Από την ώρα που ο κορονοϊός άρχισε να εξαπλώνεται από χώρα σε χώρα, οδηγώντας στον θάνατο χιλιάδες ανθρώπους ανά την υφήλιο, οι επιστήμονες και οι ερευνητές που καταπιάνονται με την αριθμητική των θυμάτων, μεταξύ άλλων, έχουν προβληματιστεί με την περίπτωση της Ρωσίας.
Κι αυτό γιατί ενώ μέχρι πρότινος, στην χώρα με το σχετικά υποχρηματοδοτούμενο σύστημα υγείας, οι νεκροί που καταγράφονταν ήταν περίπου 13 ανά εκατομμύριο, ποσοστό δηλαδή πολύ χαμηλότερο από τον παγκόσμιο μέσο όρο, των 36 ανά εκατομμύριο, πρόσφατες παρεμβάσεις εμπειρογνωμόνων θέτουν σημαντικά ερωτήματα σχετικά με τις επίσημες καταγραφές.
Η δημοσιοποίηση ωστόσο των τελευταίων δεδομένων για τον Απρίλιο δείχνει να ξεκαθαρίζει την κατάσταση. Πιο συγκεκριμένα, τα στοιχεία που δημοσίευσαν την Παρασκευή οι Αρχές στην Μόσχα μαρτυρούν πως ο συνολικός αριθμός των νεκρών στην ρωσική πρωτεύουσα τον Απρίλιο υπερέβη κατά 1.700 τον πενταετή μέσο όρο για την ίδια περίοδο, πράγμα που πιθανότατα σηματοδοτεί πως όλες αυτές οι περιπτώσεις έχουν άμεση σχέση με την πανδημία.
Το νούμερο αυτό είναι σαφώς πολύ μεγαλύτερο από αυτό που επίσημα είχαν σχετίσει οι αξιωματούχοι με τον ιό. Παρόμοια είναι η εικόνα που παρατηρείται και σε αρκετές άλλες χώρες. Στην γειτονική Λευκορωσία για παράδειγμα, όπου ο αυταρχικός ηγέτης Αλεξάντρ Γ. Λουκασένκο, απέρριψε τις εκκλήσεις για γενικό lockdown, με την δικαιολογία πως θα προκαλέσουν πανικό, το αναφερόμενο ποσοστό θανάτου είναι 10 ανά εκατομμύριο. Στο Μεξικό, δεκάδες ερευνητές έχουν καταγράψει τρεις φορές περισσότερους θανάτους στην πρωτεύουσα απ’ όσους έχει ανακοινώσει η κυβέρνηση.
Η σημείωση της Τατιάνας Μιχαϊλοβα, ανώτερης αξιωματούχου στην Προεδρική Ακαδημία Εθνικής Οικονομίας και Δημόσιας Διοίκησης στη Μόσχα, δεν είναι άσχετη με όλα αυτά.
«Ένα πράγμα είναι ξεκάθαρο μέχρι σήμερα. Ο αριθμός των θυμάτων του Covid-19 είναι κατά πάσα πιθανότατα σχεδόν τριπλάσιος από τον επίσημο που έχει ανακοινωθεί στην Ρωσία». Η επισήμανσή της έγινε μέσω συνέντευξης που παραχώρησε, συμπληρώνοντας πως πρέπει να γίνουν οι σωστοί υπολογισμοί για να γνωρίζει ο κόσμος τον ακριβή αριθμό.
Όσα λέει ο Πούτιν… και όσα λένε οι επιστήμονες
Τα νέα στοιχεία που είδαν το φως της δημοσιότητας έρχονται φυσικά σε αντίθεση με την επίσημη γραμμή του Κρεμλίνου. Η Άννα Πόποβα, επικεφαλής της ρωσικής αρχής προστασίας του καταναλωτή, έχει πολλάκις εκφράσει την περηφάνια της για το «χαμηλό» ποσοστό θνησιμότητας στην χώρα, τονίζοντας μάλιστα πως πρόκειται για «ένα από τα μικρότερα στον κόσμο».
Τα ρωσικά τηλεοπτικά κανάλια διαφημίζουν με αμείωτους ρυθμούς την προσπάθεια των Αρχών να καταπολεμήσουν τον ιό, ενώ την Δευτέρα ο πρόεδρος της Ρωσίας, προανήγγειλε το τέλος μιας δύσκολης περιόδου που κράτησε περίπου δύο μήνες, χωρίς να έχει ... κόστος.
Μέχρι αυτή την ώρα, ο επίσημος αριθμός των θανάτων εξαιτίας του Covid-19 ανέρχεται σε 1.124 στην Μόσχα, ενώ συνολικά για την Ρωσία, ο αριθμός ξεπερνά τα 2.010 θύματα. Όπως όμως εύστοχα αναφέρει το ρεπορτάζ των New York Times, χιλιάδες άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει την χώρα από τότε που η κυβέρνηση ανακοίνωσε τα αυστηρά μέτρα περιορισμού στα τέλη του Μάρτη, μία εξέλιξη που έτσι κι αλλιώς θα οδηγούσε σε μείωση του αριθμού των θανάτων στην χώρα.
Σύμφωνα με τον Αλεξέι Ράκσα, ανεξάρτητο δημογράφο στην Μόσχα, συνολικά, περίπου το 70% των θανάτων που σχετίζονται με κορονοϊό δεν έχουν αναφερθεί σε διάφορες περιοχές της Ρωσίας. Όπως σχολιάζει, τα χαμηλότερα νούμερα μπορούν να αποδοθούν στον τρόπο καταγραφής των αιτιών θανάτου.
Ο ίδιος μάλιστα τονίζει ότι για τις περισσότερες απώλειες που καταγράφηκαν το διάστημα αυτό, η καταγεγραμμένη αιτία, δεν ήταν ο κορονοϊός, αλλά κάποια άλλη ασθένεια που σχετίζονταν με κάποιο όργανο του ανθρώπινου σώματος.
Μιλώντας στον ραδιοφωνικό σταθμό, Echo της Μόσχας, την περασμένη εβδομάδα, ο Γκεόργκι Α. Φρανκ, ανώτερος Ρώσος ιατροδικαστής, αναγνώρισε δημόσια πως οι αξιωματούχοι υγείας έχουν μεγάλο περιθώριο καταγραφής αιτιών θανάτου και πολλές φορές διαφωνούν μεταξύ τους. «Εννοώ πως σε πολλές περιπτώσεις, ο Covid-19 μπορεί να μην είναι η βασική αιτία θανάτου, όμως μπορεί να είναι απλά ένας παράγοντας που επιβάρυνε μια ήδη δύσκολη κατάσταση ή ασθένεια», είπε χαρακτηριστικά, θέτοντας το ερώτημα αν αυτά τα περιστατικά πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στις επίσημες καταγραφές.
Στην Μόσχα τον Απρίλιο έχασαν την ζωή τους συνολικά περισσότεροι από 11.800 άνθρωποι, πολύ περισσότεροι ακόμα και από τον Απρίλιο του 1995, όταν η Ρωσία επλήγη σημαντικά από την μετα-σοβιετική οικονομική κρίση που ήταν χειρότερη και από την μεγάλη ύφεση. Ο αριθμός δόθηκε στην δημοσιότητα από την κυβέρνηση της Μόσχας, η οποία συλλέγει τις αναφορές από τα δημοτικά γραφεία της πόλης που καταγράφουν με κάθε λεπτομέρεια τους θανάτους και τις γεννήσεις των πολιτών.
Η πρωτεύουσα, που έτσι κι αλλιώς είναι το πιο πολυσύχναστο σημείο συνάντησης στην χώρα, ήταν η πρώτη πόλη στην Ρωσία που ανέφερε κρούσμα από τον κορονοϊό. Ωστόσο, στην συνέχεια έμεινε πίσω σε σχέση με τις άλλες μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις. Αυτό τουλάχιστον προέκυπτε από τις επίσημες αναφορές. Μια πιο ξεκάθαρη εικόνα του ακριβούς αριθμού των θανάτων πιθανότατα να υπάρξει τον Μάιο.
Η έρευνα των Financial Times και τα νούμερα που δεν βγαίνουν
Για το ζήτημα πραγματοποίησαν εκτενές ρεπορτάζ και οι Financial Times. H μελέτη που εκπόνησαν για όλα τα αίτια θνησιμότητας στην Μόσχα και την Αγία Πετρούπουλη, διαπίστωσε 2.073 περισσότερους θανάτους τον Απρίλιο σε σχέση με τον μέσο όρο των προηγούμενων πέντε ετών.
Οι επίσημες καταγραφές για τους νεκρούς από τον Covid-19 στις δύο πόλεις τον μήνα Απρίλιο αναφέρονται μόνο σε 629 θανάτους. Οι ειδικοί ωστόσο αναρωτιούνται τι συμβαίνει με τις 1.444 περισσότερες περιπτώσεις που υπερβαίνουν έτσι κι αλλιώς τα φυσιολογικά επίπεδα θνησιμότητας. Εάν το νούμερο αυτό προστεθεί στους 2.009 αναφερόμενους νεκρούς (το πρωί της Δευτέρας), τότε θα μιλούσαμε για μια αύξηση 72% του πραγματικού αριθμού θανάτων στην Ρωσία.
Η χώρα στο μεταξύ έχει καταστήσει παράνομη την δημοσίευση ή την συζήτηση οποιασδήποτε είδησης θεωρεί «αναληθή» σχετικά με την πανδημία, απόφαση την οποία οι επικριτές καταδικάζουν, υπογραμμίζοντας πως η κίνηση αυτή θα μπορούσε να διευκολύνει την αποσιώπηση κάθε φορέα που δίνει στην δημοσιότητα στοιχεία που αντιβαίνουν σε όσα υποστηρίζει η κυβέρνηση.
Συμπερασματικά, με μικρές αποκλίσεις από τους αριθμούς των NYT, και οι Financial Times αναφέρουν 1.841 περισσότερους θανάτους μόνο στην Μόσχα τον Απρίλιο σε σύγκριση με τον μέσο όρο των προηγούμενων πέντε χρόνων για τον συγκεκριμένο μήνα. Αν αυτό ισχύει, υπάρχει περίπτωση ο πραγματικός αριθμός των θυμάτων να είναι τριπλάσιος από τον επίσημο που ανακοινώνουν οι Αρχές.
Στον αντίποδα, ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, διαβεβαιώνει ότι η κατάσταση με τον κορονοϊό στην χώρα του είναι υπό έλεγχο και πως οι πολίτες θα ξεπεράσουν τις προκλήσεις με αξιοπρέπεια.
Να σημειωθεί ότι σύμφωνα με τις πληροφορίες, ο πρώτος θάνατος από κορονοϊό στην Ρωσία, καταγράφηκε στις 19 Μαρτίου, όταν μια γυναίκα 79 ετών πέθανε στην Μόσχα. Λίγο αργότερα, ο θάνατος της προσδιορίστηκε εκ νέου ως συνέπεια της θρόμβωσης αίματος και η περίπτωση της αφαιρέθηκε από την λίστα των θυμάτων του Covid-19.
To διπλό πλήγμα
Ας μην ξεχνάμε πως η Ρωσία παράλληλα με την εξάπλωση της πανδημίας του κορονοϊού, είχε εξαρχής να αντιμετωπίσει ακόμα ένα σοβαρό ζήτημα και αυτό δεν ήταν άλλο από την ζήτηση του πετρελαίου.
Η χώρα είναι φυσικά λιγότερο ευάλωτη σε σχέση με το παρελθόν, εν μέρει χάρη στα ταμειακά αποθέματα τα οποία ενθαρρύνθηκε να συγκεντρώσει, μεταξύ άλλων και λόγω των κυρώσεων από πλευράς ΗΠΑ.
Όπως η Σαουδική Αραβία, με την οποία η Μόσχα εισήλθε στη συγκεκριμένη καταστροφική αντιπαράθεση για το ζήτημα του ύψους της πετρελαϊκής παραγωγής, η Ρωσία έχει χρησιμοποιήσει τις υψηλές τιμές πετρελαίου για να μειώσει το εξωτερικό της χρέος.
Η δημοσιονομική σύνεση έχει δημιουργήσει πλεονασματικούς προϋπολογισμούς, ενώ τα αποθέματα σε ξένο συνάλλαγμα έχουν αυξηθεί. Το εταιρικό χρέος σε ξένο νόμισμα έχει μειωθεί. Η χώρα είναι πια ακόμη πιο αυτάρκης όσον αφορά στα τρόφιμα.
Οι τιμές του πετρελαίου μειώθηκαν στο μισό από τις αρχές του έτους. Σύμφωνα με την κεντρική τράπεζα της Ρωσίας, η εθνική καραντίνα θα μπορούσε να κοστίσει 1,5% - 2% του ΑΕΠ. Το χειρότερο σενάριο της κυβέρνησης, τον περασμένο μήνα, προέβλεπε συρρίκνωση του ΑΕΠ σε ετήσια βάση κατά 10%. Πρόκειται για δραματική πτώση για μια χώρα το εισόδημα των πολιτών της οποίας είναι ήδη αποδυναμωμένο.
Αυτή την ώρα πολίτες και αναλυτές φοβούνται επιστροφή της χώρας στην φτώχεια της δεκαετίας του 1990. Ο Πούτιν διασφάλισε κατ’ αρχήν στην Ρωσία χρόνια ανάπτυξη και μετά το χάος έκανε το κράτος να αποκτήσει αυτοπεποίθηση στον στρατιωτικό τομέα.
Τώρα ωστόσο η Ρωσία μοιάζει ξαφνικά αδύναμη σε μια δύσκολη στιγμή, γράφει στην ανάλυσή του ο καθηγητής Οικονομίας Γεβγένι Γκοντμάχερ. Ο αριθμός των ανέργων απειλεί να αγγίξει τα δέκα εκατομμύρια. Ο ιός, οι χαμηλές τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, οι κυρώσεις της Δύσης λόγω του ουκρανικού, όλα αυτά απειλούν να τινάξουν στον αέρα το έργο ζωής του Πούτιν, πιστεύουν πολλοί εμπειρογνώμονες. Η απογοήτευση ακόμη κι ανάμεσα στους οπαδούς του είναι μεγάλη.
(Με πληροφορίες από Νew York Times, Financial Times, RT, WorldMeters)