Για τρίτη φορά, τα τελευταία 15 χρόνια, οι πολίτες του Κιργιστάν βρίσκονται στους δρόμους της πρωτεύουσας της χώρας, απαιτώντας πολιτική αλλαγή. Οι διαδηλωτές εισέβαλλαν στα κτίρια της κυβέρνησης και των δυνάμεων ασφαλείας, απελευθέρωσαν από την φυλακή τον πρώην πρόεδρο της χώρας, Αλμαζμπέκ Αταμπάγεφ και τον πολιτικό της αντιπολίτευσης Σαντίρ Ζαπάροφ και ζήτησαν την παραίτηση του τωρινού προέδρου Σοορονμπάι Ζεενμπέκοφ, δυσαρεστημένοι από το αποτέλεσμα των εκλογών της 4ης Οκτωβρίου, οι οποίες τελικά ακυρώθηκαν.
Οι συνεχιζόμενες διαδηλώσεις είχαν ως αποτέλεσμα ο Ζεενμπέκοφ να κηρύξει τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, η οποία περιλαμβάνει απαγόρευση της κυκλοφορίας και αυστηρά μέτρα ασφαλείας με την ταυτόχρονη ανάπτυξη του στρατού. Όμως, μόλις λίγες ώρες πριν την επιβολή, υπήρξε αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας εναντίον του πρώην προέδρου της χώρας, Αλμαζμπέκ Αταμπάγεφ.
Οι πληροφορίες που έρχονται από τη χώρα της Κεντρικής Ασίας αναφέρουν πως ο σημερινός πρόεδρος, Σοορονμπάι Ζεενμπέκοφ, ο οποίος είχε δηλώσει έτοιμος να παραιτηθεί, προκειμέμου να τερματιστεί η κρίση, ζήτησε από το στρατό να αναπτυχθεί σε διάφορα σημεία της χώρας. Οι ίδιες πληροφορίες αναφέρουν πως ο πρώην πρόεδρος Αλμαζμπέκ Αταμπάγεφ, συνελήφθη από τις δυνάμεις ασφαλείας της χώρας.
Πώς φτάσαμε στην αναταραχή
Η σκανδάλη των διαμαρτυριών εκπυρσοκροτήθηκε από τα αποτελέσματα των εκλογών, καθώς από τα 15 κόμματα που συμμετείχαν (τα 11 από αυτά ανήκουν στην αντιπολίτευση) μόλις τέσσερα, πιστά στον σημερινό πρόεδρο, πέτυχαν το απαραίτητο 7% των ψήφων για να μπουν στο επόμενο κοινοβούλιο, διασφαλίζοντας ότι για πρώτη φορά στην 29ετή ιστορία της χώρας δεν θα υπάρχει πραγματική φωνή αντιπολίτευσης εντός του κοινοβουλευτικού σώματος. Εδώ βέβαια θα πρέπει να τονίσουμε πως τα κόμματα αποτελούν ουσιαστικά ομάδες όπου έχουν συσπειρωθεί οι διαφορετικές φατριές της χώρας.
Όμως οι διαμαρτυρίες και οι διαδηλώσεις δεν αφορούσαν μόνο τις εκλογές. Αντίθετα, λαμβάνουν χώρα με φόντο τη λαϊκή οργή για την ανίκανη όπως την έχουν χαρακτηρίσει ανταπόκριση της κυβέρνησης στην πανδημία του ιού COVID-19. Αν και η κυβέρνηση της χώρας επέβαλε κλείσιμο των συνόρων σχετικά νωρίς (στα μέσα Μαρτίου), απέτυχε στη πορεία να χρησιμοποιήσει το χρόνο που κέρδισε στη καραντίνα για να προετοιμάσει το εθνικό σύστημα υγείας για την αναπόφευκτη επίθεση της νόσου, η οποία ακολούθησε το άνοιγμα των συνόρων. Επιπλέον, έχοντας λάβει αρκετή υποστήριξη από δωρητές στο εξωτερικό, η κυβέρνηση προτίμησε να χρησιμοποιήσει το μεγαλύτερο μέρος τους για να πληρώσει τους μισθούς της φουσκωμένης κρατικής μηχανής- κατάλοιπο της εποχής που το Κιργιστάν άνηκε στη Σοβιετική Ένωση, αφήνοντας τον τομέα της υγείας. Πληροφορίες αναφέρουν πως πολλές από τις ανάγκες του ιατρικού προσωπικού στην πρωτεύουσα της χώρας, κάλυψαν ιδιώτες και οργανώσεις. Ταυτόχρονα, το κλείσιμο των συνόρων για δυο περίπου μήνες έφερε ένα καταστροφικό πλήγμα σε μια ήδη αδύναμη οικονομία, ωθώντας μεγάλο μέρος του πληθυσμού στα όρια της φτώχειας. Πολλοί από τους κατοίκους του Κιργιστάν εργάζονται μετακινούμενοι κατά περιόδους στη Ρωσία, επιστρέφοντας με χρήματα για να συντηρήσουν τις οικογένειές τους. Η τακτική αυτή δεν ήταν εφικτή μέσα στο 2020 λόγω της πανδημίας.
Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που η χώρα βιώνει πολιτική ένταση, καθώς το 2005 και το 2010 υπήρξαν εξεγέρσεις. Είναι όμως άκρως ανησυχητική για τις πολιτικές εξελίξεις, παρά το γεγονός ότι η αντιπολίτευση είναι διαιρεμένη και δεν υπάρχει κάποιος χαρισματικός ηγέτης να εμπνεύσει και να σταθεί ως ο εκλεκτός του λαού απέναντι στους Ζεενμπέκοφ και Αταμπάγεφ που μέχρι πρόσφατα -το 2017 όπου ο Αταμπάγεφ παραιτήθηκε από την εξουσία- υπήρξαν πολιτικοί συνέταιροι. Παρά την παραίτηση του ο Αταμπάγεφ, ο οποίος είχε κυβερνήσει τη χώρα από το 2011 ως πρόεδρος (προηγουμένως ήταν πρωθυπουργός), ήθελε να ελέγχει τον Ζεενμπέκοφ, κάτι που τελικά δεν ήταν εφικτό. Η σύγκρουση μεταξύ των δυο ανδρών οδήγησε το Ζεενμπέκοφ να κατηγορήσει τον Αταμπάγεφ για διαφθορά και ο πρώην πρόεδρος να οδηγηθεί στη φυλακή.
Η αντιπαράθεση των δυο ανδρών έχει και βαθύτερα αίτια, την αντιπαράθεση φατριών της χώρας στο γεωγραφικό πλαίσιο βορά - νότου. Ο σημερινός πρόεδρος Ζεενμπέκοφ κατάγεται από τον πιο φτωχό Νότο και πιο συγκεκριμένα από το χωριό Biy-Myrza στη περιοχή Osh, ενώ ο Αταμπάγεφ κατάγεται από τον πιο πλούσιο Βορά και πιο συγκεκριμένα από το χωριό Arashan που βρίσκεται λίγο έξω από την πρωτεύουσα της χώρας.
Η γεωγραφία και η δημογραφία του Κιργιστάν
Η Δημοκρατία της Κιργιζίας, όπως ονομάζεται επισήμως το Κιργιστάν, είναι κράτος της κεντρικής Ασίας και πιο συγκεκριμένα του Τουρκεστάν (ή και Τουρκιστάν, κυριολεκτικά ”γη των Τούρκων” στα περσικά) όπως ονομάζεται αυτή η περιοχή της Ασίας, η οποία υπήρξε πατρίδα για πολλούς τουρκικούς λαούς, συμπεριλαμβανομένων των Καζάκων, Ουζμπέκων, Τουρκμένων, Κιργίζιων, Ουιγούρων και άλλων τουρκικών φύλων.
Το Τουρκεστάν περιλαμβάνει τα κράτη Καζακστάν, Κιργιστάν, Τατζικιστάν,Τουρκμενιστάν, Ουζμπεκιστάν και τμήματα της κινεζικής περιοχής Σιντσιάνγκ, η οποία αποτελεί αυτόνομη περιοχή της Κίνας όπου ζουν οι Ουιγούροι (μουσουλμανική μειονότητα της Κίνας).
Προηγουμένως, το Κιργιστάν αποτελούσε τμήμα της Σοβιετικής Ένωσης, το οποίο έγινε ανεξάρτητο το 1991. Από την ανεξαρτησία του και έπειτα είναι επισήμως μία ενωτική κοινοβουλευτική δημοκρατία, ωστόσο βιώνει εθνικές συγκρούσεις, επαναστάσεις, οικονομικά προβλήματα, μεταβατικές κυβερνήσεις και πολιτικές συγκρούσεις. Οι Κιργίζιοι αποτελούν την πλειονότητα του πληθυσμού της χώρας και ακολουθούνται από τους Ουζμπέκους και τους Ρώσους. Εκτός από την τουρκική προέλευση, ο κιργιζικός πολιτισμός έχει στοιχεία περσικής, μογγολικής και ρωσικής επίδρασης.
Επίσημες γλώσσες της χώρας είναι η κιργιζική (μια τουρκική γλώσσα) και η ρωσική. Τα κιργιζικά ως γλώσσα έχουν στενότερη σχέση με άλλες τουρκικές γλώσσες, ενώ τα ρωσικά μιλούνται από σημαντικό μέρος του πληθυσμού και είναι επίσημη γλώσσα και αποτέλεσμα της κληρονομιάς της σοβιετικής εποχής. Το Ισλάμ είναι η κυρίαρχη θρησκεία της χώρας, καθώς το 88% του πληθυσμού είναι Μουσουλμάνοι, με την πλειοψηφία τους να είναι Σουνίτες. Κατά τη διάρκεια της σοβιετικής περιόδου, ο κρατικός αθεϊσμός ενισχύθηκε. Σήμερα το Κιργιστάν είναι ένα κοσμικό κράτος, όμως το Ισλάμ έχει μια αυξανόμενη επιρροή στην πολιτική και στην κοινωνία. Για παράδειγμα, έχει γίνει προσπάθεια ώστε οι αξιωματούχοι να ταξιδεύουν στο Χατζ (το προσκύνημα στην Μέκκα), χωρίς φόρους.
Το Κιργιστάν είναι μέλος της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης, του Οργανισμού Συμφωνίας για την Συλλογική Ασφάλεια, του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης, του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας, του Τουρκικού Συμβουλίου, της κοινότητας TÜRKSOY και μέλος των Ηνωμένων Εθνών.
Τουρκικά ιδρύματα που δρουν στη χώρα
Μετά την πτώση της ΕΣΣΔ και γενικότερα του ανατολικού μπλοκ, δημιουργήθηκαν νέα δεδομένα και ισορροπίες στις περιοχές όπου ανεξαρτητοποιήθηκαν οι χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, δημιουργώντας νέα δεδομένα και για τα κράτη που αναδύθηκαν. Οι χώρες αυτές της κεντρικής Ασίας οι οποίες βρέθηκαν να αποκτούν εθνική και θρησκευτική ανεξαρτησία επέστρεψαν στις ισλαμικές παραδόσεις που ήταν υποχρεωμένες να κρύβουν από τη κεντρική σοβιετική διεύθυνση τα προηγούμενα χρόνια. Στα περισσότερα ισλαμικά κράτη εξάλλου, η πίστη στο ισλάμ είναι ο συνδετικός κρίκος καθώς ο πληθυσμός ενδέχεται να προέρχεται από διαφορετικές φυλές.
Εκείνη τη χρονική στιγμή θέλησε να εκμεταλλευτεί η Τουρκία, η οποία ήδη διέβλεπε ότι το όνειρο της ένταξης στη Δύση, κληρονομιά του Μουσταφά Κεμάλ, την εμπόδιζε να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην Ανατολή, όπου ήταν απείρως ευκολότερο να προσεγγίσει λαούς με κοινές ρίζες.
Η πτώση λοιπόν της ΕΣΣΔ, έστω και ενδόμυχα, αναζωπύρωσε το δόγμα του παντουρκισμού, το οποίο δημιουργήθηκε από τον Γιουσούφ Ακτσουρά, που ήταν Τάταρος της Κριμαίας στην εποχή της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Το όραμα της ένωσης όλων των τουρκικών φύλων μπορούσε να γίνει πραγματικότητα μέσα από διεθνείς οργανισμούς και θρησκευτικά ιδρύματα.
Παραπάνω, αναφερθήκαμε στην οργάνωση TÜRKSOY. Πρόκειται για έναν διεθνή οργανισμό τουρκικού πολιτισμού με έδρα την Άγκυρα, ο οποίος δραστηριοποιείται σε χώρες όπως το Κιργιστάν με τουρκικούς πληθυσμούς, οι οποίοι μιλούν γλώσσες που ανήκουν στην οικογένεια των τουρκικών γλωσσών. Το όνομα του οργανισμού Türksoy είναι σύνθετο ουσιαστικό στα Τουρκικά, αποτελούμενο από τις λέξεις Türk (Turk / ic) και soy (καταγωγή).
Ένας άλλος οργανισμός είναι το τουρκικό γραφείο συνεργασίας και ανάπτυξης, γνωστό ως TIKA (Turkish Cooperation and Coordination Agency) που ιδρύθηκε το 1992 και δραστηριοποιείται στο Κιργιστάν, το Αζερμπαϊτζάν, το Καζακστάν, το Τουρκμεκιστάν και το Ουζμπεκιστάν με στόχο τη βελτίωση και αγαστή συνεργασία της Τουρκίας με τους τουρκικούς λαούς προκειμένου να προωθηθούν ζητήματα πολιτισμού και τουρκικής γλώσσας. Ανάμεσα στις δράσεις του οργανισμού τα προηγούμενα χρόνια ήταν να εκπαιδεύσει και την αστυνομία του Κιργιστάν. Tα παραπάνω σε συνδυασμό με τα θρησκευτικά ιδρύματα του Φετουλάχ Γκιουλέν, τα οποία απαίτησε ο Ερντογάν από την κυβέρνηση της χώρας να κλείσουν, δρούσαν στο Κιργιστάν ενισχύοντας με κάθε τρόπο το ισλαμικό στοιχείο.
Σενάρια για το μέλλον- φόβοι για ριζοσπαστικοποίηση
Με τους ειδικούς να διαβλέπουν τρία σενάρια, να παραμείνει ο τωρινός πρόεδρος πνίγοντας τις αντιδράσεις, να αναλάβει ο πρώην πρόεδρος δημιουργώντας την εντύπωση αλλαγής ή να επέλθει αλλαγή από τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης οι οποίες στις εκλογές που ακυρώθηκαν δεν κατάφεραν να εκλεγούν, πολλές είναι οι συζητήσεις που γίνονται για το φόβο της ριζοσπαστικοποίησης ομάδων ισλαμιστών, οι οποίοι εκμεταλλευόμενοι την πολιτική αστάθεια, θα θελήσουν να ελέγξουν την πολιτική κατάσταση. Παρόμοιοι είναι και οι φόβοι για ισλαμική τρομοκρατία, καθώς στο παρελθόν είχαμε περιπτώσεις τρομοκρατών από την Κιργιζία (θυμίζουμε την επίθεση στο μετρό της Αγίας Πετρούπολης στη Μόσχα το 2017 και παλαιότερα τη βομβιστική επίθεση σε κλαμπ της Κωνσταντινούπολης).
Μάλιστα, τότε οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες είχαν αναφέρει πως τουλάχιστον 7000 άτομα από την Κιργιζία είχαν μεταβεί σε Συρία και Ιράκ για να ενταχθούν στους κόλπους των τζιχαντιστών.
Οι εξελίξεις δοκιμάζουν τη Ρωσία, η οποία αυτή τη περίοδο έχει πολλαπλά μέτωπα να αντιμετωπίσει τόσο στη Λευκορωσία και την Αρμενία όσο και με την υπόθεση Ναβάλνι. Από την άλλη, η Κίνα σίγουρα ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την περιοχή. Η χώρα βρίσκεται στον παραδοσιακό Δρόμο του Μεταξιού στην Κεντρική Ασία και θα ήταν ευχής έργον για το κινεζικό κομμουνιστικό κόμμα να αποκτήσει πολιτικό έλεγχο εντός της. Ήδη ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης, στον οποίο η Κίνα έχει τον πρωταγωνιστικό ρόλο, παρακολουθεί με προσοχή ό,τι συμβαίνει στο Κιργιζιστάν, κράτος μέλος του, και δεσμεύτηκε να παραμείνει εκτός των εσωτερικών υποθέσεων της χώρας. Ωστόσο, δεδομένου του τεράστιου δημόσιου χρέους της Κιργιζίας προς την Κίνα, είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι μακροπρόθεσμα δεν θα υπάρξουν γεωπολιτικές παραχωρήσεις προς όφελος των Κινέζων.
Την ίδια ώρα ΕΕ και ΗΠΑ βρίσκονται μακριά και έχουν πολλαπλά προβλήματα σε εσωτερικό και εξωτερικό επίπεδο να αντιμετωπίσουν, αφήνοντας χώρο στην Τουρκία να δημιουργεί τα δικά της οράματα καθώς το Κιργιστάν παραπαίει στο χάος.
Πηγή: Geopolitics & Daily News