Η Πολωνία είναι το επίκεντρο της προσοχής στην Ευρώπη αυτήν την εβδομάδα, με τον πρωθυπουργό της χώρας Ματέους Μοραβιέτσκι να απευθύνεται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τους ηγέτες στη σύνοδο κορυφής της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπου αναμένεται να υπάρχει μεγάλη αντιπαράθεση αναφορικά με έναν νομικό «γρίφο» που δημιουργήθηκε με πρόσφατη απόφαση του συνταγματικού δικαστηρίου της Πολωνίας.
Ορισμένοι πολέμιοι της εθνικιστικής κυβέρνησης της Πολωνίας φοβούνται ότι η εν λόγω δικαστική απόφαση έχει θέσει τη χώρα σε μια πορεία προς ένα πιθανό «Polexit» - μια αποχώρηση από την ΕΕ των 27 κρατών, όπως η Βρετανία με το Brexit. Η πολωνική κυβέρνηση καταγγέλλει όσους διαδίδουν αυτή την ιδέα, την οποία αποκαλεί «fake news».
Τι ισχύει, όμως, τελικά;
Το ιστορικό
Η κυβέρνηση της Πολωνίας, της οποίας ηγείται το συντηρητικό κόμμα «Νόμος και Δικαιοσύνη», βρίσκεται σε σύγκρουση με αξιωματούχους της ΕΕ στις Βρυξέλλες από τότε που ανέλαβε την εξουσία το 2015.
Η διαφωνία αφορά σε μεγάλο βαθμό στις αλλαγές στο πολωνικό δικαστικό σύστημα, που δίνουν στο κυβερνών κόμμα περισσότερη εξουσία στα δικαστήρια. Οι αρχές της χώρας λένε ότι επιδιώκουν τη μεταρρύθμιση ενός διεφθαρμένου και αναποτελεσματικού συστήματος δικαιοσύνης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πιστεύει ότι οι αλλαγές διαβρώνουν το δημοκρατικό σύστημα ελέγχου και ισορροπίας της χώρας.
Αντιευρωπαϊκή ρητορική
Καθώς η αντιπαράθεση έχει ενταθεί, με την Επιτροπή να απειλεί να παρακρατήσει κονδύλια δισεκατομμυρίων ευρώ που προορίζονται για την ανάκαμψη της Πολωνίας από την πανδημία, οι ηγέτες του κυβερνόντος κόμματος συγκρίνουν την ΕΕ με τη Σοβιετική Ενωση, την κατοχική δύναμη της Πολωνίας κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Ο Ρίσαρντ Τερλέσκι, αναπληρωτής αρχηγός του κόμματος, είπε τον περασμένο μήνα ότι εάν τα πράγματα δεν πάνε όπως τα θέλει η Πολωνία, «θα πρέπει να αναζητήσουμε δραστικές λύσεις». Αναφερόμενος στο Brexit, είπε επίσης: «Οι Βρετανοί έδειξαν ότι η δικτατορία της γραφειοκρατίας των Βρυξελλών δεν τους ταιριάζει, γύρισαν και έφυγαν».
Ο Μάρεκ Σούσκι, ένα άλλο κορυφαίο μέλος του κόμματος, είπε ότι η Πολωνία «θα πολεμήσει τον κατακτητή των Βρυξελλών» όπως ακριβώς πολέμησε τους ναζί και τους σοβιετικούς κατακτητές στο παρελθόν. «Οι Βρυξέλλες μας στέλνουν αφέντες που υποτίθεται ότι φέρνουν την Πολωνία σε τάξη, για να μας γονατίσουν, ώστε να είμαστε ένα γερμανικό κράτος και όχι ένα περήφανο κράτος ελεύθερων Πολωνών», δήλωσε.
Μια απόφαση υπεράνω νόμων
Αυτό το μήνα το συνταγματικό δικαστήριο της Πολωνίας αμφισβήτησε την ιδέα ότι το δίκαιο της ΕΕ υπερισχύει των νόμων των 27 κρατών μελών της με μια απόφαση που λέει ότι ορισμένοι νόμοι της ΕΕ είναι ασυμβίβαστοι με το σύνταγμα της χώρας.
Αυτή η απόφαση - που ελήφθη από δικαστήριο όπου κυριαρχούν πιστοί του κυβερνώντος κόμματος - δίνει στην πολωνική κυβέρνηση τη δικαιολογία που είχε επικαλεστεί για να αγνοεί τις οδηγίες του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης που δεν της αρέσουν - ιδιαίτερα σε θέματα δικαστικής ανεξαρτησίας.
Η απόφαση αυτή αποτελεί ένα ακόμη σημαντικό τεστ για την ΕΕ μετά από χρόνια διαχείρισης του ζόρικου διαζυγίου της από το Ηνωμένο Βασίλειο.
Τι λέει η πολωνική κυβέρνηση
Οι Πολωνοί ηγέτες λένε ότι είναι παράλογο να πιστεύεται ότι θέλουν να φύγουν από την ΕΕ και κατηγορούν την αντιπολίτευση ότι παίζει με την ιδέα του «Polexit» για πολιτικό όφελος.
Ο πρωθυπουργός Μοραβιέτσκι δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι η αντιπολίτευση «προσπαθεί να υπονοήσει ότι θέλουμε να αποδυναμώσουμε την Πολωνία και την Ευρωπαϊκή Ενωση, με την αποχώρησή μας από την ΕΕ. Αυτό προφανώς δεν είναι μόνο fake news, είναι ακόμη χειρότερο. Είναι απλώς ένα ψέμα που φτιάχτηκε για να αποδυναμώσει την ΕΕ».
Ο Μοραβιέτσκι μίλησε αμέσως μετά τον κορυφαίο ηγέτη της αντιπολίτευσης της Πολωνίας, Ντόναλντ Τουσκ, πρώην ηγέτη της ΕΕ, που οργάνωσε μαζικές διαδηλώσεις σε εθνικό επίπεδο υπέρ της παραμονής της Πολωνίας στην ΕΕ.
Μπορεί να αποβληθεί η Πολωνία από την Ε.Ε;
Η ΕΕ δεν έχει κανένα νομικό μηχανισμό για την αποπομπή ενός μέλους της. Αυτό σημαίνει ότι για να συμβεί το Polexit, αυτό θα πρέπει να ενεργοποιηθεί από τη Βαρσοβία. Προς το παρόν, η ιδέα φαίνεται εξωφρενική, επειδή η ένταξη της Πολωνίας στην Ε.Ε. είναι εξαιρετικά δημοφιλής, με τις έρευνες να δείχνουν ότι πάνω από το 80% των Πολωνών τάσσονται υπέρ του μπλοκ.
Οταν η Πολωνία εισήλθε στην ΕΕ το 2004, οι Πολωνοί κέρδισαν νέες ελευθερίες να ταξιδεύουν και να εργάζονται σε ολόκληρη την ΕΕ και ξεκίνησε ένας ριζικός οικονομικός μετασχηματισμός που ωφέλησε εκατομμύρια ανθρώπους.
Ωστόσο, ορισμένοι Πολωνοί εξακολουθούν να φοβούνται ότι αυτό μπορεί να αλλάξει. Ανησυχούν ότι εάν παρακρατηθούν τα νέα ευρωπαϊκά κονδύλια από την Πολωνία, οι πολίτες της χώρας ενδέχεται τελικά να αισθανθούν ότι δεν είναι πλέον προς όφελός τους η παραμονή στο μπλοκ των 27.
Κάποιοι απλώς φοβούνται ένα πολιτικό ατύχημα σύμφωνα με το τι συνέβη με την αποχώρηση της Βρετανίας από την ΕΕ. Ο πρώην Βρετανός πρωθυπουργός που ζήτησε δημοψήφισμα για την ΕΕ, Ντέιβιντ Κάμερον, είχε επιδιώξει να παραμείνει η χώρα στο μπλοκ. Ζήτησε την ψήφο του λαού για να διευθετηθεί το ζήτημα, πιστεύοντας ότι οι Βρετανοί θα ψήφιζαν υπέρ της παραμονής. Η πλειοψηφία το 2016 δεν το έκανε και ο Κάμερον γρήγορα παραιτήθηκε.