Του Μιχάλη Μαθιουλάκη αναλυτή ενεργειακής στρατηγικής, Ακαδημαϊκού Διευθυντή του Greek Energy Forum και Επιστημονικού Συνεργάτη για ενεργειακά θέματα του ΕΛΙΑΜΕΠ
Η προγραμματισμένη, λόγω συντήρησης, δεκαήμερη διακοπή λειτουργίας του αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream I που ξεκίνησε στις 10 Ιουλίου, έχει ανεβάσει στα ύψη τις ανησυχίες για την ενεργειακή τροφοδοσία της ΕΕ. Η Ευρώπη ανησυχεί πως στις 21 Ιουλίου που θα πρέπει να ξεκινήσει ξανά τη λειτουργία του ο αγωγός, η Ρωσία θα αρνηθεί να τον θέσει σε λειτουργία, δημιουργώντας έτσι τεράστια προβλήματα στη Γερμανία και την υπόλοιπη Ευρώπη.
Καθώς ο σοβαρός και εκτεταμένος αντίκτυπος που έχουν τα ενεργειακά θέματα στις οικονομίες και τα νοικοκυριά της Ευρώπης συχνά δημιουργεί συνθήκες πανικού και αφήνει περιθώρια για συγκεχυμένη πληροφόρηση, παρακάτω παρατίθενται μια σειρά διαπιστώσεων που ίσως βοηθήσουν τον αναγνώστη να κρίνει καλύτερα την τρέχουσα κατάσταση.
1. Ο Nord Stream Ι μπήκε σε συντήρηση αυτή την εποχή, όπως γίνεται σχεδόν κάθε χρόνο, ακριβώς επειδή αυτή την εποχή οι ανάγκες σε φυσικό αέριο είναι πολύ μειωμένες και η διακοπή τροφοδοσίας από τον αγωγό δεν δημιουργεί προβλήματα. Άμεσο πρόβλημα τροφοδοσίας λοιπόν αυτή τη στιγμή δεν υφίσταται. Όλα τα υπόλοιπα που λέγονται αυτές τις μέρες αποτελούν φόβους ή εκτιμήσεις για μετά το καλοκαίρι.
2. Το καθεστώς Πούτιν όντως θα μπορούσε δυνητικά να αποφασίσει να κλείσει εντελώς την παροχή αερίου από τον Nord Stream Ι. Σε αυτή την περίπτωση όμως, θα έχανε τη δυνατότητα που τώρα έχει στο να επηρεάζει κατά το δοκούν τις εξελίξεις στην ΕΕ. Όσο απρόβλεπτος και να είναι ο Πούτιν, δύσκολα θα αποφασίσει να χάσει ένα τόσο ισχυρό πολιτικό εργαλείο από τα χέρια του.
3. Η συζήτηση που γίνεται αυτές τις μέρες στην ΕΕ αφορά αποκλειστικά τις ανησυχίες από τη μη επαναλειτουργία του Nord Stream Ι, ο οποίος περνάει από τη Βαλτική και τροφοδοτεί κυρίως τη Γερμανία. Το συγκεκριμένο ζήτημα λοιπόν δεν αφορά τους υπόλοιπους ρωσικούς αγωγούς.
4. Το ανωτέρω σημείο, έχει ιδιαίτερη σημασία για τη χώρα μας. Η Ελλάδα προμηθεύεται ρωσικό φυσικό αέριο από τον Turk Stream που μας φέρνει το αέριο μέσω Τουρκίας. Ακόμα λοιπόν και αν σε δέκα ημέρες δεν λειτουργήσει, με κάποια πρόφαση, ο Nord Stream Ι, αυτό δεν επηρεάζει την τροφοδοσία της Ελλάδας από τον Turk Stream.
5. Θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας πως παρά τις όποιες ανησυχίες, αυτή τη στιγμή, οι δύο από τις τρεις οδεύσεις ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη λειτουργούν κανονικά, αφού εκτός από τον Turk Stream, και οι αγωγοί που περνούν μέσα από την Ουκρανία συνεχίζουν να στέλνουν κανονικά, με μικρή μόνο μείωση, φυσικό αέριο προς την ΕΕ. Άμεσο πρόβλημα τροφοδοσίας λοιπόν, αντικειμενικά δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή.
6. Εάν όντως δεν ξαναλειτουργήσει ο Nord Stream Ι, θα πρέπει να περιμένουμε πως οι τιμές του φυσικού αερίου θα οδηγηθούν αρκετά ψηλότερα από τα σημερινά -ιδιαιτέρως υψηλά- επίπεδα. Σε αυτή την εκδοχή βέβαια, θα είναι και η πρώτη φορά που η Ρωσία δεν θα επωφεληθεί από μια τέτοια αύξηση αλλά αντίθετα τα οφέλη θα καρπωθούν μόνο οι ανταγωνιστές της.
7. Με την τρέχουσα κατάσταση όπου ο Nord Stream Ι δεν λειτουργεί, ενώ και η όδευση από την Ουκρανία είναι περίπου μειωμένη, συνολικά η ΕΕ παίρνει περίπου 50% λιγότερο φυσικό αέριο σε σχέση με τις περιόδους ανεβασμένης ζήτησης. Η κατάσταση λοιπόν αρχίζει να προσομοιάζει με αυτό που ανακοίνωσε η Κομισιόν πριν από δύο μήνες πως φιλοδοξεί να πετύχει: Να έχει δηλαδή μειώσει τις ποσότητες εισαγωγών από τη Ρωσία κατά δύο τρίτα.
8. Με βάση την ανωτέρω διαπίστωση, οι υπεύθυνοι χάραξης ενεργειακής πολιτικής στη Γερμανία αλλά και στη Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλουν να εξηγήσουν, στους εαυτούς τους και τους ευρωπαίους πολίτες, τους λόγους για τους οποίους πανικοβάλλονται τώρα, από μια κατάσταση η οποία είναι πολύ κοντά στον -επικίνδυνα απερίσκεπτο- στόχο που οι ίδιοι έθεσαν για το τέλος του 2022.
Γενικά, όταν οι πολιτικές, οι εκτιμήσεις, και οι προβλέψεις της Γερμανίας και της Κομισιόν για την ενεργειακή τους εξάρτηση από τη Ρωσία, την ασφάλεια εφοδιασμού, το ρόλο των ΑΠΕ, τη χρησιμότητα των πυρηνικών, και την κρισιμότητα διαφοροποίησης του φυσικού αερίου, έχουν πέσει τόσο τραγικά έξω, δεν μπορεί παρά να αναρωτιέται κανείς για το βαθμό θράσους που χρειάζεται ώστε να εκφράζουν οι ίδιοι άνθρωποι αυτή τη στιγμή τις οποιεσδήποτε απόψεις για το πως πρέπει να αντιμετωπιστεί η κρίση όταν η αξιοπιστία τους έχει εντελώς χαθεί.
Άποψη μου αποτελεί πως ο Nord Stream 1 θα ξαναλειτουργήσει. Το πιο πιθανό είναι όμως να συνεχίσει με μειωμένες ροές, ώστε αφενός η Gazprom να μην αθετήσει τυπικά τα συμβόλαια της, και αφετέρου να δυσκολευτεί η ΕΕ να γεμίσει τις αποθήκες φυσικού αερίου της πριν τον χειμώνα. Με αυτό τον τρόπο, μέσα στον χειμώνα η ΕΕ θα αναγκαστεί να συνεχίσει να είναι εξαρτημένη από τη Ρωσία και τις επιλογές του ρωσικού καθεστώτος.
Δυστυχώς θα πρέπει να θεωρούμε αναμενόμενο ότι το καθεστώς Πούτιν είναι πάντα δύο βήματα μπροστά από την ΕΕ, αφού η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιμένει να διαφημίζει τις κινήσεις της πριν προβεί σε αυτές και πριν να έχει προετοιμαστεί για αυτές. Είναι σαν να αγωνίζεται κανείς σε αγώνα μποξ και πριν ρίξει την μπουνιά στον αντίπαλο να του φωνάζει ”τώρα θα σου ρίξω ένα άπερκατ που θα σε ζαλίσει” , ”τώρα έρχεται ένα κροσέ που θα σε πονέσει”…