Βρισκόμαστε στο μέσο μιας Διεθνούς Οικονομικής Κρίσης! Μιας Κρίσης που εδώ και κάποιους μήνες βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη!
Αν δεν αντιληφθούμε τι συμβαίνει, αν δεν κατανοήσουμε τη «φύση και την ουσία» του προβλήματος, ΔΕΝ θα μπορέσουμε να βρούμε λύσεις και διεξόδους!
Θα αναφερθώ σήμερα όχι στα γενικά αίτια των αιτίων, αλλά στους 4 βασικούς παράγοντες που επηρεάζουν και καθορίζουν αυτές τις Παγκόσμιες Οικονομικές Εξελίξεις:
1. Οι τεράστιες διαφορές στον πλούτο μεταξύ των πολύ φτωχών και των πολύ πλουσίων και η σμίκρυνση της μεσαίας τάξης!
I. Το πλουσιότερο 1% κατέχει περίπου 40-45% του παγκόσμιου πλούτου!
II. Οι 62 πλουσιότεροι δισεκατομμυριούχοι έχουν ΣΥΝΟΛΙΚΑ μεγαλύτερη περιουσία από το φτωχότερο 50% των κατοίκων του πλανήτη μας = περίπου 3,3 δισεκ. άνθρωποι!
Αλλά και ανάμεσα στους πολύ πλούσιους, παρατηρούμε μιά συνεχή «υπερσυγκέντρωση» πλούτου και κεφαλαίου {φαινόμενο που υπήρχε από τα αρχαία χρόνια και κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν ο Λυκούργος (830 π.Χ.), ο Σόλων (594-593 π. Χ.), και ο Άγις Β´! Βλ. σχετικές περιγραφές στον Αριστοτέλη, τον Πλούταρχο και πολύ αργότερα στον Μαρξ!}
Ας δούμε πως εξελίχθηκε αυτή η υπερσυγκέντρωση πλούτου, μόνο τα τελευταία 5 χρόνια·
2010 - οι 388 οι πιο πλούσιοι
2011 - 177
2012 - 159
2013 - 92
2014 - 80
2015 - 62
Αυτές οι διαφορές προκαλούν ένα αίσθημα:
•ΑΠΟΞΕΝΩΣΗΣ,
•ΑΝΑΣΤΑΤΩΣΗΣ,
•ΓΚΡΙΝΙΑΣ,
•ΟΡΓΗΣ,
•ΦΘΟΝΟΥ, και
•ΑΝΑΣΦΑΛΕΙΑΣ
στους «πολλούς» (με την Αριστοτελική έννοια του όρου).
Αυτά τα συναισθήματα, και με την έλλειψη επαρκούς σε μέγεθος μεσαίας τάξης:
• Οδηγούν σε τριγμούς στο εσωτερικό κάθε Χώρας, ωθώντας στην εξουσία Λαϊκίστικα και Αριστερόστροφα Κόμματα! και,
• Απειλούν τη σταθερότητα του Διεθνούς Πολιτικού Συστήματος.
Έτσι, στην Ελλάδα ο ΣΥΡΙΖΑ ξεπετάχθηκε μόλις σε 5 χρόνια από το 5% στο 36%, ενώ και στις ΗΠΑ πολλοί υποψήφιοι διαγωνίζονται σε λαϊκισμό!
(Οι μεγάλοι μεταρρυθμιστές όπως ο Λυκούργος και ο Σόλων δεν μπορούνε να αντέξουν την γκρίνια όσων έχασαν κάτι από τις μεταρρυθμίσεις τους και απεδήμησαν στην Αίγυπτο!)
2. ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΑΝΑΤΑΡΑΞΕΙΣ
Οι Γεωπολιτικές αναταράξεις προκαλούν τριβές, ανασφάλεια και ταλαιπωρούν την Οικονομική Δραστηριότητα!
Θα καταγράψω πέντε από αυτές:
2.1. Η επέκταση του τυφλού τζιχαδισμού με τις βιντεοσκοπημένες κτηνωδίες του και το αίσθημα φόβου και ανασφάλειας που προκαλεί.
2.2. Η αύξηση του αριθμού των λεγόμενων "failed states", δηλ. κρατών που δεν λογίζονται πλέον ως «Κράτη» και αποτελούν θύλακες χάους, παρανομίας και φανατισμού! Βλέπε Ιράκ, Αφγανιστάν, Συρία, Λιβύη, Σομαλία, Υεμένη, Μάλι, και άλλες εκτός ελέγχου περιφέρειες, με εκατοντάδες χιλιάδες κατοίκους των να αναζητούν διέξοδο στα αναπτυγμένα Κράτη!
2.3. Η διάλυση της Συρίας και το μεταναστευτικό τσουνάμι που έχει προκαλέσει με τεράστιο ανθρώπινο, κοινωνικό και οικονομικό κόστος.
(ΣΗΜΕΙΩΣΗ: πολλοί κατηγορούν την Ελλάδα ότι είναι ανεπαρκέστατη στην αντιμετώπιση του μεταναστευτικού και προσφυγικού τσουνάμι! Αλλά άλλοι συνέβαλαν στην αποσταθεροποίηση των καθεστώτων των Κρατών αυτών, αποσταθεροποίηση που οδήγησε σε εμφυλίους, που προκάλεσε το τσουνάμι και τώρα άντε να το μαζέψεις!)
2.4. Οι σχέσεις με τη Ρωσία και το ζήτημα της Ανατολικής Ουκρανίας που αποξενώνουν τη Ρωσία από τις διεθνείς οικονομικές συναλλαγές,
και
2.5. Η επέκταση των χωρικών υδάτων της Κίνας και η «απαλλοτρίωση» της South China Sea, με δημιουργία νήσων και στρατιωτικών βάσεων με προσχώσεις στους υφάλους στο νότιο μέρος της θάλασσας αυτής, με αποτέλεσμα την όξυνση των σχέσεών της με τις Φιλιππίνες, την Ιαπωνία, την Ταϊβάν, το Βιετνάμ, την Ινδονησία και τις ΗΠΑ!
3. Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΥΠΕΡΧΡΕΩΣΗ
Τρίτος λοιπόν παράγοντας και ΜΕΓΑ ΖΗΤΗΜΑ, είναι η Παγκόσμια Υπερχρέωση: το Παγκόσμιο ΑΕΠ/Global GDP είναι περίπου $80 τρισ.!
Όμως, το συνολικό Δημόσιο και Ιδιωτικό χρέος υπολογίζεται στα $240 τρισ.! Μια σχέση 3:1!
Αυτό είναι αποτέλεσμα των "animal spirits" και της υπεραισιοδοξίας των ανθρώπων - όπως την περιέγραψε ο μέγας οικονομολόγος John Maynard Keynes, και του γεγονότος ότι για 70- 71 χρόνια δεν είχαμε κάποιο γενικευμένο πόλεμο που να καταστρέφει όχι μόνο ανθρώπους, αλλά και να μηδενίζει τα χρέη και οικονομικές υποχρεώσεις!!
Το EBIDTA που δημιουργούν τα εργοστάσια, τα ακίνητα, τα μηχανήματα, κλπ., ΔΕΝ επαρκεί για να εξυπηρετήσει τέτοιο τεράστιο όγκο χρέους!
Γι' αυτό, παρά το ότι οι Κεντρικές Τράπεζες έχουν μειώσει τα προεξοφλητικά τους επιτόκια στο 0%, ή και σε αρνητικά επίπεδα ... οι εμπορικές τράπεζες δεν προσφέρουν ρευστότητα, γιατί θα πρέπει να δανείσουν σε ήδη υπερχρεωμένες επιχειρήσεις και νοικοκυριά!
Για παράδειγμα, η Τράπεζα Α πρέπει να δανείσει στην επιχείρηση Β (που ήδη είναι υπερχρεωμένη), ώστε αυτή να μπορεί να παρέχει κάποιες πιστωτικές διευκολύνσεις στους Γ πελάτες της που όμως και αυτοί είναι υπερχρεωμένοι, κ.ο.κ.
Γι' αυτό δεν κινείται το χρήμα, όσο χαλαρή πολιτική και να ακολουθούν οι Κεντρικές Τράπεζες! Είναι σαν να προσπαθούν να βάλουν μπρος μια μηχανή που έχει «στολάρει» περιλούζοντάς την με κουβάδες βενζίνης!
Και αυτά χωρίς να αναφέρουμε τα τεράστια ανοίγματα των ασφαλιστικών συστημάτων/social security & pension systems των περισσοτέρων Κρατών! {Των ΗΠΑ ίσως ξεπερνά τα $30 τρισεκ.}
4. WINNER TAKES ALL
Παράλληλα, αντιμετωπίζουμε και μιά κατάσταση όπου the WINNER TAKES ALL: Δηλαδή τα Κεφάλαια, τρομαγμένα από τις εξελίξεις, συρρέουν στα «Κράτη-νικητές»!
Ποια είναι αυτά; ΗΠΑ, Βρετανία, Ελβετία, Γερμανία, δηλαδή τα κράτη που έχουν:
α. Πολιτική σταθερότητα,
β. Σοβαρή και Ανεξάρτητη δημόσια Διοίκηση που λειτουργεί ακόμα καινόταν οι προϊστάμενοι Υπουργοί είναι άσχετοι,
γ. Σοβαρό σύστημα έγκαιρης απονομής δικαιοσύνης και επίλυσης διαφορών,
δ. Σύγχρονες υποδομές, και
ε. Κοσμοπολίτικη αντιμετώπιση των ξένων (ανθρώπων και κεφαλαίων)!
Βέβαια και αυτά τα επωφελούμενα Κράτη, μπορεί κάπως να ευνοούνται από την προτίμηση των επενδυτών και των αποταμιευτών, δεν παύει όμως και αυτά να υποφέρουν πολύ από τη γενική Διεθνή Οικονομική καθίζηση!
Αυτή η κατάσταση δεν προβλέπω να ανατρέπεται σύντομα!
Θα πάρει καιρό, καθηλώνοντας το Διεθνές Οικονομικό Σύστημα σε χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης!
Γι' αυτό πέφτουν:
• Οι τιμές των μετοχών στα διεθνή Χρηματιστήρια! (Κατά τον Καθηγητή Olivier Blanchard και Chief Economist του IMF: "I think the explanation is largely elsewhere. I believe that to a large extent, herding is at play. If other investors sell, it must be because they know something you do not know. Thus, you should sell, and you do, and so down go stock prices. Why now? Perhaps because we have entered a period of higher uncertainty. The world economy, at the start of 2016, is a genuinely confusing place." -Δηλαδή δεν έχει αντιληφθεί ότι αυτή η πτώση είναι αποτέλεσμα των επιπτώσεων της υπερχρέωσης που αναφέραμε παραπάνω, και όχι κάποιου "herding"!)
• Γι' αυτό πέφτει το πετρέλαιο (και οι τιμές του άνθρακα!) (φυσικά και από την αύξηση της προσφοράς από τις εναλλακτικές μορφές ενέργειας και από πιο εντατική εξοικονόμηση.)
•Γι' αυτό πέφτουν οι τιμές των αγροτικών προιόντων (commodities),
•Των μετάλλων, του χαλκού, κλπ.,
•Αλλά και των ναύλων των πλοίων χύδην φορτίου, με εξαιρετικά αρνητικές επιπτώσεις για την Ελληνική ναυτιλία, και φυσικά την Ελληνική οικονομία!
ΙΙ. Χρειάζεται να εξετάσουν οι διεθνείς αναλυτές και κάποιες άλλες «καταστάσεις»:
1. Τι γίνεται με τη Deutsche Bank ("the leading bank of the leading economic force in Europe!");
2. Θα είναι σε θέση η Ρωσία να αντιμετωπίσει τα τοκοχρεολύσιά της το 2017 (δεδομένων των sanctions, του τεράστιου κόστους των επιχειρήσεων στη Συρία, της επιδότησης της Κριμαίας, της πτώσης της τιμής του πετρελαίου, των μεταλλευμάτων, του σιταριού, κ.α.);
3. Ποια είναι η πραγματική κατάσταση των Κινεζικών τραπεζών και τι σημαίνουν για αυτές οι δυσμενείς οικονομικές εξελίξεις;
4. Η πτώση των αξιών έχει οδηγήσει σε νέο χειροτέρεμα των "Loan-to-Value Ratios"! Τι σημαίνει αυτό για το διεθνές τραπεζικό σύστημα και τη διεθνή ρευστότητα;
Για να μη μας μείνει πολύ ξυνίλα από τη παραπάνω θεώρηση των πραγμάτων, ας σημειώσουμε ότι:
1. Οι περισσότερες προβλέψεις δεν επαληθεύονται.
2. «Άπειρος ή τής έπιθυμίας φύσις» όπως δίδασκε ο Αριστοτέλης [Πολιτ. 1267b]. Αυτή η κινητήρια δύναμη της επιθυμίας των ανθρώπων για δημιουργία, για business, και για πλούτο, θα μας βγάλει από τη κρίση, μέχρι να μας επιφέρει την επόμενη!
3. Κράτη όπως η Ρωσία, το Ιράν, η Κούβα, θα «επανενταχθούν» στο διεθνές οικονομικό σύστημα με ευεργετικές επιπτώσεις στη διεθνή ζήτηση!
4. Η συνεχής βελτίωση της τεχνολογίας αυξάνει συνεχώς την παραγωγικότητα και διευκολύνει συνεχώς την πρόσβαση στη γνώση.
5. Η ανθρωπότητα (humankind), έχει επιβιώσει από φοβερούς πολέμους, βουβωνικές πανώλεις, την ισορροπία του πυρηνικού τρόμου! Υπάρχουν φοβερά μυαλά, στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο!
Θα βρούμε λύσεις! Θα τα καταφέρουμε!
To άρθρο είναι η διάλεξη του Πέτρου Δούκα στο "7th Annual Capital Link - Greek Shipping Forum"