Η νεαρή Γκρέτα Τούνμπεργκ -η οποία έγινε γνωστή παγκοσμίως για την δραστηριοποίησή της όσον αφορά την κλιματική αλλαγή- το είπε πρόσφατα κατά τη διάρκεια επίσκεψής της στην Ευρωβουλή. «Απομένει ελάχιστος χρόνος για την πρόληψη των δεινών που αυτή θα προκαλέσει». Και παρόλο που διάφοροι ηγέτες της διεθνούς κοινότητας -μεταξύ τους και ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ- αμφισβητούν την ύπαρξή της, τα στοιχεία που φέρνουν στο φως της δημοσιότητας οι αρμόδιοι φορείς δεν αφήνουν περιθώρια για εφησυχασμό ενώ αντιθέτως τείνουν να διαψεύσουν όσους εξακολουθούν να σφυρίζουν αδιάφορα.
Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής άλλωστε, το διάστημα 1980-2018, οι πλημμύρες έπληξαν περισσότερα από 5,5 εκατομμύρια άτομα και προκάλεσαν άμεσες οικονομικές ζημίες άνω των 90 δισ. ευρώ. Σημαντική ήταν και η αύξηση του αριθμού των θανάτων που σχετίζονται με τον καύσωνα σε συγκεκριμένες περιοχές, ενώ ορισμένα είδη φυτών και ζώων αντιμετωπίζουν ήδη υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης αφού η μέση θερμοκρασία της γης αυξάνεται ανεξέλεγκτα.
Με αφορμή τα εν λόγω δεδομένα αλλά και την 22η Απριλίου, που επίσημα έχει οριστεί ως η «Διεθνή Ημέρα της Μητέρας Γης», το αμερικανικό Pew Research Center, εκπόνησε έρευνα για τη στάση αλλά και τις ανησυχίες των πολιτών παγκοσμίως όσον αφορά την κλιματική αλλαγή. Με βάση τα συμπεράσματά της, οι περισσότεροι από τους πολίτες που συμμετείχαν στη μελέτη ανέφεραν πως όντως η υπερθέρμανση του πλανήτη αποτελεί σημαντική απειλή για τους ίδιους αλλά και ολόκληρο τον κόσμο.
Τι ισχύει για τους Έλληνες
Ειδικότερα, σε 13 από τις 26 χώρες που συμμετείχαν στην έρευνα, οι ερωτηθέντες την κατατάσσουν πρώτη ως προς την επικινδυνότητά της σε σύγκριση με όλα τα άλλα ζητήματα που θεωρούνται κρίσιμα για την προστασία του πλανήτη. Οι Έλληνες, σε ποσοστό 90%, χαρακτηρίζουν την αλλαγή του κλίματος «μια μεγάλη απειλή», ενώ έντονες είναι οι ανησυχίες που εκφράζουν και χώρες όπως οι Νότια Κορέα, Γαλλία, Ισπανία και Μεξικό. Οκτώ στους δέκα πολίτες των κρατών αυτών, μάλιστα, σημειώνουν πως πρέπει άμεσα να ληφθούν μέτρα για την αντιμετώπιση του φαινομένου.
Αξιοσημείωτο είναι πάντως πως στις ΗΠΑ, όπου η κλιματική αλλαγή έχει αναδειχθεί σε μείζον θέμα μετά την εκλογή Τραμπ το 2016, οι πολίτες -σε ποσοστό 59%- αντιμετωπίζουν με φόβο το περιβαλλοντικό πρόβλημα, ενώ όπως αποδεικνύουν τα στοιχεία, οι περισσότεροι -σε ποσοστό 62%- επισημαίνουν πως η τρομοκρατία και ο ISIS είναι οι μεγαλύτερες απειλές για τη χώρα τους και την ανθρωπότητα. Ακολουθεί το πυρηνικό πρόγραμμα της Βόρειας Κορέας (σε ποσοστό 58%).
...και τις άλλες χώρες
Όπως παρατηρεί παράλληλα το Pew Research Center, στο πλαίσιο της πρόσφατης έρευνας που δημοσίευσε, σε χώρες όπως οι Ρωσία, Νιγηρία και Ισραήλ, οι πολίτες δεν ταξινομούν την κλιματική αλλαγή ανάμεσα στους μεγαλύτερους κινδύνους για τον λαό τους. Μονάχα το 38% των Ισραηλινών, το 41% των Νιγηριανών και το 43% των Ρώσων υιοθετούν ειδικότερα την εν λόγω άποψη. Ακόμα πιο συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι στη Ρωσία και το Ισραήλ πιστεύουν πως η αύξηση της θερμοκρασίας είναι μια μικρή απειλή (σε ποσοστό 58%) ή καθόλου απειλή (σε ποσοστό 51%). Το 20% των συμμετεχόντων στην έρευνα συνολικά υπογραμμίζει πως η υπερθέρμανση του πλανήτη αποτελεί δευτερεύουσα απειλή, ενώ το 9% αυτών θεωρεί πως δεν αποτελεί καν απειλή.
Σε γενικές γραμμές, ακόμα ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον στοιχείο που προκύπτει από τα δεδομένα της έρευνας, είναι πως η στάση των πολιτών αναφορικά με το θέμα έχει αλλάξει σημαντικά από το 2013. Είναι χαρακτηριστικό πως πριν από έξι χρόνια, μόνο ένα 56% των πολιτών σε 23 χώρες του κόσμου εξέφραζε τους φόβους του για την αλλαγή του κλίματος. Σήμερα το ποσοστό αγγίζει το 67%. Παρατηρείται δηλαδή μια αύξηση περίπου δέκα ποσοστιαίων μονάδων που σαφώς συνδέεται μεταξύ άλλων και με την ανάδειξη και την κάλυψη του θέματος από τα περισσότερα μέσα ενημέρωσης τα τελευταία χρόνια.
Να αναφερθεί ενδεικτικά πως στη Γαλλία, το 2013, μονάχα το 54% των πολιτών θεωρούσε πως είναι κίνδυνος η κλιματική αλλαγή, ενώ σήμερα το ποσοστό έχει μετατοπιστεί στο 83%. Αύξηση 28 ποσοστιαίων μονάδων έχει καταγραφεί και στο Μεξικό μέσα σε διάστημα έξι χρόνων. Και οι Αμερικανοί είναι πιο ανήσυχοι σε σχέση με το παρελθόν, παρόλο που γενικότερα το επίπεδο του φόβου τους είναι χαμηλότερο σε σύγκριση με άλλες χώρες. Εδώ παρατηρείται αύξηση 19 ποσοστιαίων μονάδων.
Ο ρόλος της εκπαίδευσης, του φύλου, της ηλικίας
Το θέμα της εκπαίδευσης, όπως ήταν αναμενόμενο, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο όσον αφορά την αντίληψη των πολιτών σχετικά με τα περιβαλλοντικά ζητήματα. Γενικότερα, παρατηρείται η τάση τα άτομα με κάποιο μορφωτικό επίπεδο να είναι πιο ενημερωμένα και ως εκ τούτου να λογαριάζουν ως ιδιαίτερα σημαντικές τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, ενώ διαφοροποιήσεις ως προς την αξιολόγηση καταγράφονται και όταν αλλάζει το φύλο και η ηλικία.
Αναφέρουμε ενδεικτικά το παράδειγμα της Ουγγαρίας, όπου καταγράφεται διαφορά 11 ολόκληρων ποσοστιαίων μονάδων ανάμεσα στους πολίτες που θεωρούν πως η κλιματική αλλαγή είναι τεράστια απειλή -οι οποίοι είναι και αυτοί που έχουν κάποιο πτυχίο ανωτάτης εκπαίδευσης- και σε αυτούς που δεν πιστεύουν κάτι τέτοιο. Συν τοις άλλοις, οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να είναι ευαισθητοποιημένες σε ανάλογα ζητήματα σε σχέση με τους άνδρες, κρίνοντας από τις 26 χώρες που συμμετείχαν στην έρευνα.
Στον Καναδά για παράδειγμα, το 72% των γυναικών πιστεύει πως η υπερθέρμανση του πλανήτη πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα σε σύγκριση με το 59% των ανδρών. Όσον αφορά τις διαφοροποιήσεις της ηλικίας, στις ΗΠΑ το 71% των νέων μεταξύ 18 και 29 ετών κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και το ποσοστό είναι πολύ μεγαλύτερο αν συγκριθεί με τους Αμερικανούς άνω των 50 ετών.
Και ο παράγοντας... ιδεολογία
Στις ΗΠΑ γενικότερα καταγράφεται ένα μεγάλο χάσμα όσον αφορά την άποψη του κόσμου για το θέμα. Μεταξύ των ενήλικων Αμερικανών, οι Ρεπουμπλικανοί είναι λιγότερο πιθανό να εκφράσουν την ανησυχία τους για το περιβάλλον σε σχέση με τους Δημοκρατικούς. Σχεδόν το 27% των Ρεπουμπλικανών ειδικότερα χαρακτηρίζει σημαντικές τις συνέπειες της υπερθέρμανσης σε σύγκριση με το 83% των Δημοκρατικών. Οι Δημοκρατικοί επίσης ανησυχούν το ίδιο για το θέμα από τότε που τέθηκε προς συζήτηση δημόσια, ενώ δεν είναι ίδια η στάση των Ρεπουμπλικανών, των οποίων η άποψη παραμένει σταθερή.
Αυτό βέβαια δεν είναι καθόλου περίεργο αν ενταχθεί στο γενικότερο πλαίσιο της αντιμετώπισης του θέματος από τον Ντόναλντ Τραμπ. Υπενθυμίζεται πως ο Αμερικανός πρόεδρος το Μάιο του 2017 αποφάσισε να αποσύρει τις ΗΠΑ από τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα, ενώ στο παρελθόν έχει χαρακτηρίσει «φάρσα» την υπερθέρμανση του πλανήτη. Έκτοτε δεν χάνει ευκαιρία να αστειευτεί με το θέμα. Πριν από κάποιους μήνες ξέσπασε θύελλα αντιδράσεων όταν εκείνος μέσα από τον λογαριασμό του στο twitter είχε επισημάνει με αφορμή τις πολικές θερμοκρασίες που έπληξαν τη χώρα του: «Στις μεσοδυτικές πολιτείες, οι θερμοκρασίες που είναι αισθητές αγγίζουν τους -60 βαθμούς Φαρενάιτ (-51 Κελσίου), το ισχυρότερο κρύο που έχει καταγραφεί ποτέ. Τι στην ευχή συμβαίνει με την υπερθέρμανση του πλανήτη; Σε παρακαλώ γύρνα πίσω γρήγορα, σε χρειαζόμαστε».
Υπενθυμίζεται ότι η «Συμφωνία του Παρισιού στη Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή» συμφωνήθηκε το 2015 από σχεδόν 200 χώρες. Στόχος της είναι να μειωθεί η υπερθέρμανση του πλανήτη, εν μέρει μέσω της μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και άλλων επιβλαβών αερίων από την καύση ορυκτών καυσίμων. Με βάση αυτή τη συμφωνία οι ΗΠΑ δεσμεύτηκαν να περιορίσουν τις εκπομπές τους κατά 26-28% έως το 2025 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2005.