Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δώδεκα ετών, ο Σύρος πολέμαρχος Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζολάνι προσπάθησε σκληρά να αναδιαμορφώσει τη δημόσια εικόνα του, αποκηρύσσοντας τους μακροχρόνιους δεσμούς του με την Αλ Κάιντα και εδραιώνοντας την εξουσία του στους Σύρους τζιχαντιστές πριν βγει στο προσκήνιο.
Πλέον ο αλ Τζολάνι, 42 ετών, επιδιώκει να αδράξει και πάλι τη στιγμή, οδηγώντας τους μαχητές του σε μια εντυπωσιακή προέλαση που έθεσε υπό τον έλεγχό τους τη μεγαλύτερη πόλη της Συρίας, το Χαλέπι, αναζωπυρώνοντας τον μακρόχρονο εμφύλιο πόλεμο της χώρας και εγείροντας νέα ερωτήματα σχετικά με την ισχύ του προέδρου Μπασάρ Άσαντ.
Η επέλαση και η ηγετική θέση του αλ Τζολάνι αποτελούν απόδειξη μιας αξιοσημείωτης μεταμόρφωσης. Η επιτυχία του Αλ Τζολάνι στο πεδίο της μάχης ακολουθεί χρόνια ελιγμών μεταξύ εξτρεμιστικών οργανώσεων την ίδια ώρα που κατόρθωσε παράλληλα να εξουδετερώσει τόσο ανταγωνιστές όσο και πρώην συμμάχους του.
Στην πορεία, αποστασιοποιήθηκε από την Αλ Κάιντα, αναβαθμίζοντας το προφίλ του και την de facto «κυβέρνηση σωτηρίας» της εξτρεμιστικής ομάδας του Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ, σε μια προσπάθεια να πείσει τις ξένες κυβερνήσεις και τις θρησκευτικές και εθνοτικές μειονότητες της χώρας του.
Προβάλλοντας τον εαυτό του ως υπέρμαχο του πλουραλισμού και της ανεκτικότητας, οι προσπάθειες επαναπροσδιορισμού του αλ-Τζολάνι αποσκοπούσαν στη διεύρυνση της δημόσιας υποστήριξης και της νομιμότητας της οργάνωσής του.
Ωστόσο, είχαν περάσει χρόνια από τότε που οι δυνάμεις της συριακής αντιπολίτευσης, που εδρεύουν στα βορειοδυτικά της χώρας, σημείωσαν οποιαδήποτε ουσιαστική στρατιωτική πρόοδο κατά του Άσαντ. Η κυβέρνηση του Σύρου προέδρου, με την υποστήριξη του Ιράν και της Ρωσίας, διατήρησε τον έλεγχό της στο περίπου 70% της επικράτειας σε ένα αδιέξοδο που είχε αφήσει τον αλ Τζολάνι και την τζιχαντιστική του ομάδα Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ, ή HTS, μακριά από το προσκήνιο.
Όμως η κάθοδος των ανταρτών του Γκολάνι στο Χαλέπι και σε κοντινές πόλεις, μαζί με έναν συνασπισμό ένοπλων ομάδων που υποστηρίζονται από την Τουρκία και ονομάζονται Συριακός Εθνικός Στρατός, έχει κλονίσει την τεταμένη ατμόσφαιρα της Συρίας και έχει αφήσει τους γείτονες της εμπόλεμης χώρας στην Ιορδανία, το Ιράκ και τον Λίβανο να ανησυχούν για την εξάπλωση αυτής της αναζωπύρωσης.
Το ξεκίνημα της πορείας του Τζολάνι στο Ιράκ και η επικήρυξη των 10 εκατ. δολαρίων από τις ΗΠΑ
Οι δεσμοί του Αλ Τζολάνι με την Αλ Κάιντα χρονολογούνται από το 2003, όταν εντάχθηκε στους εξτρεμιστές που πολεμούσαν τα αμερικανικά στρατεύματα στο Ιράκ. Ο καταγόμενος από τη Συρία Τζολάνι συνελήφθη αρκετές φορές από τον αμερικανικό στρατό, αλλά παρέμεινε ενίοτε φυλακισμένος στο Ιράκ. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η αλ Κάιντα σφετερίστηκε ομοϊδεάτισσες της οργανώσεις και σχημάτισε το εξτρεμιστικό Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ, υπό την ηγεσία του Αμπού Μπακρ αλ Μπαγκντάντι.
Το 2011, μια λαϊκή εξέγερση κατά του Άσαντ προκάλεσε μια βίαιη καταστολή από την κυβέρνηση και οδήγησε σε ολοκληρωτικό πόλεμο στην Συρία. Η προβολή του Αλ Τζολάνι αυξήθηκε όταν ο Αλ Μπαγκντάντι τον έστειλε στη Συρία για να ιδρύσει ένα παρακλάδι της Αλ Κάιντα, το Μέτωπο Νούσρα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες χαρακτήρισαν τη νέα ομάδα ως τρομοκρατική οργάνωση. Ο χαρακτηρισμός αυτός παραμένει ακόμη σε ισχύ και η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει επικηρύξει τον ίδιο τον Τζολάνι με 10 εκατομμύρια δολάρια.
Το Μέτωπο Νούσρα και ο εμφύλιος στην Συρία
Καθώς ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία εντάθηκε το 2013, μαζί εντάθηκαν και οι φιλοδοξίες του αλ Τζολάνι. Αψήφησε τις εκκλήσεις του αλ Μπαγκντάντι να διαλύσει το Μέτωπο Νούσρα και να το συγχωνεύσει με την επιχείρηση της αλ Κάιντα στο Ιράκ, για να σχηματίσει το Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και της Συρίας, πιο γνωστό ως ISIS.
Ο Αλ Τζολάνι υποσχέθηκε ωστόσο πίστη στην Αλ Κάιντα, η οποία αργότερα διαχώρισε τη θέση της από το ISIS. Το Μέτωπο Νούσρα πολέμησε το ISIS και εξουδετέρωσε μεγάλο μέρος του ανταγωνισμού ανάμεσα στην συριακή ένοπλη αντίσταση κατά του Άσαντ. Στην πρώτη του συνέντευξη το 2014, ο αλ Τζολάνι κράτησε καλυμμένο το πρόσωπό του, λέγοντας σε δημοσιογράφο του καταριανού δικτύου Al Jazeera ότι απέρριψε τις πολιτικές συνομιλίες στη Γενεύη για τον τερματισμό της σύγκρουσης. Είπε ότι στόχος του ήταν να δει τη Συρία να κυβερνάται υπό τον ισλαμικό νόμο και ξεκαθάρισε ότι δεν υπήρχε χώρος για τις αλαουιτικές, σιιτικές, δρούζικες και χριστιανικές μειονότητες της χώρας.
Εδραίωση της εξουσίας και επαναπροσδιορισμός της «επωνυμίας»
Το 2016, ο αλ Τζολάνι αποκάλυψε για πρώτη φορά το πρόσωπό του στο κοινό σε ένα βιντεοσκοπημένο μήνυμα που ανακοίνωσε ότι η οργάνωσή του μετονομάζεται σε Τζαμπχάτ Φατέχ αλ Σαμ και διακόπτει τους δεσμούς της με την αλ Κάιντα.
«Αυτή η νέα οργάνωση δεν έχει καμία σχέση με καμία εξωτερική οντότητα», ανέφερε στο βίντεο, το οποίο βιντεοσκοπήθηκε φορώντας στρατιωτική ενδυμασία και τουρμπάνι.
Η κίνηση αυτή άνοιξε τον δρόμο στον αλ Τζολάνι να διεκδικήσει τον πλήρη έλεγχο των διασπασμένων μαχητικών ομάδων. Ένα χρόνο αργότερα, η συμμαχία του μετονομάστηκε ξανά σε HTS καθώς οι ομάδες συγχωνεύτηκαν, εδραιώνοντας την εξουσία του αλ Τζολάνι στη βορειοδυτική επαρχία Ιντλίμπ της Συρίας.
Στη συνέχεια η HTS συγκρούστηκε με ανεξάρτητους ισλαμιστές αντάρτες που αντιτάχθηκαν στη συγχώνευση, ενισχύοντας περαιτέρω τον αλ Τζολάνι και την ομάδα του ως την ηγετική δύναμη στη βορειοδυτική Συρία, ικανή να κυβερνά με σιδηρά πυγμή.
Με την εδραίωση της εξουσίας του, ο αλ Τζολάνι έθεσε σε κίνηση μια μεταμόρφωση που λίγοι θα μπορούσαν να φανταστούν. Αντικαθιστώντας τη στρατιωτική του ενδυμασία με πουκάμισο και παντελόνι, άρχισε να καλεί για θρησκευτική ανεκτικότητα και πλουραλισμό. Απευθύνθηκε στην κοινότητα των Δρούζων στην Ιντλίμπ, την οποία το Μέτωπο Νούσρα είχε στοχοποιήσει προηγουμένως, και επισκέφθηκε τις οικογένειες των Κούρδων που είχαν σκοτωθεί από πολιτοφυλακές που υποστηρίζονταν από την Τουρκία.
Το 2021, ο αλ Τζολάνι έδωσε την πρώτη του συνέντευξη σε Αμερικανό δημοσιογράφο στο PBS. Φορώντας ένα σακάκι, με τα κοντά μαλλιά του πιασμένα πίσω, ο πιο ήπιος πλέον ηγέτης της HTS δήλωσε ότι η ομάδα του δεν αποτελούσε απειλή για τη Δύση και ότι οι κυρώσεις που είχαν επιβληθεί εναντίον της ήταν άδικες.
«Ναι, έχουμε επικρίνει τις δυτικές πολιτικές», είπε. «Αλλά το να διεξάγουμε πόλεμο εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών ή της Ευρώπης από τη Συρία, δεν είναι αλήθεια. Ποτέ δεν είπαμε ότι θέλουμε να τις πολεμήσουμε».