Προβληματισμός για τη στόχευση, και αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητα των μέτρων που λαμβάνουν ΗΠΑ, Βρετανία και ΕΕ στο πλαίσιο των κυρώσεων προς τη Μόσχα, και της άμεσης απεξάρτησης από τις ρωσικές ενεργειακές ροές έπειτα από την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Ειδικότερα, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν ανακοίνωσε επίσημα την απαγόρευση των εισαγωγών ρωσικού πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα, ως αντίποινα για την εισβολή της χώρας στην Ουκρανία.
Στο χορό των κυρώσεων μπήκε και η Βρετανία η οποία ανακοίνωσε ότι θα «καταργήσει σταδιακά» τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου ως το τέλος του χρόνου.
Παράλληλα η Ε.Ε., ανακοίνωσε σχέδιο για την απεξάρτηση της Ευρώπης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα, πολύ πριν από το 2030, ξεκινώντας από το φυσικό αέριο.
Αναπόφευκτα, οφείλουμε να εξετάσουμε το κατά πόσο οι ανακοινωθείσες κινήσεις μπορούν να φέρουν το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, δηλαδή να σταματήσουν την Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αλλά και το κατά πόσο επηρεάζουν την εξωφρενική πορεία των ενεργειακών τιμών στην Ευρώπη.
Άλλωστε, όταν μιλούν για ενεργειακή ασφάλεια, οι ηγέτες στις δύο πλευρές του Ατλαντικού οφείλουν να γνωρίζουν ότι αυτή δεν περιλαμβάνει μόνο την ασφαλή πρόσβαση στις απαιτούμενες ποσότητες ενέργειας, αλλά και τη δυνατότητα απόκτησης τους σε ανεκτές (affordable) τιμές.
Με δεδομένο ότι εύκολες απαντήσεις στους παραπάνω προβληματισμούς δεν υπάρχουν, οφείλω να διατυπώσω κάποιες πρώτες σκέψεις επί των ανωτέρω:
1. Είναι τραγικό λάθος από πλευράς της ΕΕ να επιδιώκει αυτή τη στιγμή να διατυπώσει ”ενεργειακό δόγμα” και ”νέα ενεργειακή στρατηγική”. Στρατηγικές και δόγματα δεν διατυπώνεις εν θερμώ και εν μέσω κρίσης!
2. Αυτό που θα έπρεπε να αποφασιστεί τώρα, είναι αποκλειστικά και μόνο τα μέτρα που (α) μπορούν να πιέσουν για να τερματιστεί η εισβολή και (β) μπορούν να οδηγήσουν σε πτώση των ενεργειακών τιμών ώστε να μειωθεί η πίεση στους Ευρωπαίους καταναλωτές.
3. Αποφασίζοντας ”δόγματα” και ”στρατηγικές” εν θερμώ και κάτω από πίεση, η Ε.Ε. αυξάνει την πιθανότητα να κάνει λάθος επιλογές οι οποίες θα έχουν μεσοπρόθεσμα αρνητικές επιπτώσεις.
4. Το ίδιο λάθος έκανε η ΕΕ στα τέλη του 2019 όταν η νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αποφάσισε να κάνει σημαία της το Green Deal αφήνοντας στην άκρη την ενεργειακή ασφάλεια. Σήμερα, προχωρώντας σε υπερβολικά βιαστικές λύσεις για την ενεργειακή ασφάλεια, κινδυνεύει να κάνει ζημία σε άλλα κρίσιμα θέματα της ενεργειακής ατζέντας.
5. Το τραγικότερο δε από όλα, είναι ότι κανένα από τα μέτρα που συνιστούν ”δόγμα” ή ”στρατηγική” στα ενεργειακά και σχετίζονται με την απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο, δεν μπορούν να εφαρμοστούν άμεσα ή έστω σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα.
6. Είναι λοιπόν προβληματικό να παρουσιάζονται ως λύσεις στα άμεσα προβλήματα μας, αποφάσεις οι οποίες θέλουν αρκετά χρόνια για να υλοποιηθούν. Τα τερματικά LNG, τα υποθαλάσσια καλώδια και οι αγωγοί φυσικού αερίου δεν φτιάχνονται από τη μια στιγμή στην άλλη. Ούτε καν τα πυρηνικά εργοστάσια της Γερμανίας που ετοιμάζονται για κλείσιμο εδώ και πέντε χρόνια, δεν μπορούν να ανατρέψουν την πορεία τους αυτή τη στιγμή.
7. Οι λύσεις και οι αποφάσεις της Ε.Ε. - όσον αφορά τα ενεργειακά - θα πρέπει τώρα να εστιάζουν αποκλειστικά και μόνο στο να δημιουργήσουν συνθήκες που θα αμβλύνουν την ανησυχία των αγορών και θα οδηγήσουν σε αποκλιμάκωση των τιμών.
8. Αντιθέτως, με τη τρέχουσα ρητορική της ΕΕ, φτάσαμε σε σημείο, να έχουμε διαθέσιμο στην αγορά περισσότερο φυσικό αέριο από ποτέ, και όμως οι τιμές να βρίσκονται στα ύψη...
9. Είναι απολύτως τραγικό λάθος να αρχίσουμε να μιλάμε για αναβίωση των παλαιών μεριδίων του λιγνίτη στην παραγωγή ηλεκτρισμού της ΕΕ. Η λιγνιτική παραγωγή σκοτώνει κόσμο κάθε χρόνο. Δεν μιλάμε για κάποιες αόριστες επιπτώσεις ή για κάποια μελλοντική επιβάρυνση γενικότερα στον πλανήτη, αλλά για άμεσους, πρόωρους θανάτους χιλιάδων πολιτών της Ευρώπης λόγω των βλαβερών σωματιδίων από την καύση λιγνίτη.
10. Παράλληλα, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η Ε.Ε. εισάγει από τη Ρωσία περίπου το 40% του άνθρακα που καταναλώνει. Είναι εντελώς παράλογο λοιπόν, να επιδιώκουμε να μειώσουμε την εξάρτηση μας από ρωσικό φυσικό αέριο, αυξάνοντας τη χρήση άνθρακα/λιγνίτη για τον οποίο εξαρτόμαστε και πάλι από τη Ρωσία. Θα καταλήξουμε έτσι με την ίδια εξάρτηση και πολύ χειρότερες συνθήκες για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον.
11. Επί του θέματος του λιγνίτη, είναι απολύτως σωστή η προσήλωση της Ελληνικής κυβέρνησης στη γρήγορη απόσυρση των ελληνικών λιγνιτικών μονάδων, και απολύτως λανθασμένη η ρητορική περί ”βίαιης απολιγνιτοποίησης” που κυκλοφορεί από διάφορες πλευρές. Δεν έχουν σημασία οι κομματικές πεποιθήσεις σε αυτό το θέμα. Αυτή τη στιγμή απαιτείται σύμπνοια μεταξύ λογικών ανθρώπων για να μη κάνουμε τραγικά βήματα πίσω στο θέμα του καταστροφικού αυτού καυσίμου.
12. Είναι εξίσου τραγικό λάθος αυτό που κάνουν οι ΗΠΑ με την απαγόρευση εισαγωγών ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου στη χώρα. Αν σκοπός των ΗΠΑ είναι να πλήξουν το καθεστώς Πούτιν, αυτό δεν πρόκειται να επιτευχθεί με το συγκεκριμένο μέτρο, δεδομένου ότι οι εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου είναι μικρές (εισαγωγές 0,5 εκ. βαρέλια/μέρα ρωσικού πετρελαίου, από τα 11 εκ. βαρέλια/μέρα που παράγουν οι ΗΠΑ). Οι ΗΠΑ το μόνο που πετυχαίνουν με αυτή τη κίνηση είναι να ωθούν τις τιμές πετρελαίου ακόμα ψηλότερα κινδυνεύοντας να ρίξουν τη δική τους οικονομία σε ύφεση.
13. Με αυτή τη ρητορική οι ΗΠΑ κινδυνεύουν να καταστήσουν άκυρα τα όποια θετικά αποτελέσματα θα μπορούσαν να πετύχουν από μια πιθανή νέα πυρηνική συμφωνία με το Ιράν. Ακόμα χειρότερο, όσο οι τιμές ανεβαίνουν, οι ΗΠΑ χάνουν διαπραγματευτική ισχύ στις συνομιλίες τους με το καθεστώς της Τεχεράνης.
14. Είναι απολύτως λανθασμένη η επιλογή των ΗΠΑ να αρχίσουν συνομιλίες με το καθεστώς Μαδούρο προκειμένου να μειώσουν την εξάρτηση από τη Ρωσία. Μια τέτοια κίνηση ενδυναμώνει αντί να πλήττει τη θέση όλων των αυταρχικών και αντιδημοκρατικών καθεστώτων στον κόσμο.
15. Η Ρωσία πλέον είναι έτοιμη να πέσει ως ώριμο φρούτο στα χέρια της Κίνας. Οι ΗΠΑ θα πρέπει να εξετάσουν πολύ προσεκτικά αν οι επόμενες κινήσεις τους θα επισπεύσουν αυτή τη διαδικασία ή αντιθέτως θα την καθυστερήσουν με την ελπίδα να πέσει ο Πούτιν πριν πέσει η Ρωσία....
Συμπερασματικά:
Εν μέσω της ρωσικής εισβολής, ΕΕ και ΗΠΑ οφείλουν να εστιάσουν τη ρητορική και τις δράσεις τους σε μέτρα που αντιμετωπίζουν και μπορούν να σταματήσουν σε πρώτο χρόνο αυτή καθ’ αυτή την εισβολή και τις άμεσες συνέπειες της. Όλα τα υπόλοιπα θα πρέπει να γίνουν, με σχεδιασμό και διορατικότητα, την επόμενη μέρα, μετά τη λήξη της εισβολής.