Το 2025 προδιαγράφεται ως ένα έτος καθοριστικής σημασίας για την παγκόσμια σταθερότητα. Η διεθνής πολιτική, οι γεωπολιτικές εξελίξεις και οι κοινωνικοοικονομικές προκλήσεις συνθέτουν μια περίοδο μεγάλων αλλαγών. Οι κρίσεις ηγεσίας, η άνοδος αυταρχικών συμμαχιών, οι τεχνολογικές καινοτομίες στον πόλεμο και οι περιφερειακές εντάσεις αποτελούν βασικούς παράγοντες που θα επηρεάσουν την πορεία των κρατών και των κοινωνιών τους.
Πολιτική Αστάθεια και Κενά Ηγεσίας στην Ευρώπη
Η εγχώρια κρίση της Γαλλίας επιδεινώνεται από την πολιτική αστάθεια στη Γερμανία, όπου η κατάρρευση της κυβέρνησης του καγκελάριου Όλαφ Σολτς έχει αφήσει τη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης χωρίς ηγέτη. Ιστορικά, η Γαλλία και η Γερμανία ήταν οι κινητήριες δυνάμεις της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Χωρίς ισχυρή ηγεσία σε Παρίσι και Βερολίνο, η ΕΕ αντιμετωπίζει ένα κενό ηγεσίας σε μια περίοδο σημαντικών προκλήσεων.
Αυτό το κενό επιτρέπει σε ηγέτες όπως η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, και ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ να αναλάβουν πρωταγωνιστικούς ρόλους. Την 1η Ιανουαρίου 2025, η Πολωνία αναλαμβάνει την Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε ένα σύνθετο διεθνές περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από πόλεμο, γεωπολιτική ένταση και παγκόσμια αβεβαιότητα. Υπό την ηγεσία του Υπουργού Εξωτερικών Ράντοσλαβ Σικόρσκι και με την καθοδήγηση του Υπουργείου Εξωτερικών, η Προεδρία της Πολωνίας στοχεύει να ενισχύσει την ασφάλεια, την ανθεκτικότητα και την ενότητα της ΕΕ.
Ωστόσο, χωρίς συντονισμένη υποστήριξη από τη Γαλλία και τη Γερμανία, οι προσπάθειές τους ενδέχεται να έχουν περιορισμένα αποτελέσματα.
Οι επόμενοι μήνες θα δοκιμάσουν αν ο Μακρόν και ο Μπαϊρού μπορούν να καθοδηγήσουν τη Γαλλία έξω από το πολιτικό αδιέξοδο, διατηρώντας παράλληλα την οικονομική σταθερότητα και την ηγετική θέση της χώρας στην Ευρώπη. Με τις πρόωρες εκλογές να απαγορεύονται έως τα μέσα του 2025, οποιαδήποτε άμεση πρόοδος θα εξαρτηθεί από την οικοδόμηση εύθραυστων συνασπισμών στην Εθνοσυνέλευση.
Καθώς η Γερμανία προετοιμάζεται για τις ομοσπονδιακές εκλογές του 2025 στις 23 Φεβρουαρίου, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πιθανή νίκη του Φρίντριχ Μερτς και του συντηρητικού Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος (CDU) σε συμμαχία με τη Χριστιανοκοινωνική Ένωση (CSU). Αυτή η πολιτική μετατόπιση σηματοδοτεί όχι μόνο αλλαγή ηγεσίας, αλλά και μία γενεαλογική και ιδεολογική μεταμόρφωση στις εγχώριες και διεθνείς πολιτικές της Γερμανίας. Υπό την ηγεσία του Μερτς, η Γερμανία ενδέχεται να απομακρυνθεί από την παραδοσιακή ευρωπαϊκή της προσέγγιση και να στραφεί προς μια πιο διακυβερνητική και εθνικά προσανατολισμένη στρατηγική.
Οι πρόωρες εκλογές στη Γερμανία ακολουθούν την κατάρρευση της κυβερνητικής συμμαχίας. Οι Χριστιανοδημοκράτες, υπό τον Φρίντριχ Μερτζ, προηγούνται, ενώ η ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) κερδίζει έδαφος. Το αποτέλεσμα θα καθορίσει τις εγχώριες πολιτικές της Γερμανίας και τον ρόλο της στην Ευρώπη.
Αναδυόμενες Αυταρχικές Συμμαχίες και οι Επιπτώσεις τους
Καθεστώτα όπως της Ρωσίας και της Κίνας επεκτείνουν την επιρροή τους, δημιουργώντας μια ισχυρή αυταρχική συμμαχία στον πλανήτη. Αυτή η νέα τάξη πραγμάτων αποσταθεροποιεί τους δημοκρατικούς θεσμούς και ενισχύει τις εντάσεις σε περιοχές όπως η Αφρική και η Λατινική Αμερική. Η άνοδος των αυταρχικών ηγετών καθιστά επιτακτική την ανάγκη για ανασύνταξη των δημοκρατικών δυνάμεων.
Η συμμαχία αυτή περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα κρατών, από περιφερειακές δυνάμεις όπως η Τουρκία, η Λευκορωσία και το Πακιστάν, έως στρατηγικά τοποθετημένες χώρες όπως η Μιανμάρ, η Βενεζουέλα και η Αιθιοπία. Πολλές από αυτές τις χώρες, που κάποτε βασίζονταν στη βοήθεια των δημοκρατικών κρατών, επωφελούνται τώρα από τη χρηματοδοτική, στρατιωτική και διπλωματική υποστήριξη της Κίνας και της Ρωσίας. Αυτή η μετατόπιση τις έχει ενδυναμώσει και αντιστέκονται στις πιέσεις των δημοκρατικών χωρών και ταυτόχρονα υπονομεύουν δημοκρατικά κινήματα στις περιοχές τους. Χώρες όπως η Τουρκία και το Ουζμπεκιστάν διαδραματίζουν διπλό ρόλο ως περιφερειακές δυνάμεις και κλειδιά για την παγκόσμια αυταρχική συνεννόηση.
Η Επιστροφή του Ολοκληρωτικού Πολέμου με Νέα Μορφή
Σε μια εντυπωσιακή ανάλυση της Mara Karlin, που δημοσιεύτηκε στο τεύχος Νοεμβρίου/Δεκεμβρίου 2024 του Foreign Affairs, ο όρος ”ολοκληρωτικός πόλεμος” επανέρχεται ως βασικό χαρακτηριστικό του σύγχρονου παγκόσμιου περιβάλλοντος ασφάλειας. Σε αντίθεση με τους περιορισμένους πολέμους της μετά την 11η Σεπτεμβρίου εποχής, οι σύγχρονες συγκρούσεις είναι συνολικές και καθολικές, καθοδηγούμενες από γεωπολιτικές αντιπαλότητες, προηγμένες τεχνολογίες και την αυξανόμενη αλληλεξάρτηση των παγκόσμιων οικονομιών.
Τι είναι ο ολοκληρωτικός πόλεμος σήμερα; Ιστορικά, ο ”ολοκληρωτικός πόλεμος” περιέγραφε συγκρούσεις που κινητοποιούσαν ολόκληρες κοινωνίες και οικονομίες, με κύρια προτεραιότητα τον πόλεμο. Ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία και οι πολυεπίπεδες συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή δείχνουν πώς οι σύγχρονοι ολοκληρωτικοί πόλεμοι συνδυάζουν προηγμένες τεχνολογίες, παγκόσμιες συμμαχίες και οικονομικά συστήματα. Από κατευθυνόμενα πυρομαχικά έως αυτόνομα drones και την απειλή πυρηνικής κλιμάκωσης, οι σημερινές συγκρούσεις είναι πρωτόγνωρες σε πολυπλοκότητα και εύρος.
Η χρήση της τεχνολογίας στον πόλεμο, από την τεχνητή νοημοσύνη έως τις κυβερνοεπιθέσεις, διαμορφώνει νέα δεδομένα. Οι εντάσεις μεταξύ Η.Π.Α. και Κίνας στον Ινδο-Ειρηνικό, με την Ταϊβάν ως σημείο ανάφλεξης, αποτελούν κρίσιμη απειλή για τη διεθνή ειρήνη. Η επιστροφή του ολοκληρωτικού πολέμου σηματοδοτεί μια βαθιά αλλαγή στη δυναμική των παγκόσμιων συγκρούσεων. Από την Ουκρανία έως τον Ινδο-Ειρηνικό, τα διακυβεύματα δεν ήταν ποτέ υψηλότερα.
Περιφερειακές Κρίσεις και Παγκόσμιες Εκλογές
Οι γεωπολιτικές συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή και οι εκλογικές αναμετρήσεις σε χώρες όπως η Βολιβία και ο Καναδάς αναμένεται να διαμορφώσουν την παγκόσμια τάξη. Ταυτόχρονα, η Αφρική αντιμετωπίζει πολλαπλές προκλήσεις (ένοπλες συγκρούσεις, κλιματική αλλαγή), που απαιτούν άμεση διεθνή παρέμβαση.
Η Μέση Ανατολή σε Σταυροδρόμι
Η μετα-Άσαντ εποχή στη Συρία εγείρει κρίσιμα ερωτήματα. Θα καταφέρουν οι διάφορες ομάδες της αντιπολίτευσης να ενώσουν τις δυνάμεις τους ή θα βυθιστεί η χώρα σε περαιτέρω χάος, πιθανώς υπό τον έλεγχο ισλαμιστών; Οι συνέπειες για τις γειτονικές χώρες, όπως η Τουρκία, το Ιράκ και το Ισραήλ, είναι σημαντικές.
Παράλληλα, οι πυρηνικές φιλοδοξίες του Ιράν παραμένουν αμφίρροπες. Με τις υποδομές των δυνάμεών του να αποδυναμώνονται, το Ιράν πιθανολογείται ότι είτε θα αναζητήσει διπλωματική λύση με τη Δύση, είτε θα προβεί σε αποφασιστικές κινήσεις για την απόκτηση πυρηνικής ικανότητας. Εν τω μεταξύ, το Ισραήλ, με την αυξανόμενη αυτοπεποίθησή του, ίσως επιχειρήσει προληπτικά πλήγματα στις πυρηνικές εγκαταστάσεις της Τεχεράνης το 2025.
Η Μεταβατική Διακυβέρνηση του Τραμπ: Προκλήσεις και Δοκιμασίες
Με τη δεύτερη θητεία του Ντόναλντ Τραμπ, οι Η.Π.Α. καλούνται να ηγηθούν σε ένα εξαιρετικά κατακερματισμένο διεθνές περιβάλλον. Οι βασικές προκλήσεις περιλαμβάνουν:
Ρωσία και Ουκρανία: Παρά τις διαβεβαιώσεις του εκλεγμένου Προέδρου των ΗΠΑ Τραμπ για επίλυση της σύγκρουσης, ο πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας συνεχίζει να μαίνεται. Η κλιμάκωση, με δολοφονίες υψηλού προφίλ και πυραυλικές απειλές, υποδηλώνει ένα ταραχώδες έτος. Οι οικονομικές δυσχέρειες της Ρωσίας μπορεί να αποδυναμώσουν την εσωτερική της σταθερότητα, ενώ η συνεχιζόμενη στήριξη της Κίνας προς τη Μόσχα ίσως δοκιμαστεί.
Κίνα και Ταϊβάν: Η αυξημένη ένταση στην περιοχή Ινδο-Ειρηνικού, θα χρειαστεί δυναμική προσέγγιση.
Ιράν και Βόρεια Κορέα: Η πυρηνική κλιμάκωση και η απειλή σταθερότητας στην περιοχή αποτελούν μέγιστη πρόκληση.
Μέση Ανατολή: Νέες αστάθειες μετά την πτώση καθεστώτων και τις συνεχιζόμενες συγκρούσεις χρειάζονται απάντηση.
Ο Τραμπ υπόσχεται να μειώσει τις στρατιωτικές εμπλοκές, ενώ παράλληλα διατηρεί σκληρή ρητορική προς τους αντιπάλους. Ωστόσο, η πολιτική του προς τους συμμάχους και οι προτάσεις του για νέες εμπορικές στρατηγικές θα αποτελέσουν πεδίο έντονου διεθνούς ενδιαφέροντος.
Ηγεσία και Διορισμοί: Η ομάδα εξωτερικής πολιτικής του Τραμπ αντικατοπτρίζει έναν συνδυασμό έμπειρων στελεχών και αμφιλεγόμενων προσωπικοτήτων και ιδού τι πρέπει να θυμόμαστε:
Ο Κιθ Κέλογκ, ειδικός απεσταλμένος για Ουκρανία και Ρωσία, προτείνει μια διαπραγματευτική λύση για τον πόλεμο στην Ουκρανία, δίνοντας έμφαση στις εγγυήσεις ασφαλείας έναντι της ένταξης στο ΝΑΤΟ.
Ο Κρίστοφερ Λαντάου, υφυπουργός Εξωτερικών, έχει βαθιά εμπειρία στην Λατινική Αμερική, μια περιοχή όπου οι πολιτικές του Τραμπ ενδέχεται να συναντήσουν αντιστάσεις.
Διορισμοί όπως ο Σεμπάστιαν Γκόρκα και ο Τσαρλς Κούσνερ εγείρουν ερωτήματα για την προσέγγιση της κυβέρνησης στη διπλωματία και τη διακυβέρνηση.
Ευκαιρίες για Διπλωματία: Παρά τις προκλήσεις, υπάρχουν ευκαιρίες για ουσιαστική διπλωματία:
Μια πιθανή οικονομική προσέγγιση με τη Ρωσία για την απομόνωση της Κίνας θυμίζει τη στρατηγική Νίξον για εκμετάλλευση των μεγάλων ρήξεων.
Η ενίσχυση των δεσμών των ΗΠΑ με την Ευρώπη και την Ασία, συμπεριλαμβανομένων των συμμάχων του ΝΑΤΟ και των μελών του Quad, μπορεί να αντισταθμίσει την αυξανόμενη επιρροή της Κίνας.
Οικονομικές Προκλήσεις και Ενσωμάτωση Τεχνολογίας
Η κλιματική κρίση, οι ανισότητες και η αλληλεξάρτηση των οικονομιών προκαλούν πιέσεις, ενώ η τεχνητή νοημοσύνη αναδεικνύεται σε καταλύτη αλλαγών. Η παγκόσμια κοινότητα οφείλει να προσαρμοστεί, διασφαλίζοντας την ισότητα και την αειφορία.
Συμπερασματικά, το 2025 διαγράφεται ως μια χρονιά γεμάτη προκλήσεις και ευκαιρίες. Η συνεργασία μεταξύ κρατών, η ενίσχυση των δημοκρατικών θεσμών, καθώς και η προσαρμογή σε μεταβαλλόμενα δεδομένα μέσω τεχνολογίας και διπλωματίας, θα είναι καθοριστικές για τη διατήρηση της παγκόσμιας σταθερότητας.