Είναι οι ανθρώπινες ιστορίες μέσα στην τραγική φρίκη του Ολοκαυτώματος που συχνά ξεχωρίζουν. Ίσως η πιο διάσημη είναι η ιστορία της Άννας Φρανκ, της νεαρής Εβραϊάς κοπέλας της οποίας το συγκινητικό ημερολόγιο φώτιζε τη φρίκη της ναζιστικής προσπάθειας εξόντωσης των Εβραίων.
Το μυστικό καταφύγιο της Άννας και της οικογένειάς της στο Άμστερνταμ βρέθηκε από τους Ναζί το 1944. Αλλά σε αυτή την ανακάλυψη κρύβεται ένα μυστήριο: για δεκαετίες, ιστορικοί, ειδική αστυνομία και ερασιτέχνες προβληματίζονται για το πώς οι Ναζί βρήκαν το καταφύγιο της Άννα.
Παρά όλη αυτή την έρευνα η ταυτότητα του πληροφοριοδότη παραμένει άγνωστη. Η Άννα και η οικογένειά της προδόθηκε από στενή φίλη, γείτονα ή έμπιστο; Ή απλώς στάθηκαν τυχεροί οι Ναζί; Μερικοί ερευνητές πιστεύουν ότι έχουν την απάντηση.
Η Αννα Φρανκ και το Ολοκαύτωμα
Η Άννα Φρανκ ήταν κοπέλα, γεννημένη στη Γερμανία, που κέρδισε μεταθανάτια φήμη μέσω του ημερολογίου της, το οποίο κατέγραφε τη ζωή της οικογένειάς της κατά τη διάρκεια της κατοχής της Ολλανδίας από τους Ναζί κατά τον Β′ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Γεννημένη στις 12 Ιουνίου 1929, στη Φρανκφούρτη της Γερμανίας, η οικογένεια της Άννας κατέφυγε στο Άμστερνταμ το 1933, ελπίζοντας να γλιτώσει από τα χέρια των Ναζί.
Το 1941, η Άννα έχασε τη γερμανική υπηκοότητα και έγινε άπατρις. Καθώς οι διώξεις των Εβραίων εντάθηκαν, η οικογένεια άρχισε τον Ιούλιο του 1942 να κρύβεται σε μυστικό δωμάτιο του γραφείου του πατέρα της, Όττο Φρανκ, που ήταν πίσω από τη βιβλιοθήκη του γραφείου. Μετά από δύο χρόνια ανακαλύφθηκαν και στις 4 Αυγούστου 1944 έγινε έφοδος της Γκεστάπο και η οικογένεια στάλθηκε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Η Γκεστάπο λεηλάτησε τη σοφίτα, όπου κρυβόταν η οικογένειά της, αφήνοντας ανάκατα στο πάτωμα περιοδικά, βιβλία, εφημερίδες κτλ. Στο παρελθόν, για μακρό χρονικό διάστημα, πιστευόταν ότι κάποιος τους πρόδωσε, αλλά νεότερα στοιχεία δείχνουν ότι η ανακάλυψή τους ήταν μάλλον εντελώς τυχαία.
Η Άννα πέρασε δύο χρόνια κρυμμένη σε αυτό το μυστικό δωμάτιο, καταγράφοντας στο ημερολόγιό της τις σκέψεις, τις ελπίδες, τα όνειρα και τους φόβους της.
Τελικά το καταφύγιο της οικογένειάς της αποκαλύφθηκε, οδηγώντας στη σύλληψή τους από την Γκεστάπο. Η Άννα και η αδελφή της Μαργκότ μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Bergen-Belsen. πέθαναν λίγες μόλις εβδομάδες πριν από την απελευθέρωση των Συμμάχων.
Εκεί η Άννα έδειξε το ίδιο κουράγιο και καρτερικότητα που την είχαν κάνει γνωστή στο Άουσβιτς. Τον Φεβρουάριο του 1945 και τα δυο κορίτσια αρρώστησαν από τύφο. Μια μέρα, η Μαργκότ, προσπαθώντας να σηκωθεί από το κρεβάτι της, που βρισκόταν ακριβώς πάνω από το κρεβάτι της Άννας, έχασε την ισορροπία της και έπεσε κάτω. Στην κατάσταση που βρισκόταν, ο οργανισμός της δεν άντεξε το σοκ και πέθανε.
Ο θάνατος της αδελφής της, προκάλεσε στην Άννα αυτό που όλα τα προηγούμενα βάσανά της δεν μπόρεσαν να προκαλέσουν: έσπασε το ηθικό της. Λίγες μέρες αργότερα, πιθανότατα στις αρχές Μαρτίου, πέθανε.
Ο πατέρας της, Όττο Φρανκ, ο μόνος που επέζησε από τους οκτώ του μυστικού δωματίου, γύρισε μετά το τέλος του πολέμου στο Άμστερνταμ, όπου ανακάλυψε ότι το ημερολόγιό της είχε διασωθεί. Πεπεισμένος ότι επρόκειτο για μοναδική μαρτυρία, προχώρησε στην έκδοσή του. Το ημερολόγιο εκδόθηκε στην ολλανδική γλώσσα, με τον τίτλο Het Achterhuis (Το πίσω σπίτι).
Μεταφρασμένο σε πολλές γλώσσες, το ημερολόγιο αποτελεί υπενθύμιση του αδάμαστου ανθρώπινου πνεύματος και της διαρκούς κληρονομιάς όσων χάθηκαν στο Ολοκαύτωμα.
Τα γεγονότα όπως τα ξέρουμε είναι τα εξής: το πρωί της 4ης Αυγούστου 1944, στο μυστικό δωμάτιο όπου κρύβονταν η Άννα και η οικογένειά της έκαναν έφοδο μέλη της γερμανικής αστυνομία γνωστή ως Grune Polizei με επικεφαλής τον SS-Oberscharführer (σ.σ ήταν παραστρατιωτικός βαθμός του Ναζιστικού Κόμματος που υπήρχε μεταξύ 1932 και 1945) Karl Silberbauer.
Μερικοί από τους αστυνομικούς αναγνωρίστηκαν αργότερα από τον Ότο Φρανκ και τους βοηθούς του ως ο Αυστριακός Karl Silberbauer και οι Ολλανδοί αξιωματικοί Gezinus Gringhuis και Willem Grootendorst. Η συμμετοχή τόσο του Gezinus Gringhuis όσο και του Willem Grootendorst επιβεβαιώθηκε αργότερα.
Δύο μέρες αργότερα, μεταφέρθηκαν σε ένα προσωρινό στρατόπεδο προτού χωριστούν και σταλούν σε ξεχωριστά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Οι Ναζί χαρακτήρισαν όλους όσους βρέθηκαν στο κρυφό δωμάτιο ως εγκληματίες, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών.
Ενημερώθηκε η οικογένεια της Αννα;
Για πολλά χρόνια, υποστηρίχθηκε ότι η οικογένεια της Άννα προδόθηκε και ότι ένας πληροφοριοδότης είπε στους Ναζί πού να τους ψάξουν. Ο ίδιος ο Ότο Φρανκ ήταν πεπεισμένος για αυτό και πέρασε χρόνια προσπαθώντας να βρει τον ένοχο. Υπήρχαν αρκετοί ύποπτοι.
Μια θεωρία υποστηρίζει ότι οι Γερμανοί είχαν λάβει ένα ανώνυμο τηλέφωνο στις 4 Αυγούστου 1944, που οδήγησε στην επιδρομή. Την ιστορία αυτή επιβεβαίωνε ο αξιωματικός του SD Silberbauer. Όταν πιέστηκε από κυνηγούς των Ναζί χρόνια αργότερα, η ιστορία του Silberbauer άλλαξε αρκετές φορές. Αρχικά, ισχυρίστηκε ότι ο καλών ήταν ένας ανώνυμος Ολλανδός, αλλά αργότερα δήλωσε ότι ήταν ένας τοπικός εργάτης αποθήκης, ο Willem van Maaren.
Όσοι βοήθησαν τους Εβραίους γνώριζαν τον Maaren και δεν τον εμπιστεύονταν. Η Άννα έκανε μάλιστα αναφορές στον εργάτη της αποθήκης στο ημερολόγιό της.
Μετά τον πόλεμο, ο Ότο υπέβαλε καταγγελία εναντίον της Maaren, ισχυριζόμενος ότι είχε παίξει ρόλο στη σύλληψη της οικογένειάς του. Οι αξιωματούχοι διαφώνησαν, ωστόσο, και λόγω έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων, ακύρωσαν την καταγγελία του Ότο.
Ένας άλλος αξιωματικός, ο Julius Dettmann, λέγεται ότι ισχυρίστηκε ότι ήταν μια γυναίκα που έκανε το τηλεφώνημα. Ο Dettmann, ωστόσο, πέθανε λίγο μετά την απελευθέρωση και η ιστορία του δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ. Αύτη η εκδοχή εδώ και πολύ καιρό θεωρείται αναξιόπιστη.
Για μερικά χρόνια, ύποπτος ήταν ο Tony Ahlers, ένας Ολλανδός εθνικοσοσιαλιστής που γνώριζε τον Ότο Φρανκ.
Η βιογράφος της Άννας Φρανκ, Melissa Muller, πίστευε ότι η Lena Hartog ήταν η προδότης. Ο σύζυγός της εργαζόταν στην αποθήκη όπου βρισκόταν καταφύγιο και είπε στη γυναίκα του για άτομα που κρύβονταν σε αυτό. Ωστόσο, δεν είναι σαφές αν της το είπε πριν ή μετά τη σύλληψη. Λέγεται ότι η Lena είπε σε μια φίλη της για τα άτομα που κρύβονταν, αλλά και πάλι άγνωστο πότε το είπε στη φίλη της.
Η Ans van Djik ήταν μια Εβραία που έγινε πληροφοριοδότης αφού συνελήφθη από την Γκεστάπο. Της προσφέρθηκε μια συμφωνία: να απελαθεί ή να βοηθήσει την αστυνομία να εντοπίσει άλλους Εβραίους. Κάρφωσε αμέτρητους Εβραίους, μεταξύ των οποίων μπορεί να ήταν και οι Φράγκ.
Ενώ τα περισσότερα από αυτά είναι πιθανά, μοιράζονται ένα κοινό νήμα: την έλλειψη αποδεικτικών στοιχείων. Τα τελευταία χρόνια, αυτό έχει γίνει ακόμη πιο τάση, με τους ειδικούς της «Ψυχρής Υπόθεσης» να δείχνουν το δάχτυλο στους υπόπτους χωρίς να προσφέρουν κανένα στοιχείο.
Το 2022, το βιβλίο The Betrayal of Anne Frank: A Cold Case Investigation της Καναδής συγγραφέως Rosemary Sullivan υποστηρίζει ότι ο Arnold van den Bergh, ένας Εβραίος επιχειρηματίας και μέλος του Εβραϊκού Συμβουλίου στην Ολλανδία, είχε προδώσει όσους κρύβονταν στο κρυφό δωμάτιο.
Δεκάδες ύποπτοι είχαν κατονομαστεί τις προηγούμενες δεκαετίες, αλλά ποτέ πριν δεν είχαν εφαρμοστεί τόσο εκτεταμένα σύγχρονες ερευνητικές τεχνικές για την αναγνώριση ενός υπόπτου.
Ο κατάλογος των ατόμων που κατηγορούνται για προδοσία των Φραγκ είναι τόσο μακρύς που είναι αδύνατο να τον αναλύσουμε εδώ. Η ταυτότητα του δράστη, αν όντως υπάρχει, δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ.
Το ημερολόγιό της Άννα Φρανκ έχει διαβαστεί από εκατομμύρια αναγνώστες σε όλο τον κόσμο και έχει μεταφραστεί σε 60 γλώσσες.