Όλοι ονειρεύονται κάθε βράδυ - αλλά κάποιοι από εμάς δεν θυμόμαστε τι ακριβώς ονειρευτήκαμε.
Εδώ και καιρό προβληματίζει τους ερευνητές το γιατί κάποιοι άνθρωποι ξυπνούν από τον ύπνο ανακαλώντας έντονα τα όνειρά τους από τη νύχτα, ενώ άλλοι δυσκολεύονται να θυμηθούν έστω και μια λεπτομέρεια.
Μια νέα μελέτη, λοιπόν, που διεξήχθη από ερευνητές του IMT School for Advanced Studies Lucca, έθεσε ως στόχο να διερευνήσει τους παράγοντες που επηρεάζουν την «ανάκληση ονείρων» - ή την ικανότητα να θυμόμαστε τα όνειρα μετά το ξύπνημα.
Και, όντως, το ότι μεγαλώνουμε φαίνεται να είναι ένας από αυτούς.
Τι ακριβώς ανακάλυψε η συγκεκριμένη μελέτη;
Η έρευνα διεξήχθη μεταξύ 2020 και 2024 και περιλάμβανε περισσότερους από 200 συμμετέχοντες, ηλικίας 18 έως 70 ετών, οι οποίοι κατέγραφαν καθημερινά τα όνειρά τους για 15 ημέρες, ενώ παρακολουθούνταν ο ύπνος και τα γνωστικά τους δεδομένα.
Οι συμμετέχοντες έπρεπε να αναφέρουν αν θυμόντουσαν ότι είχαν ονειρευτεί ή όχι, αν είχαν την εντύπωση ότι είχαν ονειρευτεί αλλά δεν θυμόντουσαν τι συνέβη, και να περιγράψουν το περιεχόμενο του ονείρου (αν ήταν σε θέση να το περιγράψουν).
Η μελέτη διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι με θετική στάση απέναντι στα όνειρα και την τάση για «περιπλάνηση» του μυαλού είχαν σημαντικά περισσότερες πιθανότητες να θυμηθούν τα όνειρά τους.
Τα πρότυπα ύπνου φάνηκε επίσης να παίζουν κρίσιμο ρόλο, καθώς όσοι βίωναν μεγαλύτερες περιόδους ελαφρού ύπνου είχαν μεγαλύτερη πιθανότητα να ξυπνήσουν με ενθυμούμενοι τα όνειρά τους.
Μια άλλη ενδιαφέρουσα παρατήρηση ήταν ότι εμφανίστηκαν εποχιακές διακυμάνσεις, με τους συμμετέχοντες να αναφέρουν χαμηλότερη ανάκληση ονείρων κατά τη διάρκεια του χειμώνα σε σύγκριση με την άνοιξη.
Τέλος, η ηλικία φάνηκε πως παίζει ρόλο - κλειδί. Οι νεότεροι συμμετέχοντες εμφάνισαν υψηλότερα ποσοστά ανάκλησης ονείρων, ενώ τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας έβλεπαν συχνά «λευκά όνειρα» (κάτι το οποίο σημαίνει ότι θυμόμαστε ότι ονειρευτήκαμε, αλλά δεν μπορούμε να θυμηθούμε τις λεπτομέρειες).
Οι ερευνητές δήλωσαν ότι αυτό υποδηλώνει αλλαγές που σχετίζονται με την ηλικία στις διεργασίες μνήμης κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Με ποιο άλλο τρόπο αλλάζουν τα όνειρά μας καθώς μεγαλώνουμε;
Τα όνειρα συχνά συνδέονται με γεγονότα της πραγματικής ζωής που έχουν να κάνουν με το παρελθόν - συνήθως πράγματα που συνέβησαν πριν από μία έως δύο ημέρες.
Οταν είμαστε νήπια, τα όνειρά μου τείνουν να είναι «στατικές σκηνές από μέλη της οικογένειάς μας ή από ζώα», αναφέρει ο ψυχολόγος, Γκάρι Γουενκ σε ένα άρθρο στο Psychology Today. Στην πραγματικότητα τα ζώα μοιάζει να είναι ένα επαναλαμβανόμενο θέμα καθ′ όλη τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας μέχρι τα χρόνια της εφηβείας μας.
Μεταξύ τριών και επτά ετών φαίνεται πως ονειρευόμαστε πολύ περισσότερο - και σ′ αυτή την ηλικιακή ομάδα βλέπουμε επίσης τους εφιάλτες να ξεφυτρώνουν.
Μέχρι να φτάσουμε στην ηλικία των επτά έως 12 ετών, τα όνειρά μας «γίνονται πιο περίπλοκα και περιλαμβάνουν φίλους και άγνωστους χαρακτήρες εκτός της οικογένειας», σύμφωνα με τον δρ Γουενκ.
Μια μελέτη σε ανθρώπους ηλικίας 11 ως 15 ετών που είχαν επαναλαμβανόμενα όνειρα, βρήκε κοινά στοιχεία όπως: συγκρούσεις με τέρατα ή ζώα, σωματικές επιθέσεις και ότι πέφτουμε ή ότι μας κυνηγούν.
Μεταξύ 12 και 16 ετών, καθώς «χτυπά» η εφηβεία, επίσης έχουμε περισσότερο πολύπλοκα και έντονα όνειρα, καθώς επίσης και ... υγρά όνειρα συσχετισμένα με ρομαντικά αντικείμενα κι ανθρώπους, λέει ο δρ Γουένκ.
Ως προς την ενήλικη ζωή, ο ψυχολόγος αναφέρει ότι «τα όνειρα παραμένουν περίπλοκα και περιλαμβάνουν καθημερινές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις». Υπάρχουν όμως διαφορές στο τι αναφέρουν οι άνδρες και οι γυναίκες ότι ονειρεύονται.
Στους άνδρες φαίνεται να υπάρχουν λιγότερα ή καθόλου χρώματα στα όνειρά τους, και αναφέρουν ότι δεν γνωρίζουν την ταυτότητα ή δεν μπορούν να δουν τα πρόσωπα των σεξουαλικών τους συντρόφων. Τείνουν επίσης να ονειρεύονται περισσότερο σωματική επιθετικότητα.
Οι γυναίκες, συνήθως αναγνωρίζουν τους σεξουαλικούς τους συντρόφους και τα όνειρά τους έχουν πολύ περισσότερο χρώμα. Είναι πιο πιθανό να αναφέρουν αρμονικά όνειρα στα οποία συμμετέχουν άλλοι άνδρες και γυναίκες.
Καθώς μεγαλώνουμε και φθάνουμε στην τρίτη ηλικία, αν δεν έχουμε «λευκά όνειρα» (όου δεν μπορούμε να θυμηθούμε το θέμα του ονείρου που αναφέρουμε), τόσο οι άντρες όσο κι οι γυναίκες τείνουμε να ονειρευόμαστε περισσότερο τους αγαπημένους μας (που βρίσκονται ή όχι στη ζωή) και να αναλογιζόμαστε τη ζωή τους.
Και καθώς πλησιάζουμε στο τέλος της ζωής μας, φαίνεται πως τα όνειρά μας γίνονται περισσότερο ανακουφιστικά. Σύμφωνα με την εμπειρία του δρ Κρίστοφερ Κερ και των ασθενών του στο νοσοκομείο που περιλάμβαναν ανθρώπους πριν την ώρα του μεγάλου «αντίο», τα όνειρά τους περιλάμβαναν ανθρώπους που είχαν φύγει από τη ζωή και ταξίδια (ή προετοιμασία για ταξίδι).
Ακόμα υπήρχε η πιθανότητα να ονειρεύονταν αγαπημένα τους πρόσωπα που βρίσκονται ακόμα στη ζωή, κατοικίδια ή ζώα, φιγούρες της θρησκευτικής ζωής, ή εμπειρίες από το παρελθόν που είχαν μεγάλη σημασία για εκείνους.