον πελάτη. Γενικά όποιος έχει άδεια αγοράς χρυσού μπορεί να το κάνει. Όμως οι περισσότεροι με αυτά τα μαγαζιά δεν έχουν άδεια. Τώρα, πόσο θα δώσουν, είναι άλλη υπόθεση. Δεν πρέπει να ξεχνάμε κάτι. Την αλυσίδα παραγωγής για οποιοδήποτε προϊόν μέχρι να φτάσει στα χέρια μας. Ένα παπούτσι για να φτιαχτεί χρειάζεται δέρμα αξίας 5 ευρώ, για παράδειγμα. Και εργασία φυσικά. Θα πάει στον χονδρέμπορο και μετά στον έμπορο και στα χέρια μας θα φτάσει στα 45 ευρώ. Έτσι γίνεται και με τον χρυσό. Όταν τον πουλάμε, είναι σαν να πουλάμε μόνο το δέρμα από το παπούτσι, δηλαδή τα 5 ευρώ, όχι την εργασία και τους μεσάζοντες. Ελεύθερη αγορά έχουμε, εγώ δίνω τόσα για τον χρυσό που αγοράζω άμα θες μου πουλάς, αν δεν θες, φεύγεις».
Τον ρωτάω, κανονικά πώς θα έπρεπε να λειτουργούν αυτά τα μαγαζιά και μου εξηγεί ότι φυσικά θα έπρεπε να έχουν άδεια (οι οποίες είναι πολύ λίγες άρα τα περισσότερα λειτουργούν χωρίς άδεια), η άδεια δίνεται από την εκάστοτε Ασφάλεια και υπό προϋποθέσεις (να έχει για παράδειγμα λευκό ποινικό μητρώο), θα πρέπει να τηρείται βιβλίο για τις αγοραπωλησίες (όπου καταγράφονται τα μπάντα, από τα καράτια, το βάρος, μέχρι τα χρήματα που δόθηκαν), καθώς και να λαμβάνονται τα στοιχεία ταυτότητας και το ΑΦΜ του πωλητή. «Ουσιαστικά δηλαδή θα έπρεπε να λειτουργεί σαν βοηθός της αστυνομίας για να μην υπάρχει πρόβλημα και με τα κλεμμένα. Η νομοθεσία δηλαδή υπάρχει, ο νομοθέτης έχει κάνει καλά τη δουλειά του. Έλεγχος δεν υπάρχει…».
Και όπως με διαβεβαιώνει, κανείς δεν πρόκειται να μου δώσει τα 990 που αξίζει σε χρυσό αυτό το κολιέ. 700 και καλά είναι. Χρυσός (και αναμνήσεις) σε τιμή ευκαιρίας.