Τον Οκτώβριο του 2020, έπειτα από σχεδόν δέκα χρόνια εμφυλίων συγκρούσεων, ανακοινώθηκε η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός στη Λιβύη. Εν συνεχεία, το Φεβρουάριο του 2021, στη διάσκεψη του Βερολίνου, καταρτίστηκε ο οδικός χάρτης για την έξοδο της χώρας από την κρίση υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. Ορίστηκε νέα μεταβατική κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά, με αποστολή να ενοποιήσει τους κυβερνητικούς θεσμούς, να διασφαλίσει την αποχώρηση των ξένων στρατευμάτων και να οδηγήσει τη χώρα σε προεδρικές και βουλευτικές εκλογές στις 24 Δεκεμβρίου (οι βουλευτικές θα πραγματοποιηθούν εντέλει τον Ιανουάριο του 2022).
Η διεθνής κοινότητα στηρίζει τη διεξαγωγή τους, τονίζοντας ότι αυτές συνιστούν το μόνο δρόμο για να γυρίσει σελίδα η χώρα. Υποστηρίζεται ότι, ακόμη κι αν δεν επικρατούν ιδανικές συνθήκες, η διενέργεια ελεύθερων, δίκαιων και συμπεριληπτικών εκλογών είναι καθοριστική για το μέλλον της Λιβύης ενώ τυχόν ματαίωσή τους θα οδηγούσε σε περαιτέρω αποσταθεροποίηση και διχασμό, και θα έστελνε το μήνυμα ότι ο μόνος δρόμος προς την εξουσία είναι η βία. Προς τούτο, τα Ηνωμένα Έθνη έχουν δεσμευτεί να υποστηρίξουν πλήρως την εκλογική διαδικασία, κυρίως παρέχοντας βοήθεια σε τεχνικό επίπεδο στην εκλογική επιτροπή της Λιβύης.
Τόσο το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ όσο και η ΕΕ έχουν προειδοποιήσει ότι όσοι υπονομεύσουν την εκλογική διαδικασία θα βρεθούν αντιμέτωποι με κυρώσεις. Τούτο τονίστηκε και στη διάσκεψη για τη Λιβύη που έλαβε χώρα στο Παρίσι στις 12 Νοεμβρίου. Στο κείμενο συμπερασμάτων της εν λόγω διάσκεψης ζητείται να τηρηθεί το χρονοδιάγραμμα των προεδρικών εκλογών και υπογραμμίζεται ότι «άτομα ή οντότητες που ενδέχεται να επιχειρήσουν να παρεμποδίσουν, να υπονομεύσουν, να χειραγωγήσουν ή να παραποιήσουν τη εκλογική διαδικασία και την πολιτική μετάβαση θα καταστούν υπόλογοι και ενδέχεται να υποδειχθούν από την Επιτροπή Κυρώσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ».
Η συντριπτική πλειονότητα του λιβυκού λαού επιθυμεί να προσέλθει στις κάλπες προκειμένου να εκλέξει τους εκτελεστικούς και νομοθετικούς αντιπροσώπους της. Ενδεικτικό του κλίματος είναι το γεγονός ότι έχουν ήδη εγγραφεί 2.8 εκ. πολίτες στους εκλογικούς καταλόγους, αριθμός σχεδόν πενταπλάσιος από τους ~600.000 ψηφοφόρους των προηγούμενων εκλογών.
Εντούτοις, κάποια πολιτικά πρόσωπα προσπαθούν να σαμποτάρουν τη διεξαγωγή των εκλογών προς ίδιον όφελος. Μέλη της μεταβατικής κυβέρνησης και του Φόρουμ Πολιτικού Διαλόγου (LPDF) κάνουν ό,τι περνά από το χέρι τους για να υπονομεύσουν την εκλογική διαδικασία φοβούμενοι την απώλεια εξουσίας και χρημάτων.
Τα βασικά επιχειρήματα που επικαλούνται είναι ότι προαπαιτείται η ψήφιση ενός ομόφωνα αποδεκτού εκλογικού νόμου καθώς και ότι της εκλογικής διαδικασίας θα έπρεπε να προηγηθεί η διενέργεια δημοψηφίσματος για νέο σύνταγμα, γεγονός που θα μετέθετε για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα τη διεξαγωγή των εκλογών.
Οι ισλαμιστές, και κυρίως η Μουσουλμανική Αδελφότητα, επιδιώκουν την παρεμπόδιση των εκλογών και τις προσπάθειες τερματισμού της μεταβατικής περιόδου, καθώς θεωρούν ότι ευνοούνται από την παράταση της αβεβαιότητας. Οι εκλογές που διεξήχθησαν το 2014, κατά τις οποίες δεν εξασφάλισαν την απαιτούμενη πλειοψηφία αλλά και οι δημοτικές εκλογές που έλαβαν χώρα τον Ιανουάριο του 2021 σε ορισμένες περιοχές της δυτικής Λιβύης, κατέδειξαν ότι δε διαθέτουν ισχυρό λαϊκό έρεισμα.
Προς τούτο, αμφισβητούν τα μέτρα για τη διενέργεια των εκλογών π.χ. απέρριψαν τον εκλογικό νόμο που κύρωσε η Βουλή των Αντιπροσώπων (HoR) στις 9 Σεπτεμβρίου. Επίσης, προσπαθούν να υπονομεύσουν την εκλογική επιτροπή καθώς και την ακεραιότητα και ανεξαρτησία του προέδρου της, Εμάντ αλ-Σαγιέχ.
Στις αρχές Νοεμβρίου, οργανώθηκε εκδήλωση κατά των εκλογών στην Τρίπολη, στην οποία προήδρευσε ο επικεφαλής του Ανώτατου Συμβουλίου του Κράτους (το οποίο τάσσεται υπέρ της αναβολής των εκλογών) και ηγετικό στέλεχος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, Χαλίντ αλ-Μίσρι. Το αξιοσημείωτο ήταν ότι προσεκλήθησαν και κάποιοι πρεσβευτές τρίτων χωρών π.χ. της Ιταλίας και του Πακιστάν, όπως και το γεγονός ότι οι προσκλήσεις εστάλησαν από το λιβυκό υπουργείο Εξωτερικών.
Πριν από λίγες ημέρες, ο Μίσρι ανακοίνωσε ότι δε θα συμμετάσχει στις επικείμενες εκλογές ούτε ως υποψήφιος ούτε ως ψηφοφόρος, υποστηρίζοντας αυτές ότι πρέπει να αναβληθούν για τις 15 Φεβρουαρίου. Παράλληλα, ο εκπρόσωπος του, Μοχάμεντ Αμπντέλ Νάσερ, δήλωσε ότι οι πρόσφατες κυβερνοεπιθέσεις στην ιστοσελίδα της εκλογικής επιτροπής εγείρουν ζήτημα ικανότητας διεξαγωγής των εκλογών.
Επίσης, ένοπλες ομάδες στη δυτική Λιβύη που σχετίζονται με τη μεταβατική κυβέρνηση και τους Αδελφούς Μουσουλμάνους έχουν πραγματοποιήσει επιθέσεις σε εκλογικά κέντρα και παραρτήματα της εκλογικής επιτροπής. Αρκετές επιθέσεις έλαβαν χώρα λίγες ώρες μετά το κάλεσμα που απηύθυνε ο Μίσρι από την Κωνσταντινούπολη για κλείσιμο των εκλογικών κέντρων. Σε κλείσιμο των κέντρων είχε παροτρύνει και ο Σουχαϊλ αλ-Γκαριάνι, γιος του εξόριστου ισλαμιστή μουφτή της Λιβύης, Σαντίκ αλ-Γκαριάνι, που ζει στην Κωνσταντινούπολη, ενώ ο ίδιος ο μουφτής έχει καλέσει το λιβυκό λαό να βγει στους δρόμους με τα όπλα για να αποτρέψει τη διεξαγωγή των εκλογών. Θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι καθώς πλησιάζει η ημερομηνία ορόσημο της 24ης Δεκεμβρίου, τέτοιου είδους περιστατικά θα ενταθούν.
Μέσω όλων αυτών των κινήσεων, οι ισλαμιστές προσπαθούν να αναβάλουν τις εκλογές ή να δημιουργήσουν ερείσματα αμφισβήτησης των αποτελεσμάτων.
Ακόμη κι αν τελικώς οι Λίβυοι προσέλθουν στις κάλπες, εκτιμάται ότι θα γίνει προσπάθεια υπονόμευσης της ενότητας της χώρας και της σταθερότητας δια της υποδαυλίσεως μιας εκ νέου σύγκρουσης Ανατολής-Δύσης. Ο Μίσρι, μάλιστα, απείλησε ευθέως με επανέναρξη των εχθροπραξιών σε περίπτωση που ο επικεφαλής του Λιβυκού Εθνικού Στρατού (LNA) και σφοδρός πολέμιος των Αδελφών Μουσουλμάνων, στρατάρχης Χαλίφα Χάφταρ, κερδίσει τις προεδρικές εκλογές.
Από την άλλη, ο προσωρινός πρωθυπουργός Ντμπεϊμπά έχει δύο στόχους. Είτε να αναβληθούν οι εκλογές ώστε να επεκταθεί η περίοδος διακυβέρνησής του είτε να καταφέρει να θέσει υποψηφιότητα και να εκλεγεί πρόεδρος, μολονότι προτού αναλάβει την πρωθυπουργία είχε δεσμευτεί ότι δε θα προχωρούσε σε μια τέτοια κίνηση. Ο Ντμπεϊμπά διατηρεί στενές επαφές με την Τουρκία, την οποία επισκέπτεται συχνά, ενώ προσπαθεί να εξασφαλίσει τη στήριξη και του Κατάρ έναντι του Φατί Μπασάγκα. Παράλληλα, επιχειρεί να κάνει ανοίγματα προς την Αίγυπτο και τη Γαλλία χρησιμοποιώντας ως δέλεαρ οικονομικές συμφωνίες.
Κάποια μέλη της Αδελφότητας εικάζεται ότι θα αποσύρουν τις ενστάσεις τους για τις εκλογές σε περίπτωση που η υποψηφιότητα Ντμπεϊμπά προχωρήσει. Σημειώνεται, πάντως, ότι έχει κατατεθεί προσφυγή εναντίον της, με το επιχείρημα ότι, βάσει του εκλογικού νόμου, όλοι οι υποψήφιοι πρέπει να έχουν παραιτηθεί από οποιοδήποτε δημόσιο αξίωμα τουλάχιστον τρεις μήνες πριν από τη διενέργεια των εκλογών.
Ένας ακόμη δρων που προσπαθεί να επηρεάσει τις εξελίξεις είναι η Τουρκία. Εκμεταλλευόμενη τον υπαρξιακό κίνδυνο που αντιμετώπιζε η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας (GNA) εξαιτίας της προέλασης του LNA στα τέλη του 2019, η Άγκυρα παρεμβαίνει ανοιχτά στις εσωτερικές υποθέσεις της Λιβύης. Υπέγραψε 2 μνημόνια με την κυβέρνηση της Τρίπολης, το παράνομο τουρκο-λιβυκό μνημόνιο οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών και ένα μνημόνιο στρατιωτικής συνεργασίας που προέβλεπε την αποστολή τουρκικών στρατευμάτων και χιλιάδων Σύρων μισθοφόρων. Αυτή η στρατιωτική εμπλοκή της διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο στην έκβαση του εμφυλίου πολέμου.
Η παρέμβαση της Άγκυρας ερείδεται στις νέο-οθωμανικές της φιλοδοξίες και την πραγματοποίηση του δόγματος της Γαλάζιας Πατρίδας, στην αναζήτηση ηγετικού περιφερειακού ρόλου και στην επιθυμία να μην αποκλειστεί από το ενεργειακό παιχνίδι στην ανατολική Μεσόγειο. Ακόμη, στοχεύει στην ανάσχεση της επιρροής των ΗΑΕ και της Αιγύπτου στην περιοχή, καθώς αυτή αντίκειται στα γεωστρατηγικά, οικονομικά και εμπορικά της συμφέροντα.
Η Τουρκία θέλει να διατηρήσει ερείσματα στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου μέσω της παρουσίας της στη Λιβύη. Ως εκ τούτου, η παραμονή στην εξουσία της μεταβατικής κυβέρνησης, με την οποία έχει στενές σχέσεις, εξαιτίας της παρουσίας αρκετών ισλαμιστών και τουρκόφιλων, ή έστω η εκλογή ιδεολογικά συγγενών προσώπων θα δρούσε προς όφελός της.
Ένας από τους κινδύνους που διατρέχει σε περίπτωση που διεξαχθούν οι εκλογές και δεν αναλάβει την εξουσία κάποιος εκ των εκλεκτών της, είναι να τεθεί σε κίνδυνο το τουρκολιβυκό μνημόνιο για τις θαλάσσιες ζώνες. Οι πολιτικοί που θα εκλεγούν πιθανότατα δε θα θέλουν να συνδέσουν τη νέα κυβέρνηση και το πρόσωπό τους με ένα μνημόνιο που προδήλως αντίκειται στο Διεθνές Δίκαιο και έχει χαρακτηριστεί παράνομο από τα κράτη-μέλη και τα επίσημα όργανα της ΕΕ.
Κάτι τέτοιο πιθανόν να αποτραπεί αν λάβει μέρος στις εκλογές και εκλεγεί ο Ντμπεϊμπά, ο οποίος έχει ταχθεί υπέρ των μνημονίων, θεωρώντας ότι εξυπηρετούν τα συμφέροντα αμφοτέρων των χωρών. Κατά την πρόσφατη, δε, επίσκεψή του στην Κωνσταντινούπολη, συμφωνήθηκε να ζητήσει την αύξηση του αριθμού των Τούρκων συμβούλων που θα μεταβούν στη Λιβύη. Υπενθυμίζεται ότι, παρά τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός που προβλέπει την αποχώρηση όλων των ξένων μαχητών, η Άγκυρα δεν έχει αποσύρει τους χιλιάδες Σύρους μισθοφόρους που έχει μεταφέρει στη βορειοαφρικανική χώρα.
Υπέρ των τουρκικών συμφερόντων δρα και ο Μίσρι, στον οποίο επενδύει ιδιαιτέρως το τελευταίο διάστημα η Άγκυρα. Σε πρόσφατη συνέντευξή του, δήλωσε χαρακτηριστικά ότι «η Τουρκία και η Λιβύη προασπίστηκαν τα δικαιώματα και τα συμφέροντα της Τουρκίας στην ανατολική Μεσόγειο υπογράφοντας τη συμφωνία οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών» και ότι «η Λιβύη θα ενισχύσει τις σχέσεις της με την Άγκυρα έτι περαιτέρω».
Τέλος, ένας παράγοντας που ενδέχεται να επηρεάσει το χρόνο διεξαγωγής των εκλογών είναι η απόρριψη αρκετών υποψηφιοτήτων για τις προεδρικές εκλογές (25 εκ των 98) από την εκλογική επιτροπή. Ο επικεφαλής της, Εμάντ αλ-Σαγιέχ, δήλωσε ότι η επιτροπή θα αποφανθεί αν είναι δυνατόν να λάβουν χώρα οι εκλογές την 24η Δεκεμβρίου μετά το πέρας της εκδίκασης των ενστάσεων που έχουν ασκηθεί από τους απορριφθέντες υποψηφίους. Συγκεκριμένα, ο Σαγιέχ σημείωσε στο Al Jazeera ότι ίσως η επιτροπή ζητήσει μια μικρή αναβολή μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας αυτής.
Το γεγονός ότι δεν έχει δημοσιευθεί ακόμη η λίστα των προεδρικών υποψηφίων, κυρίως εξαιτίας των «προβληματικών» υποψηφιοτήτων του Σαϊφ αλ-Ισλάμ Καντάφι και του Ντμπεϊμπά (η υπόθεσή του έχει παραπεμφθεί στο Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο), πιθανότατα να επηρεάσει τις εξελίξεις. Το σενάριο που κερδίζει έδαφος τις τελευταίες ημέρες είναι να δημοσιευθεί η λίστα στις 24 Δεκεμβρίου ή λίγο νωρίτερα, να ακολουθήσει η επίσημη προεκλογική εκστρατεία και έπειτα να διεξαχθούν οι εκλογές.
Εν κατακλείδι, καθίσταται σαφές ότι οι δρώντες που δυσανασχετούν και επιχειρούν να υπονομεύσουν την προσπάθεια μετάβασης στη δημοκρατική ομαλότητα είναι όσοι θεωρούν ότι τα συμφέροντά τους πλήττονται σε περίπτωση που η χώρα εισέλθει σε κατάσταση πολιτικής σταθερότητας, προόδου και ανάπτυξης.
Στον αντίποδα, η συντριπτική πλειοψηφία του λιβυκού λαού και των τρίτων χωρών τάσσεται αναφανδόν υπέρ της διενέργειας των εκλογών. Υπό αυτό το πλαίσιο, ο ΟΗΕ επιδιώκει να διασφαλίσει ότι η απειλή κυρώσεων σε όσους θέτουν προσχώματα στην εκλογική διαδικασία θα αποτρέψει την επανάληψη των διαμειφθέντων το 2014, όταν η Μουσουλμανική Αδελφότητα προσπάθησε με πραξικοπηματικό τρόπο να ανατρέψει τα αποτελέσματα των εκλογών. Το σίγουρο είναι ότι όσο πλησιάζει η προκαθορισμένη ημερομηνία των εκλογών, η πόλωση θα εντείνεται και τα περιστατικά βίας εκ μέρους των ισλαμιστών θα αυξάνονται.
Η διεθνής κοινότητα οφείλει να σταθεί αρωγός στην εκλογική διαδικασία, μεριμνώντας για την τήρηση των συμπεφωνημένων, του Διεθνούς Δικαίου και του λιβυκού δικαίου, και στέλνοντας ανεξάρτητους εκλογικούς παρατηρητές που θα διασφαλίσουν την ομαλή εξέλιξη της όλης διαδικασίας.
Η διεξαγωγή των εκλογών, εντούτοις, δεν αποτελεί πανάκεια. Αφενός δεν μπορεί να εγγυηθεί τον τερματισμό των εμφυλίων διενέξεων αφετέρου η χώρα έχει ακόμη να διανύσει μακρύ δρόμο προτού καταφέρει να σταθεροποιηθεί πλήρως. Προς τούτο, η ΕΕ, οι ΗΠΑ και ο ΟΗΕ οφείλουν και μετά τη διενέργειά τους να συμβάλουν στις προσπάθειες του λιβυκού λαού να εξέλθει από το δεκαετή εμφύλιο σπαραγμό και να ορίζει ο ίδιος το μέλλον της χώρας του.