Ο μεγαλύτερος πυρηνικός σταθμός της Ευρώπης χτυπήθηκε από ρωσικά πυρά νωρίς την Παρασκευή, με αποτέλεσμα να ξεσπάσει πυρκαγιά σε έναν από τους έξι αντιδραστήρες του, εγείροντας φόβους για καταστροφή που θα μπορούσε να επηρεάσει ολόκληρη την κεντρική Ευρώπη για δεκαετίες, όπως η έκρηξη στο Τσερνομπίλ το 1986.
Οι ανησυχίες κατευνάστηκαν μετά την ανακοίνωση των ουκρανικών αρχών ότι η φωτιά είχε σβήσει και ενώ υπήρξαν ζημιές κοντά στον αντιδραστήρα, η ασφάλεια της μονάδας δεν επηρεάστηκε.
Ωστόσο, παρόλο που ο πυρηνικός σταθμός της Ζαπορίζια έχει διαφορετικό σχεδιασμό από το Τσερνόμπιλ και προστατεύεται από τη φωτιά, οι ειδικοί πυρηνικής ασφάλειας και ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας προειδοποιούν ότι ο πόλεμος μέσα και γύρω από τέτοιες εγκαταστάσεις ενέχει ακραίους κινδύνους.
Μια σημαντική ανησυχία, που εγείρεται από την κρατική ρυθμιστική αρχή πυρηνικής ενέργειας της Ουκρανίας, είναι ότι εάν οι μάχες διακόψουν την παροχή ρεύματος στον πυρηνικό σταθμό, θα αναγκαστεί να χρησιμοποιήσει λιγότερο αξιόπιστες γεννήτριες ντίζελ για την παροχή ενέργειας έκτακτης ανάγκης στα λειτουργικά συστήματα ψύξης. Μια αποτυχία αυτών των συστημάτων θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια καταστροφή παρόμοια με αυτή του ιαπωνικού εργοστασίου της Φουκουσίμα.
«Αν γίνει μια έκρηξη, αυτό θα είναι το τέλος για όλους μας. Το τέλος για την Ευρώπη. Η εκκένωση της Ευρώπης», λέει ο Ζελένσκι σε μια συναισθηματικά έντονη ομιλία στη μέση της νύχτας, καλώντας τα έθνη να πιέσουν την ηγεσία της Ρωσίας να τερματίσει τις μάχες κοντά στο εργοστάσιο.
«Μόνο η επείγουσα δράση της Ευρώπης μπορεί να σταματήσει τα ρωσικά στρατεύματα. Μην επιτρέψετε τον θάνατο της Ευρώπης από μια καταστροφή σε έναν πυρηνικό σταθμό.»
Τι θα μπορούσε να έχει συμβεί
Ο αντιδραστήρας που χτυπήθηκε ήταν απενεργοποιημένος, αλλά περιείχε καύσιμο υλικό υψηλής ραδιενέργειας. Τέσσερις από τους άλλους έξι αντιδραστήρες έχουν πλέον τεθεί εκτός λειτουργίας, αφήνοντας μόνο έναν σε λειτουργία.
Οι αντιδραστήρες στο εργοστάσιο έχουν ένα περίβλημα από σκυρόδεμα, που θα τους προστάτευαν από εξωτερικά πυρά από τανκς και πυροβολικό, λέει ο Τζον Γόλφσταλ, ο οποίος υπηρέτησε κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Ομπάμα ως ανώτερος διευθυντής για τον έλεγχο των όπλων στο Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας.
Ένας άλλος κίνδυνος στις πυρηνικές εγκαταστάσεις είναι οι δεξαμενές όπου φυλάσσονται οι ράβδοι καυσίμου για να ψύχονται, οι οποίες είναι πιο ευάλωτες στον βομβαρδισμό και οι οποίες θα μπορούσαν να προκαλέσουν απελευθέρωση ραδιενεργού υλικού.
Ίσως το μεγαλύτερο πρόβλημα, ωστόσο, είναι η τροφοδοσία του εργοστασίου, είπε ο Ναχμεντίν Μεσκάτι, καθηγητής μηχανικής στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνια που έχει μελετήσει τόσο τις καταστροφές του Τσερνομπίλ όσο και της Φουκουσίμα.
«Η απώλεια ισχύος εκτός εργοστασίου θα μπορούσε να αναγκάσει το εργοστάσιο να βασιστεί σε γεννήτριες ντίζελ έκτακτης ανάγκης, οι οποίες είναι εξαιρετικά αναξιόπιστες και θα μπορούσαν να χαλάσουν ή να ξεμείνουν από καύσιμα, προκαλώντας διακοπή λειτουργίας του σταθμού που θα σταματούσε την κυκλοφορία του νερού που απαιτείται για την ψύξη της δεξαμενής αναλωμένου καυσίμου», λέει.
Ο Ντέιβιντ Φλέτσερ, καθηγητής του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ στη Σχολή Χημικής και Βιομοριακής Μηχανικής, ο οποίος εργαζόταν στο παρελθόν στον τομέα Ατομικής Ενέργειας του Ηνωμένου Βασιλείου, σημείωσε ότι ακόμη και το κλείσιμο των αντιδραστήρων δεν θα βοηθούσε εάν το σύστημα ψύξης αποτύχει με τέτοιο τρόπο.
«Η πραγματική ανησυχία δεν είναι μια καταστροφική έκρηξη όπως συνέβη στο Τσερνόμπιλ, αλλά η ζημιά στο σύστημα ψύξης που απαιτείται ακόμη και όταν ο αντιδραστήρας είναι κλειστός», λέει σε μια δήλωση. «Ήταν αυτού του είδους η ζημιά που οδήγησε στο ατύχημα στη Φουκουσίμα».
Ποιες ανησυχίες παραμένουν
Η Ουκρανία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την πυρηνική ενέργεια, με 15 αντιδραστήρες σε τέσσερις σταθμούς που παρέχουν περίπου τη μισή ηλεκτρική ενέργεια της χώρας.
Στον απόηχο της επίθεσης στη Ζαπορίζια, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, ο Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον και άλλοι ζήτησαν τον άμεσο τερματισμό των μαχών εκεί.
Μετά από συνομιλία με τον Πρωθυπουργό της Ουκρανίας Ντένις Σμιχάλ, ο διευθυντής του ΔΟΑΕ Γκρόσι κάλεσε όλα τα μέρη να «απέχουν από ενέργειες» που θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο τους πυρηνικούς σταθμούς της Ουκρανίας.
«Είναι ζήτημα ασφάλειας όλου του κόσμου!» λέει σε δήλωσή του.
Η Ουκρανία φιλοξενεί επίσης το πρώην πυρηνικό εργοστάσιο του Τσερνομπίλ, όπου η ραδιενέργεια εξακολουθεί να διαρρέει, το οποίο έχει καταληφθεί από τις ρωσικές δυνάμεις μετά από μια σκληρή μάχη με την ουκρανική εθνοφρουρά που προστάτευε την εγκατάσταση.
Σε έκκληση προς τον ΔΟΑΕ για βοήθεια νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, ουκρανοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι το προσωπικό του Τσερνομπίλ κρατείται από τον ρωσικό στρατό και είναι εξαντλημένο.
Ο Γκρόσι νωρίτερα αυτή την εβδομάδα έκανε έκκληση στη Ρωσία να αφήσει το προσωπικό του Τσερνομπίλ «να κάνει τη δουλειά του με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα».
Κατά τη διάρκεια των μαχών το Σαββατοκύριακο, μια πυρκαγιά από ρωσικά πυρά έπληξε επίσης μια εγκατάσταση ραδιενεργών αποβλήτων στο Κίεβο και μια παρόμοια εγκατάσταση στο Χάρκοβο.
Και οι δύο περιείχαν απόβλητα χαμηλής ραδιενέργειας, όπως αυτά που παράγονται μέσω ιατρικής χρήσης, και δεν έχει αναφερθεί έκλυση ραδιενέργειας, αλλά ο Γκρόσι είπε ότι τα περιστατικά είναι μια προειδοποίηση.
Ο Μιτσούρου Φουκούντα, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Nihon στο Τόκιο και ειδικός σε θέματα διαχείρισης κρίσεων και ασφάλειας, είπε ότι η επίθεση στη Ζαπορίζια εγείρει ευρύτερα ερωτήματα για όλες τις χώρες.
«Πολλοί από εμάς δεν περιμέναμε ότι ο στρατός μιας αξιοσέβαστης χώρας θα έκανε ένα τόσο εξωφρενικό βήμα», λέι. «Τώρα που ο Ρώσος Πρόεδρος, Πούτιν το έκανε, όχι μόνο η Ουκρανία αλλά η διεθνής κοινότητα, συμπεριλαμβανομένης της Ιαπωνίας, θα πρέπει να επανεκτιμήσουν τον κίνδυνο να έχουν πυρηνικά εργοστάσια ως πιθανούς στόχους εν καιρώ πολέμου».