Το Remdesivir, ένα αντιιικό φάρμακο που έχει σχεδιαστεί για τη θεραπεία τόσο της ηπατίτιδας όσο και του κοινού αναπνευστικού ιού, φάνηκε καταδικασμένο να τοποθετηθεί πλάι σε χιλιάδες άλλα αποτυχημένα φάρμακα αφού αποδείχθηκε αναποτελεσματικό ενάντια σε αυτές τις ασθένειες. Το φάρμακο κατέληξε στο φαρμακευτικό «κάδο απορριμμάτων», ξεχασμένο από τους ίδιους επιστήμονες που κάποτε το προωθούσαν.
Ωστόσο, την Παρασκευή, η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) εξέδωσε έκτακτη έγκριση στη ρεμδεσιβίρη ως θεραπεία για ασθενείς που νοσούν σοβαρά από Covid-19, την ασθένεια που προκαλείται από τον κορονοϊό.
Η ιστορία της διάσωσης και του μετασχηματισμού του remdesivir μαρτυρεί τον ισχυρό ρόλο που διαδραματίζει η ομοσπονδιακή χρηματοδότηση, η οποία επέτρεψε στους επιστήμονες να συνεχίσουν τη βασική έρευνα χωρίς προφανή οικονομικά οφέλη. Αυτή η έρευνα εξαρτάται σχεδόν εξ ολοκλήρου από κρατικές επιχορηγήσεις.
Ο Δρ. Μάρκ Ντένισον του Πανεπιστημίου Βάντερμπιτ είναι ένας από τους λίγους ερευνητές που ανακάλυψαν τις δυνατότητες του remdesivir. Αρχισε να μελετά κορονοϊούς πριν από 25 χρόνια, σε μια εποχή που λίγοι επιστήμονες νοιάζονταν για αυτούς.
«Μας ενδιέφερε η βιολογική προοπτική», θυμάται ο ίδιος. «Κανείς δεν ενδιαφερόταν από θεραπευτικής άποψης».
Ούτε αυτός ούτε οι επιστήμονες που ασολούνταν με τους κορονοϊούς προέβλεπαν ότι ένας νέος τέτοιος θα έθετε έναν οκόκληρο πλανήτη σε καραντίνα, μολύνοντας περισσότερους από 3 εκατ. ανθρώπους παγκοσμίως και σκοτώνοντας τουλάχιστον 238.000 εξ αυτών.
Το FDA έσπευσε να εγκρίνει το remdesivir σύμφωνα με τις διατάξεις έκτακτης ανάγκης, μετά από μια ομοσπονδιακή δοκιμή που έδειξε ήπιες βελτιώσεις σε ασθενείς που βρίσκονταν σε σοβαρή κατάσταση.
Η δοκιμή, που χρηματοδοτήθηκε από το Εθνικό Ινστιτούτο Αλλεργίας και Λοιμωδών Νοσημάτων των ΗΠΑ, περιελάμβανε περισσότερους από 1.000 νοσηλευόμενους ασθενείς και διαπιστώθηκε ότι όσοι έλαβαν remdesivir ανέκαμψαν γρηγορότερα από εκείνους που έλαβαν εικονικό φάρμακο: σε 11 ημέρες, έναντι 15 ημερών. Αλλά η ρεμδεσιβίρη δεν μείωσε σημαντικά τα ποσοστά θνησιμότητας.
Ο Δρ Αντονι Φάουτσι, διευθυντής του Εθνικού Ινστιτούτου Αλλεργίας και Λοιμωδών Νοσημάτων, δήλωσε ότι τα αποτελέσματα ήταν «σημαντικά» αλλά δεν αλλά δεν έβγαλαν «νοκ-άουτ» τον ιό. Ο Αμερικανός πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ, χαιρέτισε το φάρμακο την Παρασκευή ως «σημαντική θεραπεία» και «πραγματικά ελπιδοφόρο».
Το Remdesivir εγκρίνεται μόνο για ασθενείς σε σοβαρή κατάσταση και μόνο προσωρινά. Η επίσημη έγκριση πρέπει να έρθει αργότερα. Ωστόσο, ορισμένοι γιατροί που εργάζονται σε μονάδες εντατικής θεραπείας υποδέχθηκαν το φάρμακο ως ένα σημαντικό νέο όπλο ενάντια σε έναν ιό που σκοτώνει ανθρώπους όλων των ηλικιών σε όλο τον κόσμο.
«Είναι ένα υπέροχο πρώτο βήμα», δήλωσε ο Δρ Ρόμπερτ Φίμπεργκ, πρόεδρος του τμήματος Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης.
Η πρώιμη ιστορία του remdesivir, που κατασκευάστηκε από την Gilead Sciences, δεν προήνυε τις ελπίδες που έχουν τώρα εναποθετηθεί σε αυτό το φάρμακο.
Οι κορονοϊοί δεσμεύουν πολύ περισσότερο RNA (ριβονουκλεϊκό οξύ) από ό, τι οι επιστήμονες θεωρούσαν ότι ένας ιός θα μπορούσε. Πολλοί ιοί που προκαλούν επιδημίες βασίζονται σε αυτόν τον τύπο γενετικού υλικού και σχεδόν όλοι μεταλλάσσονται συνεχώς. Γι ’αυτό οι ιοί της γρίπης αλλάζουν από χρόνο σε χρόνο.
Ωστόσο, οι κορονοϊοί δεν άλλαξαν πολύ - ο ρυθμός μετάλλαξής τους είναι περίπου το ένα εικοστό του ρυθμού άλλων ιών.
Το 2007, ο Δρ Ντένισον ανακάλυψε ότι οι κορονοϊοί έχουν ένα ισχυρό σύστημα «διόρθωσης». Εάν παρουσιαστεί σφάλμα κατά την αντιγραφή του RNA καθώς ο κορονοϊός αναπαράγεται, διορθώνει το σφάλμα. Σε εργαστηριακά πειράματα, οι κορονοϊοί που μεταλλάχθηκαν ήταν πιο αδύναμοι, υποδεέστεροι από αυτούς χωρίς μεταλλάξεις.
Ο Ντένισον και άλλοι εμπειρογνώμονες αναρωτήθηκαν αν θα ήταν δυνατόν να ξεγελάσουν τον ιό με ένα φάρμακο που θα απέφευγε το σύστημα διόρθωσης και θα μπλόκαρε την αναπτυσσόμενη αλυσίδα RNA του ιού, οδηγώντας τον σε πρόωρο τερματισμό.
Μιλώντας για αυτό το πρόβλημα με έναν άλλο επιστήμονα σε μια συνάντηση, ο Δρ Ντένισον έμαθε ότι η εταιρεία Gilead Sciences είχε δεκάδες τέτοια φάρμακα που μπορούν να πετύχουν αυτό το τέχνασμα. Ολα αυτά είχαν μπει στο ράφι για τον έναν ή τον άλλο λόγο.
Οπως ανακάλυψε, στις εργαστηριακές εξετάσεις τα περισσόετερα από αυτά έδειχαν να είναι αποτελεσματικά απέναντι στους κορονοϊούς - μερικά καλύτερα από άλλα. Ενα από τα καλύτερα ήταν το GS-5734, τώρα γνωστό ως remdesivir.
«Μου αρέσει να το ονομάζω εξολοθρευτή», είπε ο Δρ. Ντένσισον, ο οποίος κατάλαβε ότι το remdesivir ήταν ακριβώς αυτό που ζητούσαν: ένα φάρμακο που καταφέρνει να ξεγλιστρήσει από το ισχυρό σύστημα του ιού για την προστασία του RNA, του γενετικού του υλικού. Το Remdesivir κάνει τις αυξανόμενες αλυσίδες του ιικού RNA να τερματίζονται πρόωρα, σκοτώνοντας τον ιό.
Το Remdesivir σκότωσε κάθε γνωστό κορονοϊό στις δοκιμές του Δρ Ντένισον. Στη συνέχεια, ερευνητές στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας διαπίστωσαν ότι το φάρμακο σκότωσε επίσης τους ιούς σε μολυσμένα ζώα.
Αυτό περιελάμβανε όχι μόνο τους κορονοϊούς που προκαλούν το κοινό κρυολόγημα, αλλά και τους SARS και MERS - ακόμη και έναν κορονοϊό που μολύνει μόνο ποντίκια.
Ομως, το φάρμακο απέτυχε σε ορισμένες πραγματικές δοκιμές- όχι μόνο κατά της ηπατίτιδας αλλά και κατά του Εμπολα στην Αφρική.
Κάπως έτσι έχασε την δυναμική του με αποτέλεσμα να μην εγκριθεί για οποιαδήποτε χρήση - έως ότου εμφανίστηκε ένας νέος κορονοϊός.
Καθώς ο SARS-CoV-2, ο ιός που προκαλεί τη νόσο Covid-19, άρχισε να εξελίσσεται σε πανδημία, πολλοί επιστήμονες συνειδητοποίησαν ότι το remdesivir μπορεί να είναι η καλύτερη λύση. Είχε ήδη υποβληθεί σε δοκιμές σε ζώα και δοκιμές ασφάλειας σε ανθρώπους.
Ετσι, οι γιατροί άρχισαν να το χορηγούν σε ασθενείς για μελέτες ή ακόμη και εκτός των μελετών. Η ζήτηση αυξήθηκε και η φαρμακευτική εταιρεία Gilead χρηματοδότησε μερικές από αυτές τις μελέτες, δίνοντας το φάρμακο σε γιατρούς που αντιμετώπιζαν εκατοντάδες ασθενείς χάρη σε μια νομική εξαίρεση, που επιτρέπει τη χρήση ενός μη εγκεκριμένου φαρμάκου για τη θεραπεία ασθενών.
Αλλά τίποτα από αυτά δεν μπορούσε να αποδείξει ότι το φάρμακο ήταν χρήσιμο για τους ασθενείς. Χρειάστηκε μια ομοσπονδιακή δοκιμή στις ΗΠΑ, στην οποία πολλοί ασθενείς έλαβαν εικονικό φάρμακο, για να αποδειχθεί ότι το remdesivir είχε ήπια αποτέλεσμα.
Ακόμη και αυτή η μέτρια επίδραση του φαρμάκου σε νοσοκομειακούς ασθενείς ήταν μια έκπληξη, δήλωσε ο Δρ Αρντολντ Μόντο, επιδημιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν. Περίμενε ότι οι ασθενείς στην ομοσπονδιακή δοκιμή δεν θα ανταποκρίνονταν.
Ηταν σοβαρά άρρωστοι και αυτοί οι ασθενείς συχνά δεν πάσχουν από τις ιογενείς λοιμώξεις αλλά από τις υπερβολικές αντιδράσεις του ανοσοποιητικού συστήματος. (σ.σ. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το Tamiflu δεν λειτουργεί καλά σε ασθενείς με σοβαρή γρίπη)
«Δόξα τω Θεώ, έχουμε κάτι που λειτουργεί», είπε ο Μόντο.
Δεν είναι όλοι πεπεισμένοι, βέβαια, ότι το remdesivir θα δικαιώσει τις προσδοκίες. Μια μελέτη στην Κίνα, που δημοσιεύθηκε αυτήν την εβδομάδα, διαπίστωσε ότι το φάρμακο δεν προσέφερε κανένα όφελος σε σοβαρά ασθενείς Και πολλοί ειδικοί θέλουν να δουν τα δεδομένα από τη δοκιμή του Εθνικού Ινστιτούτου Αλλεργίας και Λοιμωδών Νοσημάτων. Μέχρι στιγμής, υπήρξαν μόνο ανακοινώσεις σχετικά με τα αποτελέσματά της από διοικητικούς υπαλλήλους.
Παρά τις αμφιβολίες, η Gilead έχει αυξήσει την παραγωγή της και διαθέτει σήμερα 1,5 εκατομμύρια φιαλίδια, αρκετά για περίπου 150.000 ασθενείς. Αυτά θα παρέχονται σε ασθενείς χωρίς κόστος, δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Ντάνιελ Ο΄ Ντέι.
Δεν είναι γνωστό πόσο θα το χρεώνει μακροπρόθεσμα η Gilead, εφόσον λάβει επίσημη έγκριση, αλλά το remdesivir είναι απίθανο να είναι φθηνό, παρά την προέλευσή του από έρευνα που χρηματοδοτείται σε ομοσπονδιακό επίπεδο.
(Με πληροφορίες από New York Times)