Η Ρωσία βρίσκεται στα πρόθυρα αθέτησης πληρωμών εξωτερικού χρέους για πρώτη φορά από την Ρωσική Επανάσταση πάνω από έναν αιώνα πριν, αποξενώνοντας τη χώρα ακόμα περισσότερο από το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα μετά τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.
Μια περίοδος χάριτος 30 ημερών ως προς τις πληρωμές τόκων που κανονικά ήταν να γίνουν στις 27 Μαΐου εξέπνευσε την Κυριακή. Μα θα μπορούσε να χρειαστεί χρόνος για να επιβεβαιωθεί μια χρεοκοπία.
«Αν και υπάρχει μια πιθανότητα να γίνει κάτι μαγικό» και η Ρωσία να στείλει τα χρήματα μέσω χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων σε κατόχους ομολόγων παρά τις κυρώσεις, «κανείς δεν βάζει αυτό το στοίχημα» είπε ο Τζέι Σ. Αουσλάντερ, κορυφαίος δικηγόρος εθνικού χρέους στην εταιρεία Wilk Auslander στη Νέα Υόρκη. «Η συντριπτική πιθανότητα είναι πως δε θα μπορέσουν, επειδή καμία τράπεζα δεν θα μετακινήσει τα χρήματα».
Τον προηγούμενο μήνα το αμερικανικό υπουργείο Οικονομίας έδωσε τέλος στη δυνατότητα της Ρωσίας να αποπληρώσει τα χρέη δισεκατομμυρίων στους διεθνείς επενδυτές μέσω αμερικανικών τραπεζών. Ως απάντηση, το ρωσικό υπουργείο Οικονομικών είπε ότι θα πλήρωνε σε ρούβλα χρέος που είχε εκδοθεί σε δολάρια, και θα προσέφερε την «ευκαιρία για επακόλουθη μετατροπή στο αρχικό νόμισμα».
Η Ρωσία λέει ότι έχει τα χρήματα να πληρώσει τα χρέη της μα οι κυρώσεις έχουν παγώσει τα αποθέματα ξένου συναλλάγματός της που έχει στο εξωτερικό.
«Δεν είναι χρεοκοπία της χώρας μας, μα μια τεχνητή κατάρρευση του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος» είπε ο Κονσταντίν Κοσάτσεφ, αναπληρωτής πρόεδρος της ρωσικής Άνω Βουλής, τη Δευτέρα σε σχόλια που μετέδωσε το πρακτορείο RIA Novosti.
ΗΠΑ και ΕΕ έχουν σκοπίμως δημιουργήσει «τεχνητά εμπόδια στο να εξυπηρετήσει η Ρωσία το χρέος της προκειμένου να βάλουν την ταμπέλα της χρεοκοπίας» είπε την προηγούμενη εβδομάδα ο Ρώσος υπουργός Οικονομικών Αντόν Σιλουάνοφ.
Στην άλλη πλευρά, το επιχείρημα είναι πως «αυτό συνέβη λόγω κυρώσεων, μα οι κυρώσεις ήταν εντελώς υπό τον έλεγχό σας...όλα αυτά ήταν υπό τον έλεγχό σας, επειδή το μόνο που είχατε να κάνετε ήταν να μην εισβάλετε στην Ουκρανία».
Πόσα χρωστά η Ρωσία;
Περίπου 40 δισ. δολάρια σε ξένα ομόλογα, περίπου το ήμισυ εξ αυτών σε αλλοδαπούς. Πριν την έναρξη του πολέμου, η Ρωσία είχε περίπου 640 δισ. δολάρια σε ξένο συνάλλαγμα και αποθέματα χρυσού, μεγάλο μέρος των οποίων ήταν στο εξωτερικό και πλέον έχουν «παγώσει».
Η Ρωσία δεν έχει προβεί σε χρεοκοπία ως προς τα εξωτερικά της χρέη από τη Ρωσική Επανάσταση, όταν κατέρρευσε η Ρωσική Αυτοκρατορία και δημιουργήθηκε η Σοβιετική Ένωση. Η Ρωσία προέβη σε αθέτηση πληρωμών εσωτερικού χρέους στα τέλη της δεκαετίας του 1990, μα ήταν σε θέση να ανακάμψει με διεθνή βοήθεια.
Επενδυτές ανέμεναν η Ρωσία να πτωχεύσει εδώ και μήνες. Τα συμβόλαια ασφάλισης που καλύπτουν το ρωσικό χρέος είχαν ορίσει πιθανότητα 80% για εβδομάδες, και οίκοι αξιολόγησης όπως o Standard & Poor’s και ο Moody’s έχουν θέσει το χρέος της χώρας βαθιά στην «περιοχή» των «σκουπιδιών» (junk).
Πώς ξέρουμε αν μια χώρα έχει χρεοκοπήσει;
Οι οίκοι αξιολόγησης μπορούν να κατεβάσουν την αξιολόγηση στην πτώχευση ή μπορεί να κρίνει το θέμα ένα δικαστήριο. Οι κάτοχοι ομολόγων που έχουν σχετικά swaps – συμβόλαια που λειτουργούν ως πολιτικές ασφάλισης απέναντι στη χρεοκοπία- μπορούν να ζητήσουν από μια επιτροπή εκπροσώπων από χρηματοπιστωτικές φίρμες να κρίνει εάν μια αποτυχία αποπληρωμής χρέους θα έπρεπε να προκαλέσει payout, που και πάλι δεν είναι επίσημη κήρυξη πτώχευσης.
Η Credit Default Determination Committee- ένα βιομηχανικό γκρουπ τραπεζών και επενδυτικών funds- αποφάνθηκε στις 7 Ιουνίου πως η Ρωσία είχε αποτύχει να πληρώσει απαιτούμενους επιπλέον τόκους μετά από μια πληρωμή για ένα ομόλογο μετά την προθεσμία της 4ης Απριλίου. Ωστόσο η επιτροπή απέφυγε να προβεί σε περαιτέρω ενέργειες λόγω αβεβαιότητας για την επίδραση των κυρώσεων.
Τι μπορούν να κάνουν οι επενδυτές;
Ο επίσημος τρόπος κήρυξης χρεοκοπίας είναι αν το 25% και άνω των ομολογιούχων πουν ότι δεν πήραν τα χρήματά τους. Όταν συμβεί αυτό, ρήτρες υπαγορεύουν πως όλα τα άλλα ξένα ομόλογα τς Ρωσίας είναι επίσης σε χρεοκοπία, και οι ομολογιούχοι θα έπρεπε να επιζητήσουν κρίση δικαστηρίου για την επιβολή πληρωμών.
Υπό κανονικές συνθήκες, επενδυτές και η κυβέρνηση που χρεοκοπεί διαπραγματεύονται συμβιβασμό στον οποίο οι ομολογιούχοι λαμβάνουν νέα ομόλογα που αξίζουν λιγότερο, μα τουλάχιστον τους δίνουν κάποια αποζημίωση. Ωστόσο οι κυρώσεις απαγορεύουν τις συναλλαγές με το υπουργείο Οικονομικών της Ρωσίας. Και κανείς δεν γνωρίζει πότε θα τελειώσει ο πόλεμος ή πόσο θα αξίζουν τα ομόλογα.
Σε αυτή την περίπτωση, η ανακήρυξη χρεοκοπίας και η μήνυση «ίσως να μην είναι η πιο σοφή επιλογή» είπε ο Άουσλαντερ. Δεν είναι δυνατόν να διαπραγματευτείς με τη Ρωσία και υπάρχουν πολλοί άγνωστοι παράγοντες, οπότε δανειστές μπορεί να αποφασίσουν να «περιμένουν προς το παρόν».
Επενδυτές που ήθελαν να βγουν από το ρωσικό χρέος έχουν πιθανότατα κατευθυνθεί προς τις εξόδους, αφήνοντας αυτούς που αγόρασαν ομόλογα σε κατεβασμένες τιμές ελπίζοντας να επωφεληθούν από έναν συμβιβασμό μακροπρόθεσμα. Και μπορεί να θέλουν να κρατήσουν ένα χαμηλό προφίλ για λίγο προκειμένου να αποφύγουν να συσχετιστούν με τον πόλεμο.
Όταν μια χώρα χρεοκοπεί, μπορεί να αποκοπεί από τον δανεισμό από τις χρηματαγορές μέχρι να διευθετηθεί η χρεοκοπία και οι επενδυτές να ανακτήσουν την εμπιστοσύνη τους στη δυνατότητα και την προθυμία της κυβέρνησης να πληρώνει. Μα η Ρωσία έχει ήδη αποκοπεί από τις δυτικές αγορές κεφαλαίων, οπότε οποιαδήποτε επιστροφή στον δανεισμό είναι μακριά ούτως ή άλλως. Το Κρεμλίνο μπορεί ακόμα να δανείζεται ρούβλια στο εσωτερικό, όπου βασίζεται κυρίως στις ρωσικές τράπεζες για αγορές των ομολόγων του.
Ποιες θα ήταν οι επιπτώσεις μιας ρωσικής χρεοκοπίας;
Οι δυτικές κυρώσεις για τον πόλεμο έχουν διώξει τις ξένες εταιρείες από τη Ρωσία και έχουν διαταράξει τους εμπορικούς και χρηματοπιστωτικούς δεσμούς με τον υπόλοιπο κόσμο. Η χρεοκοπία θα ήταν ακόμα ένα σύμπτωμα αυτής της απομόνωσης και διαταραχής.
Αναλυτές επενδύσεων εκτιμούν πως μια χρεοκοπία της Ρωσίας δεν θα είχε το ίδιο είδος επιπτώσεων στις διεθνείς χρηματαγορές και ιδρύματα που προέκυψε από μια προηγούμενη αθέτηση πληρωμών το 1998. Τότε, η αθέτηση πληρωμών της Ρωσίας σε εσωτερικά ομόλογα σε ρούβλια έκανε την αμερικανική κυβέρνηση να παρέμβει και να βάλει τράπεζες να διασώσουν το Long-Term Capital Management, ένα μεγάλο αμερικανικό hedge fund για το οποίο υπήρχαν φόβοι πως η κατάρρευσή του θα είχε συγκλονίσει το ευρύτερο χρηματοπιστωτικό και τραπεζικό σύστημα.
Οι κάτοχοι ομολόγων- για παράδειγμα, funds που επενδύουν σε ομόλογα αναδυόμενων αγορών- θα μπορούσαν να υποστούν σοβαρές ζημίες. Η Ρωσία, ωστόσο, έπαιζε μικρό μόνο ρόλο στους δείκτες ομολόγων αναδυόμεων αγορών, περιορίζοντας τις απώλειες.
Αν και ο ίδιος ο πόλεμος έχει τρομερές επιπτώσεις σε επίπεδο ανθρώπινης οδύνης και υψηλότερων τιμών τροφίμων και ενέργειας ανά τον κόσμο, η χρεοκοπία σε κυβερνητικά ομόλογα «σίγουρα δεν θα ήταν συστημικά σημαντική» είπε η γενική διευθύντρια του ΔΝΤ, Κρισταλίνα Γκεόργκιεβα.
Πέντε σημάδια πως η Ρωσία δεν έχει «βουλιάξει» ακόμα
Όπως υπογραμμίζει το Reuters, η ρωσική οικονομία των 1,8 τρισ. δολαρίων δεν φαίνεται να «βουλιάζει» ακόμα, παρά το τεράστιο εξωτερικό σοκ- το μεγαλύτερο από την πτώση της ΕΣΣΔ το 1991.
Το Κρεμλίνο απορρίπτει τα περί χρεοκοπίας, και οι κρίσεις χρέους του παρελθόντος ήταν διαφορετικές: Το 1918 οι Μπολσεβίκοι δεν ήθελαν να πληρώσουν και το 1998 η Ρωσία δεν μπορούσε να πληρώσει το εσωτερικό της χρέος. Αυτή τη φορά η Μόσχα λέει πως μπορεί να πληρώσει και είναι έτοιμη να το κάνει, μα η Δύση την εμποδίζει.
Ακολουθούν πέντε ενδείξεις πως η ρωσική οικονομία αντέχει ακόμα:
-Το ρούβλι, που για δεκαετίες αποστρέφονταν ακόμα και οι ίδιοι οι Ρώσοι, επειδή ήταν αδύναμο και ευμετάβλητο, είναι το νόμισμα με τη μεγαλύτερη απόδοση στον κόσμο έναντι του αμερικανικού δολαρίου. Στις 22 Ιουνίου σημείωσε ρεκόρ επτά ετών έναντι του δολαρίου και του ευρώ.
-Το πετρέλαιο, που είναι το «αίμα» της ρωσικής οικονομίας, είναι πάνω από τα 100 δολάρια το βαρέλι από τότε που άρχισε η ρωσική εισβολή. Το μπρεντ ήταν στα 112,99 τη Δευτέρα. Με υψηλές τιμές πετρελαίου, η Ρωσία, δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγέας μετά τη Σαουδική Αραβία και μεγαλύτερος εξαγωγέας φυσικού αερίου, έχει «μαξιλάρι» ενός τρισ. δολαρίου τον χρόνο απέναντι στις κυρώσεις. Οι δυτικές κυρώσεις έχουν αναγκάσει τη Ρωσία να πουλά πετρέλαιο με μεγάλη έκπτωση - μέχρι και 40 δολάρια το βαρέλι- σε Κίνα και Ινδία, μα Αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν πει ότι η Μόσχα βγάζει ακόμα περισσότερα από τις εξαγωγές ενέργειάς της σήμερα από ό,τι πριν τον πόλεμο.
-Η κεντρική τράπεζα της Ρωσίας κατέβασε τα επιτόκια- «κλειδιά» της στο προ κρίσης επίπεδο 9,5% στις 10 Ιουνίου, και έχει αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο για περαιτέρω χαλάρωση.
-Τρόφιμα, όχι πανικός: Υπάρχουν ακόμα τρόφιμα στα καταστήματα της Μόσχας, και δεν υπάρχουν ενδείξεις πανικού. Αρχικά είχαν υπάρξει σημάδια πανικού, με αγορές προϊόντων όπως η ζάχαρη, μα υποχώρησαν και πλέον υπάρχουν επαρκή τρόφιμα στη Μόσχα, ενώ δεν έγινε «bank run»- αντίθετα με ό,τι έγινε το 1998 και το 1991.
-Ανεργία: Ήταν μόλις στο 4% τον Απρίλιο. Κάποιοι φοβούνται πως μπορεί να υποβαθμίζεται, καθώς μεγάλες εταιρείες δεν έχουν κάνει ακόμα περικοπές, μα προς το παρόν οι άνεργοι είναι στα 3 εκατομμύρια. Νέα στοιχεία αναμένονται για τον Μάιο.
Με πληροφορίες από Associated Press, Reuters