Καθώς η τουρκική στρατιωτική επέμβαση στην βόρεια Συρία γίνεται το πρώτο θέμα στα Μέσα Ενημέρωσης του πλανήτη, στην Συρία την ίδια ξυπνά μιαν άλλη, ξεχασμένη σχεδόν ιστορία. Που συνέβη πριν 80 ακριβώς χρόνια. Τον Νοέμβριο του 1939. Είναι η ιστορία της Αλεξανδρέττας.
Η Αλεξανδρέττα - το Ισκεντερούν της Τουρκίας- είναι το καλύτερο φυσικό λιμάνι της ανατολικής Μεσογείου, βόρεια της Λατάκειας, απέναντι από το βόρειο άκρο της Κύπρου. Από εκεί απέπλευσαν τον Ιούλιο του 1974 τα αποβατικά που έφεραν στις ακτές της Κηρύνειας τον τουρκικό στρατό. Στα οθωμανικά χρόνια ήταν μέρος της επαρχίας του Αλέπο, ως ένα σαντζάκι που περιλάμβανε το λιμάνι της Αλεξανδρέττας, την ιστορική πόλη της Αντιόχειας και την εύφορη πεδιάδα του Ορόντη. Με την συνθήκη της Αγκυρας, το 1921, η περιοχή είχε παραχωρηθεί στην υπό Γαλλική διοίκηση Συρία. Αλλά, επειδή στον πληθυσμό της, που περιελάμβανε Σουνίτες Αραβες, Σύρους Αλεουίτες, Αρμενίους, Εβραίους και πολλούς ελληνορθόδοξους, υπήρχε και μια ισχυρή τουρκική μειονότητα, η περιοχή είχε συμφωνηθεί να απολαμβάνει αυτονομία, υπό Γαλλική διοίκηση, με εγγυημένα τα δικαιώματα της τουρκικής μειονότητας.
Από το 1936, η Άγκυρα αρχίζει ενεργά να διεκδικεί την περιοχή- την οποία ο Ατατούρκ έχει βαφτίσει Χατάι. Το 1939 οργανώνεται μια μεταφορά τουρκικών πληθυσμών και στην συνέχεια ένα δημοψήφισμα που με μεγάλη πλειοψηφία τάχθηκε υπέρ της ένωσης με την Τουρκία. Η Γαλλία δεν αντέδρασε. Επέτρεψε την προσάρτηση, παρ′ ότι με την συνθήκη της Λωζάνης η Τουρκία είχε ρητά παραιτηθεί από κάθε αλλαγή των συνόρων της. Το αντάλλαγμα ήταν μια μυστική συμφωνία που θα έτασσε την Τουρκία στο πλευρό της Γαλλίας στον πόλεμο κατά της χιτλερικής Γερμανίας - συμφωνία της οποίας η τύχη είναι γνωστή. Η ίδια η Συρία, που εκείνη την εποχή αγωνιζόταν για την ανεξαρτησία της από τους Γάλλους, αντέδρασε μεν, δεν αποδέχθηκε ποτέ την προσάρτηση, δεν αναγνώρισε τα σύνορα και οι επίσημοι συριακοί χάρτες εμφάνιζαν την περιοχή ως μέρος της συριακής επικράτειας. Αλλά το θέμα κρατήθηκε κάτω από πέπλο σιωπής, ως όρος για την εξομάλυνση των μεταπολεμικών σχέσεων με την Αγκυρα. Στα πρώτα χρόνια του Ερντογάν υπήρξε ένα πραγματικό τουρκοσυριακό ειδύλλιο. Αλλά στις ημέρες της αραβικής άνοιξης, η εξέγερση στην Συρία αναβίωσε και εθνικά αιτήματα. Και το θέμα της Αλεξανδρέττας, για λίγο, επανήλθε. Ξεχάστηκε ξανά. Για να αναβιώσει μετά το τηλεφώνημα Ερντογάν-Τραμπ, το αμερικανικό πράσινο φως και την πραγματική εισβολή των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων στον βορρά της Συρίας.
Αυτή η επέμβαση θέτει μια σειρά από αναπάντητα ακόμη ερωτήματα: Πως αναδιατάσσονται οι συσχετισμοί σε μια περιοχή όπου Ουάσιγκτον, Μόσχα, Τεχεράνη, Τελ Αβιβ και Παρίσι έχουν ζωτικά συμφέροντα; Πόσο πιθανό είναι η επέμβαση αυτή να δώσει ανάσα στις καθημαγμένες δυνάμεις του ισλαμικού χαλιφάτου και να αναβιώσει τον τζιχαντιστικό κίνδυνο; Πόσο κινδυνεύει η Τουρκία να εμπλακεί σε ένα νέο, μαρκάς διάρκειας «βρώμικο πόλεμο» στο κουρδικό μέτωπο; Πόσο πραγματική είναι η απειλή ενός νέου, μεγάλου κύμματος προσφύγων από τις εμπόλεμες ξανά περιοχές; Και πόσο πραγματικός είναι ο κίνδυνος να παρασύρει ένα τέτοιο κύμα και εγκλωβισμένους σημερα μαχητές του ISIS;
Μα προπάντων θέτει το κρίσιμο ερώτημα: αν οι ΗΠΑ του Τραμπ επιτρέψουν στην Αγκυρα την δημιουργία μιας «υγειονομικής ζώνης» μήκους 100 χιλιομέτρων και βάθους 30 χιλιομέτρων, καθαρμένης από Κουρδικές δυνάμεις, αν δηλαδή οι Αμερικανοί εγκαταλείψουν τόσο κυνικά τους βασικούς συμμάχους τους, εκείνους που σήκωσαν το βάρος της αιματηρής σύγκρουσης με τους τζιχαντιστές του ISIS στο έδαφος, τι θα σημάνει αυτό για την αξιοπιστία της Ουάσιγκτον ως εταίρου οπουδήποτε της γης; Και πως θα είναι ένας κόσμος από τον οποίο η Αμερική, όπως την ξέραμε τα τελευταία 70 χρόνια, θα απουσιάζει;
Στο φόντο αυτών των μεγάλων ερωτημάτων, η ιστορία προσθέτει άλλο ένα: Αν οι τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις εγκατασταθούν πράγματι στην βόρεια Συρία και εγκαταστήσουν εκεί χωριά που θα υποδεχθούν Σύρους πρόσφυγες που σήμερα ζουν στο τουρκικό έδαφος (όπως προβλέπει το περίφημο σχέδιο Ερντογάν), πόσο πιθανό είναι να επαναληφθεί το σενάριο της Αλεξανδρέττας και, σε λίγα χρόνια, η περιοχή να προσαρτηθεί- κατά παράβαση, και πάλι, της συμφωνίας της Λωζάννης;
ΥΠΑΡΧΕΙ ΛΟΓΟΣ
Τουρκική εισβολή στην Συρία: τρίτη και φαρμακερή...