Κάποτε ήµουν κορίτσι, αλλά όχι πια. Μυρίζω άσχηµα. Το αίµα ξεράθηκε και πέτρωσε πάνω µου και πάνω στο κουρελιασµένο ρούχο µου. Τα σωθικά µου ένας βάλτος. Χύμηξα µέσα στο δάσος που είδα εκείνη την πρώτη, φριχτή νύχτα, όταν άρπαξαν εµένα και τις φίλες µου από το σχολείο.
Έτσι ξεκινά η συγκλονιστική αφήγηση ενός κοριτσιού που απήχθη από την Μπόκο Χαράµ. Η Μαριάµ γίνεται µάρτυρας και θύµα της βαρβαρότητας µιας ανδρικής κοινότητας που υπακούει σ’ έναν απάνθρωπο κώδικα βίας. Κι ενώ ο κόσµος γύρω της δείχνει βουτηγµένος στην παράνοια, της δίνεται η ευκαιρία να αποδράσει -µόνο και µόνο για να έρθει αντιµέτωπη µε το στίγµα του θύµατος που επιστρέφει µε το παιδί τού εχθρού.
Η πολυβραβευμένη Έντνα Ο’ Μπράιαν, µια από τις σπουδαιότερες χρονικογράφους του 20ού αιώνα για τον ρόλο της γυναίκας στη σύγχρονη κοινωνία, καταπιάνεται -παρά την ηλικία της, σήμερα στα 90, όταν έγραψε το βιβλίο στα 88 της χρόνια- με μία σκοτεινή ιστορία, τις απαγωγές μαθητριών στην Νιγηρία από την οργάνωση Μπόκο Χαράμ.
Το «Κορίτσι», όπως είναι ο τίτλος του νέου της βιβλίου, (εκδόσεις Κλειδάριθμος, μετάφραση Χριστίνα Σωτηροπούλου), υποψήφιο για το βραβείο Women’s Prize for Literature, κυκλοφορεί στα ελληνικά στις 14 Οκτωβρίου.
Το μυθιστόρημα συνοδεύουν εξαιρετικές κριτικές, όχι μόνο όσον αφορά την τεχνική του, «ένα μείγμα οικονομίας και λυρισμού», σύμφωνα με τον Guardian, που χαρακτηρίζει τις περιγραφές της Ο’ Μπράιαν «masterclass ακρίβειας», αλλά και την ουσία της αφήγησης: Από την αγωνία και την απελπισία των νεαρών γυναικών έως την πατριαρχική δομή της φονικής οργάνωσης.
Όπως έγραφαν οι New York Times «Σε όλη τη µακρά καριέρα της, η Έντνα Ο’ Μπράιαν έχει αποδείξει ότι είναι µια ιδιαιτέρως θαρραλέα συγγραφέας, ταγµένη να γράφει την αλήθεια, αφοσιωµένη στις αναµνήσεις της, τη φαντασία της και την πίστη της στη δύναµη και την οµορφιά της γλώσσας… Το ταλέντο της ως συγγραφέως και η ικανότητά της να “διαβάζει” το µυαλό των χαρακτήρων της και να κατασκευάζει δεξιοτεχνικές προτάσεις κάνουν το νέο της µυθιστόρηµα πραγµατικά επώδυνο για τον αναγνώστη -κι αυτό αποτελεί αληθινή τιµή για την Ο’ Μπράιαν».
Η HuffPost προδημοσιεύει απόσπασμα:
«Η πόλη σφύζει από ζωή. Αυτοκίνητα, μοτοσικλέτες και ταξί κινούνται αργά από και προς την πόλη, τα ταξί δεν είναι πολύ μεγαλύτερα από παιδικά καρότσια. Οι επιβάτες τους στριμώχνονται σ’ αυτά, με τα πράγματά τους στα πόδια τους. Η Μπάμπι κοιμάται βαθιά στην αγκαλιά μου παρά τη φασαρία.
Ο ήλιος καίει τα κατάλευκα κτίρια, οι χρυσές λόγχες στις μαύρες καγκελόπορτες στραφταλίζουν. Οι φύλακες κάθονται στη σκιά των δέντρων και μιλάνε φιλικά με τους αστυνομικούς σε περιπολία. Άλλοι αστυνομικοί στέκονται σε στενά λευκά κουβούκλια, ρυθμίζοντας την κυκλοφορία και σταματώντας αυτοκίνητα. Γνέφουν στο αυτοκίνητό μας να περάσει, γιατί στην άκρη του καπό υπάρχει μια στρατιωτική σημαία.
Η αστυνομικίνα μάς έδειξε κάτι που έμοιαζε με βουνό, αλλά στην πραγματικότητα ήταν βράχος, ένας βράχος τόσο διάσημος, που η εικόνα του υπήρχε και πάνω στα χαρτονομίσματα. Μου αφηγήθηκε τη θρυλική ιστορία του και μου είπε ότι είχε δεχτεί πολλές επιθέσεις. Στις πλευρές του έτρεχε νερό που έπεφτε σε αμέτρητες φλέβες, σαν θρηνητικά δάκρυα δίχως τέλος.
Τα δέντρα δεν είναι τόσο πλατιά όσο εκείνα που με έκρυβαν στο δάσος. Νεαρότερα δέντρα στοιχίζονται στις άκρες των αυτοκινητόδρομων, τα φύλλα τους είναι τυλιγμένα γύρω από τους κορμούς τους σαν ύφασμα κλειστής ομπρέλας.
Ανάμεσα στις επιβλητικές βίλες υπάρχουν καλύβες κατασκευασμένες από διαφόρων λογιών αντικείμενα –χαρτόνια, καλαμωτές, μπαμπού, εδώ κι εκεί μια τσίγκινη στέγη που ψήνεται στον ήλιο. Οι γυναίκες στέκονται σκυφτές πάνω από τις μικρές φωτιές τους για να μαγειρέψουν, με ορδές παιδιών στα πόδια τους που περιμένουν να ταϊστούν. Στους τσιμεντένιους τοίχους, ζωγραφισμένες πινακίδες για επισκευές ψυγείων και μηχανών, και μια με κατάμαυρα γράμματα που έγραφε Τηλεφωνήστε στον κύριο Σεφ με ένα τηλέφωνο δίπλα. Σε ένα τεράστιο πλαίσιο με χρωματιστά γράμματα βλέπω την προσταγή Γίνε Εκατομμυριούχος. Από κάτω κάποιος έχει γράψει Το βαμβάκι είναι δημιούργημα του Θεού.
Σε ένα πολύβουο σταυροδρόμι, όπου συναντιούνταν τέσσερις δρόμοι, δύο νεαρά αγόρια χωρίς πόδια έτρεχαν βολίδα πάνω σε σκέιτ με τα χέρια απλωμένα και, μόλις τους πετούσαν νομίσματα, έκαναν αγώνα μεταξύ τους ποιος θα τα πρωτοπιάσει. Κάμποσα παιδιά χτυπούσαν με τα χέρια τους το παράθυρο όποτε το αυτοκίνητό μας σταματούσε. Κρατούσαν κραγιόνια, σαγιονάρες, εμφιαλωμένο νερό και μικρές πλαστικές σακούλες με διάφορους ξηρούς καρπούς. Η αστυνομικίνα μού είπε να τα αγνοήσω.
Φτάσαμε σε μια σειρά από διαδοχικές διπλές πύλες που έβγαζαν σε ένα άλσος, όπου υπήρχαν διάσπαρτα κτίρια με το ίδιο αστραφτερό άσπρο χρώμα και με μεγάλες εξωτερικές σκάλες που οδηγούσαν στις εισόδους. Μας χαιρέτησαν διάφοροι αξιωματούχοι. Και μετά ήρθε μια γυναίκα και με αποκάλεσε «Πουλάκι μου, πουλάκι μου». Είπε ότι το μωρό χρειαζόταν πάνα και μας πήγαν κατευθείαν στο μπάνιο, που ήταν γεμάτο μάρμαρα και καθρέφτες. Δίπλα στον νιπτήρα υπήρχε μια αλλαξιέρα και η Μπάμπι κλοτσούσε από αγαλλίαση, ρουφούσε αχόρταγα τη χλιδή του νέου της περιβάλλοντος. Είδα φευγαλέα το είδωλό μου στους πολλούς καθρέφτες και σάστισα με το ξένο πλάσμα που είχα γίνει, το στόμα μου ήταν γεμάτο πληγές και τα μαλλιά μου τζίβες. Η Μπάμπι πήγε να πέσει από την αλλαξιέρα, αλλά την έπιασα τελευταία στιγμή και την έκανα βόλτες για να παρατηρήσουμε η μια την άλλη. Μου έδειξε τα δύο είδωλα στον καθρέφτη, δεν ήξερε ποιες ήταν αυτές. Η γυναίκα που με είχε αποκαλέσει «πουλάκι μου» χτυπούσε δυνατά την πόρτα, γιατί οι γιατροί περίμεναν για να εξετάσουν το μωρό.
Βρίσκομαι σε ένα μικρό εξεταστήριο, με τη γυναίκα να κάθεται απέναντί μου, να μου λέει πόσο γενναία είμαι και πόσο δυνατή που άντεξα. Είμαι αγωνίστρια, κατάφερα να επιβιώσω. Προσπαθεί να με κάνει να νιώσω άνετα. Λέει ότι θα κάνω εξετάσεις, ενέσεις, εμβόλια, θεραπείες διαφόρων ειδών, αλλά το σημαντικότερο είναι ότι θα κάνω «συμβουλευτική θεραπεία». Βρίσκονται εκεί για να φερθούν ανθρώπινα, υποστηρικτικά. Φοράει ένα απλό κοντομάνικο φόρεμα και δερμάτινα σανδάλια με γυαλιστερά κουμπώματα. Από τις τρύπες στο δέρμα, αρχίζω να βλέπω ροζ σκουλήκια που πάνε να βγουν έξω. Τρέμω σύγκορμη. Με ρωτάει αν θέλω να μιλήσω, αλλά δεν θέλω. Βγάζει ένα μικρό ημερολόγιο από την τσέπη της και αρχίζει να υπολογίζει και να προσθέτει τις ημέρες που ήμουν αιχμάλωτη. Το ημερολόγιο έχει την εικόνα ενός αγίου για κάθε μήνα. Μου δείχνει την αγαπημένη της αγία –την Αγία Τερέζα, το Μικρό Άνθος, ένα κορίτσι με λεπτά χαρακτηριστικά και μια γιρλάντα με ροζ μπουμπούκια τριαντάφυλλων περασμένη στον λαιμό της. Και μετά ανοίγει τη σελίδα του Αγίου Πατρικίου, ενός εντυπωσιακού άντρα που κραδαίνει μια ιερατική ράβδο. Ο Άγιος Πατρίκιος, ο προστάτης άγιος της Ιρλανδίας, που το 432 μ.Χ. εκδίωξε από τη χώρα της όλα τα φίδια, ανθρώπους και ερπετά. Στη συνέχεια είπε ότι, αν ο άγιος ανασταινόταν, ίσως να έβαζε ένα τέλος στις σφαγές και στις θηριωδίες ανά τον κόσμο.
«Πόσων ετών είμαι;» ρωτάω.
«Καημένο μου παιδί… πονάς… πονάς…» λέει εκείνη. Και μετά βγάζει από το φόρεμά της ένα φυλαχτό σε σχήμα ωμοφόριου από καφέ ύφασμα, το φιλάει και μου λέει ότι μου το χαρίζει. Ψηλαφίζω το χάραγμα του προσώπου κάποιου αγίου που είναι κρυμμένο μέσα στο ύφασμα.
«Να το κρατάς αυτό όσο σε εξετάζουν… αλλά θα είναι αρκετά καλοί μαζί σου», λέει σαν δεύτερη σκέψη.
Εκείνη ακριβώς τη στιγμή η πόρτα ανοίγει με μια σπρωξιά και μπαίνουν μέσα δύο άντρες ντυμένοι στα λευκά με ένα φορείο. Μου φοράνε μια ρόμπα που δένει πίσω. Έχουν λευκές μάσκες στα στόματά τους. Μοιάζουν με ουράνιους αγγελιοφόρους.
Η γυναίκα περπατάει δίπλα μου όσο με μεταφέρουν με το φορείο στον διάδρομο. Μου κρατάει το χέρι, το σφίγγει και λέει «Κύριε ελέησον, Κύριε ελέησον, Κύριε ελέησον».
Ασταμάτητα».
Η Έντνα Ο’ Μπράιαν έχει γράψει περισσότερα από είκοσι έργα µυθοπλασίας και έχει τιµηθεί µε πολλά βραβεία, όπως το Irish PEN Lifetime Achievement Award, το American National Arts Gold Medal και το Frank O’Connor Prize, ενώ το 2019 της απονεµήθηκε το David Cohen Lifetime Achievement Award για το σύνολο του έργου της. Σήµερα ζει στο Λονδίνο.