Ας πούμε ακόμα μερικά λόγια για την Σαπφώ. Την έχουμε ξεχάσει την πρώτη μεγάλη ποιήτρια. Οι λυρικοί ποιητές, όπως η Σαπφώ και ο Αλκαίος είχαν προηγηθεί πολύ πριν από τους τραγικούς. Καi μάλιστα στη Λέσβο.
“Ισως γιατί η Λέσβος ήταν δίπλα στην Τρωάδα. Εκεί που έγινε ο Τρωικός Πόλεμος. Άλλωστε οι Έλληνες ποιητές είχαν σαν μάστορα τον Όμηρο, που έζησε έναν αιώνα περίπου νωρίτερα και που ήταν από την Ιωνία, ίσως από την Χίο.
Από την ελληνική Μικρά Ασία άλλωστε ήρθαν τα πρώτα πολιτιστικά μηνύματα στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Αυτό το ξεχνούν πολλοί και ιδιαίτερα μερικοί γείτονές μας που μαζί με τους Ούνους μετακινούνταν όλο και πιο Δυτικά. Μάλλον για να υποστούν κάποια πολιτιστική ανωτερότητα. Την οποία δεν υπέστησαν γιατί βαρέθηκαν. Είχαν παραμείνει στην ασιατική τους θαλπωρή.
Όταν, αργότερα, πήρε φωτιά η Ελληνική Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας κάηκαν 500 χιλιάδες ελληνικοί πάπυροι. Μόλις τώρα έχουν αρχίσει να ωριμάζουν οι γείτονές μας και να δυτικοποιούνται όλο και περισσότεροι άνθρωποι της Τέχνης και της Επιστήμης. Κυρίως στην Κωνσταντινούπολη. Η οποίοι χάρη στο «εις την πόλιν» που άκουγαν χρόνια ολόκληρα έγινε Ισταμπούλ!
Δύο λαοί έχουν επιζήσει με την θρησκεία τους και την γλώσσα τους. Οι Έλληνες και οι Ιρλανδοί, μετά από πολύχρονη κατοχή και των δύο. Και οι δύο με «κρυφά σχολειά» στα βουνά όπου διαφύλαξαν την ταυτότητά τους. Στην οποία οφείλουν την ανεξαρτησία τους. Και την οποία απέκτησαν πολεμώντας.
Η Επανάσταση του 1821, της οποίας γιορτάζουμε σήμερα τα 200 χρόνια της, είναι αυτή που μαζί με τους Έλληνες του εξωτερικού διέσωσε και την απέραντη πολιτιστική μας κληρονομιά. Ναι, αυτή διέσωσε και την Ποίηση από τους πιο αρχαίους προγόνους μας.
Όπως τα ερωτικά ποιήματα της Σαπφώς. Μερικοί βιαστικοί με διορθώνουν: «Της Σαφούς, Κύριε!». Αλλά πως να προδώσω την Σαπφώ η οποία σε έναν στίχο της γράφει «εκ Σαπφώς»! Ολόκληρη η Αιολική διάλεκτος είναι απλούστερη, ιδιαίτερη η λαλιά της Λέσβου.
Συχνά θυμίζει την σύγχρονη δημοτική γλώσσα. Ειδικά δε η Σαπφώ, που ως φαίνεται τριγυρνούσε στις ταβέρνες του λιμανιού.
Την λαϊκή γλώσσα – αν όχι και ρεμπέτικα! - χρησιμοποιούσε η Σαπφώ στα ερωτικά της ποιήματα, που είναι και τα γνωστότερα. Ο Aimé Puech που μεταφράζει τα ποιήματα της Σαπφώς σταματάει σε ένα από τα ερωτικά της.
«Αυτές οι κραυγές πάθους της Σαπφώς είναι φυσικά πολύ κοντά στη λαϊκή γλώσσα. Και χωρίς ιδιαίτερη άσκηση ύφους. Βρίσκω λέξεις που χρησιμοποιούνται εδώ σαν όρους μας αργκό χαμαιτυπείου. Γι’αυτό και δεν μπορούνε να τις μεταφράσουμε».
Θα βάλω διπλά-δίπλα μερικούς στίχους του τότε και του τώρα.
ΣΑΠΦΩ:
-Σταλαγματιά-σταλαγματιά ο πόνος κυλάει. (fr10)
ΤΖΟΥΑΝΑΚΟΣ:
-Σταλαγματιά-σταλαγματιά στάζ’η καρδιά μου αίμα.
ΣΑΠΦΩ:
-Μού ’βαλες φωτιά και καίγονται τα σωθικά μου. (fr 46)
ΒΑΜΒΑΚΑΡΗΣ:
-Σα σε πρωτογνώρισα κυρά μου
μ’΄άναψες φωτιά στα σωθικά μου. *
Μια ελάχιστη συμμετοχή μου στον εορτασμό των δύο αιώνων από την 25η Μαρτίου του 1821 που, συν τοις άλλοις, περιέσωσε την ελληνική μας κληρονομιά
*
Βλ. Ροβήρου Μανθούλη: «Σαπφώ, η Λέσβια ντερμπεντέρισα» (Εκδ. Αιγόκερος)