Όταν το σώμα της 34χρονης Λουμπόβ Μπορνιόκοβα βρέθηκε στο σπίτι της στην πόλη Ντνίπρο στην κεντρική Ουκρανία τον περασμένο Ιανουάριο, έφερε 75 μώλωπες, σύμφωνα με την ιατροδικαστική έκθεση.
Ο σύζυγός της, Γιάκο Μπρονιάκοβ είχε επιστρέψει στο διαμέρισμά τους τον προηγούμενο μήνα, αφού εγκατέλειψε το στρατό, σύμφωνα με τη θεία της κοπέλας και μια γειτόνισσα.
Μεθούσε και ξυλοκοπούσε επανειλημμένα την Λιουμπόβ τις δύο εβδομάδες πριν από το θάνατό της, είπαν στο Reuters.
″Απλώς δεν υπήρχε μέρος πάνω της που να έμεινε ζωντανό”, είπε η θεία της Κατερίνα Βερντέτσεβα, η οποία είπε ότι έφτασε στο σπίτι της ανιψιάς της λίγες ώρες μετά τον θάνατό της το βράδυ της 8ης Ιανουαρίου.
″Τα χέρια της ήταν χτυπημένα, το κεφάλι της, τα πόδια της, τα πάντα”.
Η γυναίκα άφησε πίσω της τρία παιδιά που ζουν σήμερα με έναν εξάδερφό της λίγο πιο μακριά από το νεκροταφείο όπου έχει ταφεί ενώ οι συγγενείς της θέλουν να σβήσουν το επώνυμο που πήρε από τον σύζυγό της, από την ταφόπλακα.
Το Reuters δεν μπόρεσε να επικοινωνήσει με τον Γίακοβ Μπορνιάκοβ , τον δικηγόρο του ή την οικογένειά του για κάποιο σχόλιο. Εκπρόσωπος της αστυνομία του Ντνίπρο είπε ότι η ποινική έρευνα για τον θάνατο της Μπορνιάκοβα βρίσκεται σε εξέλιξη, αλλά αρνήθηκε να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες.
Τα καταγεγραμμένα κρούσματα ενδοοικογενειακής βίας στην Ουκρανία αρχικά μειώθηκαν μετά την εισβολή της Ρωσίας τον Φεβρουάριο του 2022, καθώς εκατομμύρια άνθρωποι εγκατέλειψαν τη χώρα και χιλιάδες άνδρες πήγαν να πολεμήσουν.
450.000 μόνο οι επίσημες καταγγελίες και σε μόλις 5 μήνες
Όμως, καθώς πολλές οι οικογένειες επέστρεψαν στα παλιά τους σπίτια ή εγκαταστάθηκαν εκ σε νέα και οικογένειες έσμιξαν ξανά τα κρούσματα αυξήθηκαν στα ύψη φέτος, σύμφωνα με μη δημοσιευμένα μέχρι πρόσφατα στοιχεία της αστυνομίας που εξετάστηκαν από το Reuters.
Περισσότεροι από δώδεκα αξιωματούχοι και ειδικοί που εργάζονται στον τομέα είπαν στο Reuters ότι η αύξηση ήταν αποτέλεσμα του αυξανόμενου άγχους, της οικονομικής δυσπραγίας, της ανεργίας και του τραύματος που σχετίζεται με τη πολεμική σύγκρουση.
Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων τα θύματα είναι γυναίκες, όπως ανέφεραν. ”(Η άνοδος) οφείλεται σε ψυχολογική ένταση και λόγω πολλών δυσκολιών. Οι άνθρωποι έχασαν τα πάντα”, δήλωσε η επίτροπος της Ουκρανίας για την πολιτική των φύλων, Κατερίνα Λεβτσένκο, σε συνέντευξή της στο Reuters τον Μάιο.
Η αστυνομία κατέγραψε 349.355 περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας από τον Ιανουάριο έως τον Μάιο του 2023, σε σύγκριση με 231.244 την ίδια περίοδο το 2022 και 190.277 το πρώτο πεντάμηνο του 2021. Ακόμη και πριν τον πόλεμο βέβαια, ο αριθμός ήταν πολύ υψηλός.
Οι περισσότεροι από τους ειδικούς και τους επαγγελματίες στον τομέα είπαν στο Reuters ότι φοβούνται ότι το πρόβλημα θα επιδεινωθεί καθώς ο πόλεμος συνεχίζεται και η οικογενειακή βία θα συνεχιστεί για πολύ καιρό μετά το τέλος της σύγκρουσης λόγω στρατευμάτων που επιστρέφουν από το μέτωπο.
Πόλεμος, στρες, ανεργία, οικονομική εξάρτηση και...ξύλο
Η πόλη Ντνίπρο έχει γίνει σημείο διέλευσης ανθρώπων που εγκαταλείπουν τις κατεχόμενες περιοχές και πολεμούν στα ανατολικά και νότια. Αφού άνοιξε εκεί τον Σεπτέμβριο, ένα κέντρο που διευθύνεται από την κυβέρνηση και το Ταμείο Πληθυσμού των Ηνωμένων Εθνών (UNFPA) για επιζώντες ενδοοικογενειακής βίας, είχε παράσχει υποστήριξη σε 800 άτομα, κυρίως γυναίκες, από τα μέσα Μαΐου.
Από αυτόν τον αριθμό, μόνο περίπου το 35% υπέβαλε καταγγελίες στην αστυνομία, σύμφωνα με υπάλληλο στο κέντρο που σημαίνει, όπως λένε ειδικοί και επαγγελματίες του χώρου, ότι η ενδοοικογενειακή βία θα μπορούσε να είναι πιο διαδεδομένη από ό,τι δείχνουν τα στοιχεία της αστυνομίας.
Η ψυχολόγος Τατιάνα Πογκορίλα, η οποία εργάζεται στο κέντρο, είπε ότι, για τους ανθρώπους που εκτοπίστηκαν στο Ντνίπρο λόγω του πολέμου, η ζωή σε ένα άγνωστο μέρος έκανε ορισμένα θύματα ενδοοικογενειακής βίας περισσότερο εξαρτώμενα από τους θύτες τους, που τα κακοποιούν.
″Οι άνθρωποι φτάνουν εδώ και η οικογένεια μπορεί να μένει όλη σε ένα δωμάτιο”, λέει η Ποκορίλα. ”Μερικοί βρίσκουν δουλειά, άλλοι όχι και έτσι η οικονομική τους κατάσταση επιδεινώνεται. Προσθέστε σε αυτά και την όλη κατάσταση στην χώρα και το άγχος”.
Λιγοστά κονδύλια
Οι κρατικοί πόροι επίσης έχουν κατευθυνθεί προς εξυπηρέτηση άλλων αναγκών και λόγω πολέμου. Η Λεϊτσένκο, η επίτροπος για την πολιτική φύλου, είπε ότι ορισμένα καταφύγια γυναικών έχουν μετατραπεί σε χώρους στέγασης πολιτών που εκτοπίστηκαν λόγω των μαχών και μέρος του κρατικού προϋπολογισμού που διατίθετο για την έμφυλη βία πάει σε αμυντικές δαπάνες.
Η κατανομή της χρηματοδότησης μειώθηκε στα 4,2 εκατομμύρια ευρώ φέτος από περίπου 10 εκατομμύρια ευρώ το 2021, όπως πρόσθεσε.
Η Γιούλια Ουσένκο, επικεφαλής του Τμήματος Προστασίας των Συμφερόντων των Παιδιών και Καταπολέμησης της Βίας στη Γενική Εισαγγελία της Ουκρανίας, από την πλευρά της, λέει ότι ότι οι υπηρεσίες επιβολής του νόμου είχαν ειδοποιηθεί για πιθανά ζητήματα που θα προέκυπταν με στρατιώτες που επιστρέφουν από το μέτωπο και έχουν ψυχικά τραύματα πέραν των σωματικών.
Το γραφείο δημιούργησε μια μονάδα για την επίβλεψη των νομικών διαδικασιών ενδοοικογενειακής περί βίας τον Φεβρουάριο, είπε η Ουσένκο. Αλλά η έλλειψη κεφαλαίων έχει ανησυχήσει τους εργαζόμενους στις κοινωνικές υπηρεσίες. ”Περιμένουμε πολύ υψηλά ποσοστά περιστατικών βίας” λέει η Λίλια Καλυτιούκ, διευθύντρια του κέντρου κοινωνικών υπηρεσιών στο Ντνίπρο, το οποίο λειτουργεί ως καταφύγιο για πρόσφυγες.
Απέδωσαν τον θάνατο σε...καρδιακή ανεπάρκεια
Ο Μπορνιάκοβ εγκατέλειψε τον στρατό τον Νοέμβριο, σύμφωνα με έγγραφα που εξετάστηκαν από το Reuters. Επέστρεψε στο Ντνίπρο, όπου άρχισε να πίνει αλκοόλ και να χτυπά την σύζυγό του Λιουμποφ η οποία σταμάτησε να βγαίνει από το σπίτι, σύμφωνα με την Όλγα Ντμιτριτσένκο, τη γειτόνισσα.
Λίγες ημέρες πριν από βρεθεί νεκρή, η Μπορνιάκοβα σχεδίαζε να φύγει για το Λβιβ, στη δυτική Ουκρανία, αλλά ”δεν τα κατάφερε”, είπε η Ντμιτριτσένκο.
″Της είπα: Φύγε! Φύγε!”. Τα τρία παιδιά της άτυχης γυναίκας ζουν τώρα με τον ξάδερφό της σε μικρή απόσταση από το νεκροταφείο που έχει ταφεί η μητέρα τους.
Η αστυνομία είχε αρχικά κλείσει την έρευνά για τις συνθήκες θανάτους της γυναίκας αφού οι ιατροί εμπειρογνώμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι πέθανε από καρδιακή ανεπάρκεια, σύμφωνα με μια έκθεση της αστυνομίας που είδε το Reuters με ημερομηνία 27 Ιανουαρίου 2023.
Η οικογενειακή δικηγόρος, Γιούλα Σεχέντα άσκησε επιτυχώς έφεση κατά της απόφασης, υποστηρίζοντας ότι η καρδιακή προσβολή προκλήθηκε από άγριο ξυλοδαρμό.
Ένα δικαστικό έγγραφο με ημερομηνία 28 Μαρτίου έδειξε ότι η ποινική έρευνα για τον θάνατο της Μπορνιάκοβα είχε ξανανοίξει.
″Ιδιωτική υπόθεση” η ενδοοικογενειακή βία και...πρόστιμα στους θύτες
″Αν καταφέρουμε τουλάχιστον να έχουμε μια απαγγελία κατηγορίας για ενδοοικογενειακή θα είναι μια νίκη”, είπε η Σεχάντα προσθέτοντας ότι υπάρχει ακόμα η άποψη μεταξύ ορισμένων δικαστών και αστυνομικών ότι η ενδοοικογενειακή βία είναι μια ιδιωτική υπόθεση που πρέπει να διευθετηθεί μεταξύ ενός ζευγαριού.
Μια καταδίκη για ενδοοικογενειακή βία επισύρει έως και μόλις δύο χρόνια φυλάκιση σύμφωνα με την ουκρανική νομοθεσία. Πολλοί παραβάτες τιμωρούνται όμως μόνο με ένα πρόστιμο μεταξύ 170 και 340 γριβών δηλαδή 5-10 δολάρια ή προσφέρουν κοινωφελή εργασία.
Η Λεβτσένκο, επίτροπος της κυβέρνησης, είπε ότι το αστυνομικό και δικαστικό σύστημα είχε μεταρρυθμιστεί από το 2015, έτσι ώστε η ενδοοικογενειακή βία να αντιμετωπίζεται ως έγκλημα και έχουν δημιουργηθεί ειδικές υπηρεσίες επιβολής του νόμου.
Όπως υποστηρίζει, χωρίς να μπορεί να παράσχει στοιχεία, η αύξηση των καταγεγραμμένων περιπτώσεων ενδοοικογενειακής βίας αντανακλά εν μέρει το γεγονός πως η αστυνομία δίνει μεγαλύτερη προσοχή σε αυτά τα θέματα. Θα μπορούσε βέβαια να σημαίνει επίσης πως η πραγματική αύξηση των περιστατικών που δεν καταγράφεται είναι τρομακτικά μεγαλύτερη.
Η Ντμιτριτσένκο, η γειτόνισσα της αδικοχαμένης Μπορνιάκοβα είπε πως η γυναίκα δεν έκανε ποτέ επίσημη καταγγελία σε βάρος του συζύγου της και δεν άνοιξε την πόρτα στην αστυνομία όταν τους κάλεσε η ίδια η Ντμιτριτσένκο τον Νοέμβριο. Εάν υποθέσουμε πως μπορούσε να το κάνει.
Αυτή τη στιγμή η οικογένεια προσπαθεί να αφαιρέσει το όνομα του συζύγου της από την ταφόπλακα και να το αντικαταστήσει με το πατρικό της όνομα. ”Την λένε Λιούμποφ Πιλιπένκο”, είπε η Βεντρέντσεβα, σε μια πρόσφατη επίσκεψη στο νεκροταφείο.