Πώς είναι να μεγαλώνεις παιδιά με δυσλεξία και διάσπαση προσοχής

Στην Ελλάδα βέβαια δεν υπάρχει καμία επίσημη καταγραφή των ανθρώπων που ζουν με δυσλεξία και διάσπαση προσοχής (ή αλλιώς Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητα -ΔΕΠΥ). Ίσως γιατί σε αυτή την περίπτωση θα ήταν μεγαλύτερη η πίεση για τη δημιουργία δομών και την αύξηση της χρηματοδότησης για την ειδική αγωγή, που είναι απολύτως απαραίτητη για αυτούς τους ανθρώπους.

Τα ερωτήματα πολλά: Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζει ένα παιδί με δυσλεξία ή ένα παιδί με διάσπαση προσοχής; Είναι κληρονομικό ή φταίνε και εξωτερικοί παράγοντες; Πότε θα περάσει; Περνάει άραγε ποτέ; Πόσο βοηθάει η ειδική αγωγή; Δίνει τίποτα το κράτος στα επίσημα διαγνωσμένα παιδιά για αυτά τα μαθήματα ή εναπόκειται μόνο στην τσέπη των γονέων να καλύψουν το μεγάλο κόστος; Και αν δεν μπορούν;

Αυτές οι ερωτήσεις δεν είναι μόνο δικές μου. Είναι από τις πρώτες που απασχολούν μια οικογένεια όταν κάποιο μέλος της παίρνει τη διάγνωση. Και κυρίως αυτή: πότε θα περάσει;

«Είναι ίσως η πρώτη ερώτηση που κάνουν όλες οι μαμάδες μόλις το μάθουν. ”Μάλιστα. Και πότε περνάει;”. Τι να σου πουν; Ότι δεν περνάει; Ότι τα παιδιά μας θα πρέπει να μάθουν να ζουν με αυτό και να αναπτύξουν τα εργαλεία για να το βελτιώσουν;», θα μου πει η Σοφία Γ. που σήμερα είναι 54 ετών.

Η Σοφία έχει τρία παιδιά. Την μεγάλη της κόρη που είναι 27 ετών και τα δίδυμά της, ένα αγόρι και ένα κορίτσι, που είναι 19 ετών. Η μικρή της κόρη, η Μαρία, έχει διαγνωστεί με δυσλεξία στο δημοτικό. Το αγόρι της έχει ΔΕΠΥ, αλλά ποτέ δεν έγινε επίσημη διάγνωση «γιατί τότε δεν το θεωρούσαν βαρύ και έλεγαν ότι δεν χρειάζεται να κάνουμε τίποτα. Βέβαια στην πορεία νομίζω ότι ήταν δυσκολότερη η δική του κατάσταση από της μικρής που είχε διαγνωστεί και ήξερε που πατάει και τι να διορθώσει».

Τα πρώτα σημάδια άρχισαν να φαίνονται από μικρά. Διαφορετικά στα δύο παιδιά αφού μιλάμε για δύο διαφορετικές καταστάσεις. Η μικρή άργησε να μιλήσει, ο μικρός ήταν υπερκινητικός. Κανείς όμως δεν είχε αντιληφθεί τι συνέβαινε. «Το παιδί έχει πολύ ενέργεια», έλεγαν για το αγόρι. «Τι κι αν άργησε να μιλήσει, συμβαίνει» σκεφτόντουσαν για την μικρή Μαρία.

Από τότε όμως άρχισε να μπαίνει η αμφιβολία στο μυαλό της Σοφίας. Εκτός από το γεγονός ότι η Μαρία άργησε να μιλήσει («στα δύο έτη, αλλά πάντα είχε και άλλα δύο παιδιά μέσα στο σπίτι που της έπαιρναν τον λόγο») στο νηπιαγωγείο δυσκολευόταν με τις ασκήσεις που της έβαζε η δασκάλα. Να βάλει το στρογγυλό χαρτί πάνω στον ζωγραφισμένο κύκλο και άλλα τέτοια.

«Ότι είχαμε κάνει και εμείς στο σπίτι σαν παιχνίδι, μπορούσε να το κάνει. Είχε πρόβλημα με κάτι που δεν είχε ξανακάνει. Αλλά έλεγα ”ιδέα μου είναι, μια χαρά είναι το παιδί”. Γιατί, να ξέρεις, η μαμά είναι η πρώτη που το καταλαβαίνει και η τελευταία που το παραδέχεται. Είσαι κοντά στο παιδί, ξέρεις ότι κάτι διαφορετικό έχει, αλλά μόλις αρχίσεις να λες ότι κάτι συμβαίνει, όλοι λένε ”έλα! Είσαι υπερβολική Ελληνίδα μαμά”. Και λες κι εσύ ”ε, ναι. Είμαι υπερβολική”».

Οι μεγάλες δυσκολίες άρχισαν στο δημοτικό, στην ανάγνωση και τη γραφή.

-Τότε το παιδί έκανε τρομερή προσπάθεια. Διαβάζαμε 40 φορές την ανάγνωση στην πρώτη δημοτικού. Ο άλλος έπαιζε στο πάρκο και η μικρή διάβαζε μέχρι το βράδυ. Το άλφα το διάβαζε όμικρον, του όμικρον άλφα. Διάβαζε μισές τις λέξεις και τις τελείωνε με δικό της τρόπο. Και φώναζα εγώ «μα δεν το βλέπεις;». Τρομεροί καυγάδες και πίεση. Έγραφε την ορθογραφία 10 φορές και 10 φορές την έκανε λάθος. Ξανά το πρωί επανάληψη για την ορθογραφία. Βέβαια, όταν ήρθε η διάγνωση και ξέραμε πλέον τι συμβαίνει, της ζήτησα μια μεγάλη συγνώμη. Αρχικά γιατί είχαν καταστραφεί οι σχέσεις μας. Όμως ποια μαμά ξέρει; Ποιος δάσκαλος ξέρει;

-Ούτε οι δάσκαλοι το είχαν καταλάβει;

-Όχι…

-Ποιες ήταν οι δυσκολίες της Μαρίας;

-Καταρχήν στην αναγνώριση των φωνημάτων. Μπέρδευε το φ με το θ, το β με το δ, το α με το ο, το ψ με το ξ. Κατά συνέπεια δεν μπορούσα να διαβάσει ότι έβλεπε. Και ότι τελικά διάβαζε, δεν μπορούσε να το κατανοήσει. Κάνει τόσο μεγάλη προσπάθεια έστω και να συλλαβίσει τη λέξη που καταλήγει να μην έχει καταλάβει τι διαβάζει. Ή δεν θυμόταν να γράψει την πρόταση που είχε μόλις σκεφτεί. Κάναμε για παράδειγμα «Σκέφτομαι και Γράφω» και έπρεπε να κάνει πρόταση με τη λέξη «πάρκο». Την ρώταγα «τι θα πούμε για το πάρκο;». «Όταν πηγαίνω στο πάρκο περνάω πολύ ωραία». «Ωραία, γράψ’ το». «Μαμά τι σου είπα;». Όντως δεν θυμόταν. Εγώ όμως αυτό δεν μπορούσα να το μεταφράσω σε δυσκολία. «Εντάξει», έλεγα. «Δεν έχει την άμεση μνήμη». Ή όταν ο αδερφός της διάβαζε τις πινακίδες στο δρόμο και εκείνη όχι, έλεγα «εντάξει, δεν βλέπει καλά». Οπότε έτσι ξεκινήσαμε να ψάχνουμε τα ματάκια, τα αυτάκια -ότι μπορείς να φανταστείς- για να βρούμε τι έχει το παιδί.

-Και πως αποφασίσατε να ελέγξετε εάν έχει δυσλεξία;

-Ήμασταν μια εκδρομή με το σχολείο της μεγάλης μου κόρης και η μαμά μιας φίλης της μου αποκάλυψε ότι η κόρη της διαγνώστηκε με δυσλεξία. Όταν της ζήτησα να μου περιγράψει τα συμπτώματα, μου είπε όλα όσα είχε και η Μαρία. Έτσι πήγαμε. Βέβαια πήγα με τη λογική ότι θα αποκλείσω ένα ακόμα, όπως απέκλεισα τα «προβλήματα» στα ματάκια και τα αυτάκια. Αλλά ήρθε η διάγνωση και μετά το σοκ. Αλλά σκέφτομαι ότι εάν εκείνη η μητέρα δεν μου είχε ανοιχτεί, μπορεί και να μην την πήγαινα ποτέ. Γιατί να ξέρετε, οι δυσλεκτικοί είναι και τρομεροί μίμοι. Μιμούνται. Παριστάνουν ότι λένε το τραγουδάκι, ενώ δεν το ξέρουν απ’ έξω. Παριστάνουν ότι καταλαβαίνω αυτό που διάβασαν, ενώ δεν το έχουν καταλάβει. Γιατί ντρέπονται. Έτσι μπορεί να καταλήξουν να τελειώσουν το Δημοτικό και να μην ξέρουν ανάγνωση.

Πως γίνεται η διάγνωση

Όπως μου εξηγεί η πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Γονέων Παιδιών με Δυσλεξία & Μαθησιακές Δυσκολίες, Γεωργία Μπάρου, η διάγνωση θα πρέπει να γίνει από έναν κρατικό φορέα: είτε από τα ΚΕΔΔΥ (Κέντρα Διαφοροδιάγνωσης, Διάγνωσης και Υποστήριξης, νυν ΚΕΣΥ) είτε από τα Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα. Με τον νέο νόμο, που έχει μειώσει δραστικά και τη χρηματοδότηση των αναγκαίων μαθημάτων, η όλη διαδικασία πρέπει να ξεκινήσει από το σχολείο: Να ζητήσει ο διευθυντής του σχολείου από τα ΠΕ.Κ.Ε.Σ. (Περιφερειακά Κέντρα Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού) να έρθεις σύμβουλος ειδικής αγωγής, να μιλήσει με το δάσκαλο, να του δώσει ένα πρόγραμμα που θα εφαρμόσουν εξειδικευμένα στο προφίλ του παιδιού, να πάρει ο γονιός εκείνη την αξιολόγηση και μετά να πάει στο ΚΕΔΔΥ για τη διάγνωση.

Η χρηματοδότηση

Να σημειωθεί επίσης ότι εάν η διάγνωση είναι για γενικευμένες μαθησιακές δυσκολίες, χωρίς να αναφέρει δηλαδή «δυσλεξία» ή «ΔΕΠΥ», δεν υπάγεται σε καμία κατηγορία για αποζημίωση, σύμφωνα με την κ. Μπάρου.

Και για τι αποζημίωση μιλάμε; Πριν τον νέο νόμο ήταν περίπου 230 ευρώ τον μήνα και τώρα έγινε περίπου 50 ευρώ τον μήνα, τη στιγμή που το κάθε μάθημα κοστίζει περίπου 25 ευρώ την ώρα.

-Με ποια λογική έκοψαν τη χρηματοδότηση;

-Με τη λογική ότι υπήρχε κατάχρηση. Ότι δινόντουσαν περισσότερες θεραπείες από αυτές που έπρεπε και έτσι κάποια κέντρα έβγαζαν λεφτά. Η δική μας θέση είναι ότι δεν υπάρχουν σωστές αξιολογήσεις και σωστή αντιμετώπιση. Στην αρχή δικαιολογούσαν μόνο λογοθεραπευτές σε περιπτώσεις που χρειαζόταν ειδικός παιδαγωγός και ψυχολόγος. Όταν στέλνεις ένα παιδί σε μία ειδικότητα που δεν μπορεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, αυτό παραμένει και χρειάζεσαι παραπάνω θεραπείες.

-Άρα καταλήγουμε ότι αν ένα παιδί διαγνωστεί με ΔΕΠΥ ή δυσλεξία, είναι πλέον στην τσέπη του γονέα εάν θα μπορέσει να το βοηθήσει;

-Ακριβώς.

«Τελικά δεν είμαι χαζή»

Όταν πήραν τη διάγνωση στα χέρια τους, της Σοφίας της κόπηκαν τα πόδια και η Μαρία άρχισε να καταλαβαίνει. «Τελικά δεν είμαι χαζή», επιβεβαίωσε επιτέλους. Γιατί εκτός από την αδυναμία στην ανάγνωση και τη γραφή, η δυσλεξία είχε πληγώσει πολύ την αυτοπεποίθησή της. Και με αυτή τη διάγνωση ουσιαστικά έφυγε ένα βάρος από πάνω της, γιατί πλέον καταλάβαινε που οφείλεται αυτή η διαφορετικότητά της.

Η πρώτη ερώτηση της Σοφίας ήταν: Μάλιστα. Και πότε περνάει; Ότι δηλαδή ρωτά ο οποιοσδήποτε δεν γνωρίσει τι είναι η δυσλεξία.

Μαθαίνοντας να ζεις με δυσλεξία

«Όταν τα παιδιά αντιμετωπίζουν δυσλεξία, αυτή η δυσκολία θα τα ακολουθεί σε όλη τους τη ζωή», θα μου εξηγήσει η Ζωή Κρόκου, Δρ. Ειδικής Παιδαγωγικής. «Αν είναι δυσλεξία, θα μας ακολουθεί πάντα, αν είναι ειδική μαθησιακή δυσκολία, είτε στη γλώσσα, είτε στην ανάγνωση, είτε στο λεξιλόγιο, είτε στα μαθηματικά, θα μας ακολουθεί πάντα. Ότι έχει το ειδικό μπροστά, μας ακολουθεί πάντα. Είναι κάτι το οποίο μπορεί να βελτιωθεί, αλλά δεν μπορεί να εξαλειφθεί. Μπορεί το παιδί να βρει στρατηγικές για να το υπερνικήσει, αλλά δεν μπορεί ποτέ να χαρακτηριστεί ως ένα άτομο που δεν αντιμετωπίζει ειδικές μαθησιακές δυσκολίες, γιατί θα συνεχίσει να κάνει λάθη. Μπορεί να κάνει λάθος ακόμα και όταν γράφει το όνομα του και να μην το καταλάβει. Να ξεκαθαρίσουμε όπως κάτι. Δεν υπολείπονται σε ευφυία αυτά τα παιδιά, έχουν δείκτη νοημοσύνης κανονικό και πάνω. Δεν είναι θέμα νοητικής αναπηρίας ή οτιδήποτε άλλο».

Τι είναι η δυσλεξία

Σύμφωνα με την ειδικό, η δυσλεξία είναι μια ειδική μαθησιακή δυσκολία που εστιάζεται κυρίως:

• στην αργή ανάγνωση,
• στην ελλιπή κατανόηση,
• στη δυσκολία της παραγωγής του γραπτού λόγου και
• στην ορθογραφία.

Για να χαρακτηριστεί δυσλεξία, θα πρέπει να συνυπάρχουν τα παραπάνω χαρακτηριστικά, όχι κάποια ή ένα από αυτά. Όμως η δυσλεξία είναι σαν το δακτυλικό αποτύπωμα. Δεν είναι για κανέναν το ίδιο. Τα συμπτώματα εκδηλώνονται σε διαφορετικό βαθμό, οπότε υπάρχει διαφορετικός βαθμός δυσκολίας.

Οι δυσλεκτικοί παρουσιάζουν νευροβιολογικές διαταραχές, δηλαδή λανθασμένες καλωδιώσεις του εγκεφάλου στο αριστερό ημισφαίριο, όπου βρίσκεται το γλωσσικό κέντρο.

«Τα αίτια είναι κυρίως κληρονομικά. Υπάρχουν όμως και τύποι παιδιών που έχουν ανιχνευτεί με δυσλεξία, η οποία οφείλεται σε παράγοντες κατά τη διάρκεια της γέννησης, αλλά και σε ψυχολογικούς παράγοντες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Δηλαδή εάν η μαμά δεν είχε μία ομαλή εγκυμοσύνη, βίωνε στρες, κακοποιούνταν, ήταν χρήστρια ουσιών, έχουμε δει ότι είναι παράγοντες που επηρεάζουν το γονιδίωμα του παιδιού», μας λέει η κ. Κρόκου.

-Τι πρέπει να κάνει ένας γονιός εάν δει αυτά τα συμπτώματα στο παιδί του;

-Θα έλεγα να μην εμπιστευθεί περισσότερο την κρίση του, γιατί πολλές φορές οι γονείς έχουν υψηλές προσδοκίες από τα παιδιά και αξιολογούν λάθος. Καλό θα ήταν να επισκεφτούν έναν ειδικό παιδαγωγό που μέσα από σταθμισμένα τεστ θα μπορέσει να δώσει μία πιο σαφή εικόνα για το εάν υπάρχει δυσλεξία ή δυσκολία στη μάθηση από περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως κακή εκπαίδευση, ή μία οικογένεια φτωχή ερεθισμάτων.

Τα ειδικά μαθήματα αμβλύνουν τις δυσκολίες έως και 80%

Στην περίπτωση της δυσλεξίας, το παιδί θα πρέπει να κάνει μαθήματα με ειδικό παιδαγωγό.

Πρέπει να καταλάβουν γονείς και παιδιά, ότι οι δυσλεκτικοί έχουν αδύναμη λεκτική μνήμη και ανεπτυγμένη την εικόνα. Τα ειδικά μαθήματα είναι η γέφυρα μεταξύ των δύο. «Όλα τα βλέπουν σαν ένα έργο. Η γλώσσα τους είναι η γλώσσα της εικόνας και αυτό που λέμε ειδικά μαθήματα είναι η μετάφραση», μου εξηγεί η κ. Μπάρου.

Έρευνες έχουν δείξει ότι τα ειδικά μαθήματα, εάν γίνουν σωστά και σε πρώιμη ηλικία, μπορούν να αμβλύνουν τις δυσκολίες έως και κατά 80%.

«Συνήθως χρησιμοποιούμε ειδικές στρατηγικές, μέσα από την οπτικοποίηση, την επανάληψη, την έκθεση σε διαφορετικά περιβάλλοντα, ώστε το παιδί να καταφέρει να συνδυάσει την γνώση πολυαισθητηριακά. Αξιοποιώντας την ακουστική, την οπτική και την πρακτική μνήμη. Στις ειδικές μαθησιακές δυσκολίες, για παράδειγμα, το παιδί ξέρει την πράξη πολλές φορές, αλλά δεν μπορεί να την ανακαλέσει. Ξέρει την ορθογραφία των λέξεων, αλλά δεν μπορεί να ανακαλέσει την σωστή μορφή των λέξεων. Το ίδιο και στην ανάγνωση. Ένας δυσλεκτικός μπορεί να χρειάζεται να διαβάσει τη λέξη ”καρέκλα” και επειδή πιο πάνω είχε διαβάσει τη λέξη ”καλοκαίρι”, να πει ”καλοκαίρι”. Είναι το ερέθισμα που δίνει το οπτικό νεύρο στο συγκεκριμένο σημείο του εγκεφάλου που η αποκωδικοποίηση γίνεται με λάθος τρόπο. Δηλαδή η εικόνα της λέξης δεν ανακαλείται σωστά», εξηγεί η κ. Κρόκου.

Σε ειδική παιδαγωγό απευθύνθηκε και η Σοφία. Βέβαια το ΚΕΔΔΥ χρηματοδοτούσε λογοθεραπευτή (μόνο κατά το ένα πέμπτο των μηνιαίων εξόδων), ενώ για τη δυσλεξία απαιτείται η βοήθεια από ειδικό παιδαγωγό και ψυχολόγο.

Γιατί χορηγούσαν λογοθεραπευτή; Σύμφωνα με την πρόεδρο της Ομοσπονδίας, γιατί όταν ξεκίνησε το κομμάτι της ειδικής αγωγής στην Ελλάδα το 2000, ειδικότητα Ειδικών Παιδαγωγών δεν υφίστατο. Υπήρχαν μόνο λογοθεραπευτές και έτσι χορηγούσαν λογοθεραπείες.

Η Σοφία βρήκε ένα κέντρο που είχε λογοθεραπευτές, αλλά η Μαρία ξεκίνησε εκεί με ειδική παιδαγωγό.

«Και εκεί αρχίζει ο μεγάλος αγώνας. Να βρούμε ένα κέντρο που δεν θα μας κοροϊδεύουν. Πως θα το καταλάβουμε; Μας είπαν ότι θα πρέπει να βλέπουμε συνεχή βελτίωση στο παιδί. Γιατί έχουμε ακούσει και περιπτώσεις όπου τα παιδιά κακοποιούνταν στα κέντρα όπως κακοποιούνταν και στο σπίτι. Με το να φωνάζεις στο παιδί να διαβάσει, δεν σημαίνει ότι το βοηθάς. Αυτά τα παιδιά καταβάλουν 1000 φορές μεγαλύτερη προσπάθεια από τα άλλα παιδιά για να μάθουν κάτι. Εσύ πρέπει να τους διδάξεις τον ειδικό τρόπο που χρειάζεται. Εμείς ευτυχώς πετύχαμε με την πρώτη καλό κέντρο. Είδαμε βελτίωση από την πρώτη εβδομάδα κιόλας. Άρχισε να ξεχωρίζει τα γράμματα και να κάνει ασκήσεις διαβάσματος», μου λέει η Σοφία.

-Τώρα σε τι κατάσταση βρίσκεται;

-Έχει βελτιωθεί ο γραφικός χαρακτήρας -διαβάζεται πλέον. Πριν τα λέγαμε ο τριγωνοψαρούλης, ούτε η ίδια δεν μπορούσε να τα διαβάζει. Μπορεί πλέον να διαβάσει, αργά. Μπορεί να κατανοήσει αυτό που διαβάζει.

Κάνοντας το μάθημα εικόνα

Όπως θα μου εξηγήσει, όλη η διαδικασία διαβάσματος ήταν μια προσπάθεια εικονογράφησης και ήχου. Για να μάθει το μάθημα στο Δημοτικό, τα ηχογραφούσε σε MP3 και μετά τα άκουγε, ενεργοποιώντας την ακουστική της μνήμη.

Στο Γυμνάσιο ξεκίνησαν στρατηγικές απομνημόνευσης μεγάλου κειμένου.

-Όταν είδε την Ιστορία της πρώτης Γυμνασίου, είχε αρρωστήσει. Την πιάνει κρύος ιδρώτας όταν βλέπει μεγάλα κείμενα. Όλο το μάθημα το κάναμε εικόνα γιατί έχουν δυνατή την εικόνα αυτά τα παιδιά. Κάναμε ειδικά μαθήματα για να κάνει πλαγιότιτλους στις παραγράφους, να κάνει σχεδιάγραμμα και μετά ολόκληρο σκιτσάρισμα -Τούρκους, πολέμους- για να μπορεί να τα φέρνει σαν εικόνα στο μυαλό της και να το πει. Είχαμε κάνει ολόκληρη ομάδα κόμικς. Άλλοι γονείς δουλεύουν με την άμμο. Κάνουν τα μαθηματικά πάνω στην άμμο. Άλλοι δουλεύουν με πλαστελίνη, άλλοι με τουβλάκια. Η μικρή μου τρελαίνεται για σοκολάτα. Με τη σοκολάτα μάθαμε διαίρεση, πώς να την κόψουμε για να την μοιράσουμε στα αδέρφια της, πως θα την πολλαπλασιάσουμε για να φάει περισσότερο, πως θα την προσθέσουμε για να πάρουν και οι φίλες της.

-Τώρα νιώθει άνετα να μιλάει για τη δυσλεξία;

-Ναι, τώρα το λέει. Αλλά στο σχολείο είχε περάσει πολύ δύσκολα. Έχει βιώσει bullying και κυρίως από μαθητές που είχαν και εκείνοι μαθησιακά προβλήματα. Τώρα λέει ότι το σχολείο ήταν η χειρότερη περίοδος της ζωής της. Βλέπει εφιάλτες. Και τότε είχε εκδηλώσει πολλά ψυχοσωματικά. Φοβόταν μην την βάλουν να διαβάσει ή να γράψει ορθογραφία. Θέλει μεγάλη προσπάθεια και από το σπίτι και από τον ειδικό παιδαγωγό για να μπορέσει να πατήσει το παιδί στα πόδια του και να πει «μπορώ κι εγώ». Καταρχήν είναι καλή στα θεωρητικά και δεν πήγε στην θεωρητική κατεύθυνση γιατί είδε τα βιβλία της ιστορίας. Είδε την ύλη και έφυγε τρέχοντας. Δεν μπορεί να δει μεγάλο κείμενο. Είναι το ελεφαντάκι που ήταν δεμένο με την αλυσιδίτσα. Μεγάλωσε το ελεφαντάκι και μπορεί να σπάσει πλέον την αλυσίδα, αλλά την τρέμει. Έτσι μένει εκεί αιχμάλωτο με την αλυσίδα του.

-Γενικά τι θέλει να κάνει;

-Να σου πω την απάντηση της; «Ότι μπορώ». Αλλά μπορεί να κάνει πολλά. Είναι πολύ καλή αθλήτρια και έτσι ανέβηκε η αυτοπεποίθηση της. Από το μπάσκετ διακρίθηκε και μπόρεσε να πει «είμαι κι εγώ κάπου καλή», μπόρεσε να ισιώσει η πλατούλα της, να σηκώσει ανάστημα και να χαμογελάσει το μουτράκι της.

-Έχετε παράπονα από το σύστημα παιδείας;

-Θα πρέπει οι δάσκαλοι να εκπαιδεύονται από το πανεπιστήμιο για το πώς θα πρέπει να αντιμετωπίζουν αυτά τα παιδιά. Ένας γονιός, αν δεν έχει την οικονομική δυνατότητα για ειδική αγωγή, δεν μπορεί να βοηθήσει το παιδί του. Όλη αυτή η διαδικασία είναι πολύ ακριβή -και για τα χρόνια της κρίσης απαγορευτική. Έτσι θα πρέπει να αλλάξει ο τρόπος διδασκαλίας μέσα στην τάξη, να χρησιμοποιούν περισσότερα εικόνα. Η εικόνα τα βοηθάει πιο πολύ. Βοηθάει περισσότερο όλα τα παιδιά. Στην παπαγαλία, ο διασπαστικός έχει φύγει, δεν σε ακούει από το πρώτο λεπτό. Ο δυσλεκτικός προσπαθεί να παρακολουθήσει και να αφομοιώσει, αλλά όλοι οι άλλοι κάνουν φασαρία και το έχει χάσει. Και να γνωρίζουν τη διαφορετικότητα όλων αυτών των παιδιών, γιατί δεν είναι μόνο οι δυσλεκτικοί. Είναι 1002 δυσ-. Δυσαριθμησία, δυσαναγνωσία κλπ. Και δεν είναι παιδιά για ειδικό σχολείο, γιατί το έχω ακούσει κι αυτό. Δηλαδή αυτός που θα γίνει αύριο γιατρός, πρέπει να πάει σε ειδικό σχολείο; Πόσοι δυσλεκτικοί στον κόσμο έχουν διαπρέψει στους τομείς τους; Μπορούν να ενταχθούν στην εκπαίδευση, με λίγη κατανόηση και λίγο διαφορετικό τρόπο. Αντί να του πεις «πες μου το μάθημα», πες του «τι έχεις να πεις για τον Τρωικό πόλεμο; Τι έγινε εκείνη τη στιγμή; Και μετά; Πως συνέχισε;» Θα σου το πει όλο. Αν του πεις «πες μου για τον Τρωικό πόλεμο» δεν θα μπορέσει να σου πει τίποτα. Δεν θα ξέρει από που να αρχίσει. Δεν φταίνε οι εκπαιδευτικοί. Δεν είναι ενημερωμένοι.

Τι είναι το ΔΕΠΥ

Τα παιδιά με ΔΕΠΥ υπολογίζονται στο 3% με 5% του γενικού πληθυσμού, αν και μερικοί ειδικοί πιστεύουν ότι το ποσοστό ανεβαίνει στο 10%.

Πολλές φορές συγχέεται με τη δυσλεξία αλλά είναι δυο διαφορετικές καταστάσεις, που δεν αποκλείεται όμως να συνυπάρχουν.

Τα βασικά συμπτώματα είναι τα εξής (κάποια ή όλα αυτά μαζί):

• Εύκολη απόσπαση/ διάσπαση της προσοχής
• Παρορμητικότητα
• Μη κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά
• Yπερβολική ονειροπόληση
• Το άτομο δεν έχει σωστή η και καθόλου αίσθηση (γνώση) του χρόνου
• Αδυναμία στο να κατανοεί και να ακολουθεί οδηγίες
• Αδυναμία στην οργάνωση του χώρου του ή και του χρόνου του.
• Αδυναμία στην ολοκλήρωση εργασιών ή δραστηριοτήτων που έχει ξεκινήσει
• Κουνιέται νευρικά και δεν στέκεται σε ένα μέρος
• Υπερκινητικότητα
• Δυσκολία στη δημιουργία φίλων

Η Σοφία έχει γνωρίσει μέσα στην οικογένειά της και την διάσπαση προσοχής, μέσω του γιου της. Μόνο που στη δική του περίπτωση αγνοήθηκε από το σύστημα, δεν διαγνώστηκε ποτέ επίσημα «γιατί τότε δεν το θεωρούσαν βαρύ». Έτσι δεν έκανε ειδικά μαθήματα και δεν είχε τα αποτελέσματα της Σοφίας.

Στο σχολείο δεν είχε πρόβλημα με την ανάγνωση, την ορθογραφία ή κάποιο άλλο μάθημα. Όμως ό,τι διάβαζε, την επόμενη μέρα το ξεχνούσε.

- Είναι σαν δέκτης ραδιοφώνου, που πιάνει διαφορετικό σταθμό κάθε φορά. Τώρα λέμε αυτό, το ξέρουμε, μετά λέμε το άλλο και χάθηκα, είμαι στον επόμενο σταθμό. Εσύ μιλάς για το προηγούμενο και εγώ έχω φύγει. Ξεκινούσε να γράψει έκθεση για παράδειγμα, έγγραφε μία λέξη και μετά πήγαινε σε εντελώς διαφορετικό θέμα. Γιατί το μυαλό του έτσι λειτουργεί, φεύγει συνέχεια. Ξεχνούσε να γυρίσει σελίδα για να λύσει και τις υπόλοιπες ασκήσεις.

-Ουσιαστικά δηλαδή εκεί εντοπίζεται η δική του δυσκολία; Στο ότι δεν μπορούσε να συγκρατήσει πράγματα;

-Ναι. Και υπερκινητικότητα. Έκανε τέσσερα αθλήματα και ήθελε κι άλλα τέσσερα. Μαθησιακά αυτές ήταν οι δυσκολίες. Τώρα κοινωνικά, έχει άλλα θέματα. Ενώ πάντα είχε πολλές παρέες, ποτέ δεν ήταν σταθερές. Είναι πολύ κοινωνικός, είναι πολύ αγαπητός, αλλά δεν μπορεί να κρατήσει τους ίδιους φίλους. Γιατί θα ξεχάσει να πάρει τηλέφωνο, θα ξεχάσεις το ραντεβού που έχει κλείσει. Κάποιοι θα το παρεξηγήσουν, κάποιοι το δικαιολογούν, κάποιοι το ανέχονται, κάποιοι όχι. Αυτό δημιουργεί προβλήματα και στις προσωπικές του σχέσεις. Οι φίλες του δεν το αντέχουν…

Στην περίπτωση του Νίκου, χρησιμοποίησαν κάποιες τεχνικές που εφάρμοζαν στην περίπτωση της Μαρίας (χρωματιστούς συνδετήρες για παράδειγμα για να ξέρει που είναι στο μάθημα), αλλά το γεγονός ότι δεν υπήρχε διάγνωση δυσκόλευε πολύ την κατάσταση. Γιατί ήταν και ο ίδιος αρνητικός να το αντιμετωπίσει και να βοηθηθεί. «Επειδή δεν είχε διαγνωστεί με χαρτί, έλεγε ότι δεν έχει τίποτα. Γι’ αυτό καλύτερα η διάγνωση. Είναι ένας μπούσουλας και για τους γονείς αλλά και για τα παιδιά», μου λέει η Σοφία.

Διάσπαση προσοχής έχει και η μια κόρη της Δήμητρας Κ. Και εκείνη δίδυμη, τώρα 11 ετών, η Γεωργία διαγνώστηκε στην Ε’ Δημοτικού. Τότε, λόγω ανησυχίας της μητέρας της, ζήτησε από τον διευθυντή του σχολείου της να έρθουν από το ΚΕΔΔΥ να την εξετάσουν.

«Η μαθήτρια παρουσιάζει στοιχεία διαταραχής ελλειμματικής προσοχής και απορρέουσες μαθησιακές δυσκολίες γενικού τύπου», έλεγε το χαρτί που πήρε η Δήμητρα στα χέρια της.

«Για πολλά χρόνια νόμιζα ότι απλά είναι τεμπέλα», μου λέει η Δήμητρα, 41 ετών. «Άρχισα να το καταλαβαίνω στη Β’ Δημοτικού. Φαινόταν βέβαια από το νήπιο, αλλά εγώ δεν ήξερα και νόμιζα ότι είναι τεμπέλα. Το ίδιο μου έλεγε και η νηπιαγωγός. Ότι τη βάζει να γράψει κάτι και δεν το γράφει με όρεξη, βαριέται. Στη Β’ Δημοτικού το συζήτησα με τον δάσκαλο. Μου είπε κι εκείνος ότι κάτι βλέπει αλλά μου πρότεινε να το αφήσω για την ώρα, γιατί είναι κάτι που μπορούμε να δούμε καλύτερα στην Γ’ Δημοτικού».

Τελικά το παιδί διαγνώστηκε στη Ε’ Δημοτικού. Πριν, η Δήμητρα είχε πάει και σε ένα ιδιωτικό κέντρο αλλά μπερδεύτηκε ακόμα περισσότερο. «Γιατί όσα γράφουν στο χαρτί, είναι πράγματα που έχουν όλα τα παιδιά. Και δεν έδωσαν μια συγκεκριμένη διάγνωση».

Όπως μαθαίνει κανείς όταν ασχοληθεί με ένα τέτοιο θέμα, το ΔΕΠΥ έχει διαφορετικούς τύπους. Η κόρη της Δήμητρας για παράδειγμα δεν έχει υπερκινητικότητα, έχει μόνο διάσπαση και μαθησιακά δυσκολεύεται περισσότερο στα μαθηματικά. «Ξέρει πολύ καλά την πρόσθεση, μπερδεύεται στην αφαίρεση και δεν μπορεί με τίποτα να κάνει πολλαπλασιασμό και διαίρεση».

Επίσης, όπως και στην περίπτωση του γιου της Σοφίας, δεν μπορεί να κρατήσει μια δομή στο γραπτό κείμενο γιατί η σκέψη φεύγει σε δευτερόλεπτα. «Μπερδεύει αυτά που έχει στο μυαλό της να γράψει. Εκεί που γράφει κάτι, μπορεί να της έρθει κάτι άλλο και θα συνεχίσει με αυτό χωρίς να ολοκληρώσει το προηγούμενο».

Η πρώτη σύσταση που έκανε το ΚΕΔΔΥ ήταν η εκπαιδευτικός της τάξης να στηρίξει το παιδί με εξατομικευμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα. «Η δασκάλα αυτό που έκανε για να βοηθήσει το παιδί ήταν να βάλει ορθογραφία και να πει μπροστά σε όλη την τάξη ”Γεωργία, εσύ θα μάθεις από εδώ μέχρι εδώ”. Με αποτέλεσμα να βγει στο διάλειμμα και να την κοροϊδεύουν όλα τα παιδιά. Θεωρώ ότι όλοι οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να κάνουν κάποια σεμινάρια για να μπορούν να βοηθήσουν αυτά τα παιδιά. Δεν μπορούν να φέρονται σε ένα τέτοιο παιδί όπως φέρονται στα άλλα ή να έχουν τις ίδιες απαιτήσεις».

Το ΚΕΔΔΥ προτείνει επίσης ως υποστηρικτική πρόταση «την επιπρόσθετη διδακτική στήριξη της μαθήτριας από εκπαιδευτικό ειδικής αγωγής που θα παρέχει η οικογένεια». Η Δήμητρα όμως δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να καλύψει το κόστος αυτό και δεν τη είχε ενημερώσει κανείς για το εάν υπάρχει κρατική αποζημίωση.

«Πρόσφατα διάβαζα μια δήλωση της υπουργού Παιδείας της Αμερικής που έλεγε ότι δεν χρειάζεται να υπάρχει η ειδική αγωγή. Κάποιοι μαθαίνουν και κάποιοι δεν μαθαίνουν. Δυστυχώς εκεί οδεύουμε», μου λέει κάποια στιγμή η κ. Μπούρα κατά τη διάρκεια της συζήτησής μας. «Όμως η ειδική εκπαίδευση δεν είναι απαραίτητη μόνο για το σχολείο. Είναι για να βελτιώσει ολόκληρη τη ζωή τους. Όταν λέμε ότι κάποιος έχει αδύναμη λεκτική μνήμη, δεν εννοούμε μόνο ότι δεν θυμάται τις ημερομηνίες στην Ιστορία. Δεν μπορεί να θυμηθεί την ημερομηνία που έχει ένα δικαστήριο, δεν μπορεί να θυμηθεί το ραντεβού που ήταν στις 10 το πρωί και όχι στις 10 το βράδυ. Δεν θυμάται που έχει αφήσει το αυτοκίνητο. Και ναι, είναι κάτι που μπορεί να έχει συμβεί στον οποιοδήποτε, αλλά σε αυτούς τους ανθρώπους συμβαίνει τόσο συχνά που τους αναγκάζει να αγοράσουν σπίτι με πάρκινγκ. Έχουν πρόβλημα χωροχρονικό. Δηλαδή δεν έχουν όρια και θέλουν βοήθεια για να διαχειριστούν τη ζωή τους κυρίως. Και αν δεν την λάβουν, δεν θα ανακτήσουν την αυτοεκτίμησή τους. Με αποτέλεσμα να έχουμε ανθρώπους θυμωμένους, ανθρώπους σε κατάθλιψη, ανθρώπους παραβατικούς. Και ενδεχομένως κάποιους που θα μπορούσαν να κάνουν σπουδαία πράγματα στη ζωή τους, αλλά να μην τα καταφέρουν γιατί δεν τους δόθηκε η βοήθεια που χρειάστηκαν».

*Τα ονόματα των μαμάδων και των παιδιών έχουν αλλάξει.