Την προηγούμενη εβδομάδα δύο επιφανείς αναλυτές σε θέματα Βόρειας Κορέας προκάλεσαν αίσθηση- δεδομένου ότι η συγκεκριμένη κατηγορία ειδικών τείνει να είναι ιδιαίτερα προσεκτική, προκειμένου να αποφεύγει να σπέρνει πανικό- εκφράζοντας την άποψή τους πως ο ηγέτης της χώρας, Κιμ Γιονγκ Ουν, ετοιμάζεται για πόλεμο.
Ειδικότερα, είπαν πως ο Κιμ Γιονγκ Ουν έχει εγκαταλείψει τον στόχο της συμφιλίωσης και επανένωσης με τη Νότια Κορέα, και πλέον παρουσιάζει τον Βορρά και τον Νότο ως δύο ανεξάρτητα κράτη σε πόλεμο το ένα με το άλλο. «Πιστεύουμε πως, όπως ο παππούς του το 1950, ο Κιμ Γιονγκ Ουν έχει λάβει τη στρατηγική απόφαση να πάει σε πόλεμο» έγραψαν ο Ρόμπερτ Λ.Κάρλιν, πρώην αναλυτής στης CIA, και ο Ζίγκφριντ Σ. Χέκερ, πυρηνικός επιστήμονας που έχει επισκεφθεί τον Βορρά αρκετές φορές, σε άρθρο τους στην εξειδικευμένη ιστοσελίδα 38 North.
«Δεν ξέρουμε πότε ή πώς ο Κιμ σκέφτεται να πατήσει τη σκανδάλη, μα ο κίνδυνος είναι ήδη πέρα από τις προειδοποιήσεις ρουτίνας στην Ουάσινγκτον, τη Σεούλ και το Τόκιο για τις “προκλήσεις “ της Πιονγκγιάνγκ. Με άλλα λόγια, δεν βλέπουμε τις τάσεις προετοιμασίας για πόλεμο στα βορειοκορεατικά ΜΜΕ που εμφανίζονται από την αρχή του επόμενου έτους ως τυπικούς κομπασμούς από τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κορέας» γράφουν.
Συνεχίζοντας κάνουν λόγο για αποτυχία της κατανόησης της βορειοκορεατικής πολιτικής τα τελευταία 33 χρόνια: «Η λάθος κατανόηση της ιστορίας έχει επικίνδυνες επιπτώσεις ως προς την κατανόηση του μεγέθους αυτού που έχουμε μπροστά μας τώρα. Χωρίς να κατανοείται λεπτομερώς τι, γιατί και πώς η βορειοκορεατική πολιτική διατήρησε τον κεντρικό στόχο της εξομάλυνσης των σχέσεων με τις ΗΠΑ από το 1990 ως το 2019, δεν υπάρχει τρόπος να κατανοηθεί η εμφανής αλλαγή που έχει λάβει έκτοτε στον τρόπο σκέψης της Πιονγκγιάνγκ.
Αυτή η θεμελιώδης αλλαγή πολιτικής από τον Κιμ, να ετοιμαστεί για πόλεμο, θα ερχόταν μόνο αφού κατέληγε στο συμπέρασμα πως όλες οι άλλες επιλογές είχαν εξαντληθεί και ότι η προηγούμενη στρατηγική που διαμόρφωνε τη βορειοκορεατική πολιτική από το 1990 είχε αποτύχει».
Οι αναλυτές σημειώνουν πως συχνά η πολιτική της Πιονγκγιάνγκ φαίνεται ad hoc και μυωπική, ωστόσο «οι Βορειοκορεάτες βλέπουν τον κόσμο στρατηγικά και μακροπρόθεσμα. Αρχίζοντας από την κρίσιμη, στρατηγική απόφαση από τον Κιμ Ιλ Σουνγκ το 1990, ο Βορράς ακολούθησε μια πολιτική με στόχο την εξομάλυνση των σχέσεων με τις ΗΠΑ ως “buffer” (χώρος αποκλιμάκωσης, όχι άμεσης επαφής) απέναντι στην Κίνα και τη Ρωσία.
Μετά την αρχική κίνηση προς αυτή την κατεύθυνση με το Συμφωνηθέν Πλαίσιο του 1994 και έξι χρόνια εφαρμογής, οι προοπτικές επιτυχίας μειώθηκαν όταν- στα μάτια της Πιονγκγιάνγκ- διαδοχικές αμερικανικές κυβερνήσεις αποσύρθηκαν από την αλληλεπίδραση και σε μεγάλο βαθμό αγνόησαν τις πρωτοβουλίες της Βόρειας Κορέας.
Ακόμα και μετά την κατάρρευση του Συμφωνηθέντος Πλαισίου το 2002, ο Βορράς προσπάθησε να φέρει τις ΗΠΑ πίσω σε σοβαρές συνομιλίες δίνοντας πρόσβαση άνευ προηγουμένη στο πυρηνικό κέντρο της Γιονγκμπιόν σε έναν από εμάς (Χέκερ). Επί Ομπάμα ο Βορράς έκανε σειρά προσπαθειών που η Ουάσινγκτον όχι μόνο δεν διερεύνησε μα, σε μια περίπτωση, απέρριψε κατευθείαν. Υπάρχουν πολλές διαφωνίες στις ΗΠΑ για το αν ο Βορράς σοβαρολογούσε, και αν ο διάλογος ήταν απλά κάλυψη για την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων».
Στη συνέχεια σημειώνουν πως το θέμα πλέον δεν είναι η απόδοση ευθυνών και ότι πρέπει να κατανοηθεί πόσο σημαντική ήταν η βελτίωση των σχέσεων με τις ΗΠΑ για τους τρεις Κιμ- και πώς η εγκατάλειψη του στόχου αυτού αλλάζει το στρατηγικό περιβάλλον.
Οι αναλυτές εκτιμούν πως η αποτυχία της συνόδου του Φεβρουαρίου του 2019 στο Ανόι επηρέασε πολύ τις απόψεις του Κιμ και ότι τα επόμενα χρόνια επανεξεταζόταν η πολιτική της Βόρειας Κορέας. «Η σύνοδος της Σιγκαπούρης τον Ιούνιο του 2018 με τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ ήταν για τον Κιμ η υλοποίηση αυτού που είχε οραματιστεί ο παππούς του, και ο πατέρας του είχε προσπαθήσει μα δεν καταφέρει- εξομάλυνση των σχέσεων με τις ΗΠΑ.
Ο Κιμ έριξε όλο το πρεστίζ του στη δεύτερη σύνοδο στο Ανόι. Όταν αυτό απέτυχε, ήταν μια τραυματική απώλεια γοήτρου για τον Κιμ. Η τελευταία επιστολή του στον πρόεδρο Τραμπ τον Αύγουστο του 2019 δείχνει πόσα ο Κιμ θεωρούσε ότι είχε ρισκάρει και χάσει. Η υπέρβαση αυτού του ψυχολογικού ορίου δεν θα ήταν ποτέ εύκολη, και εξηγεί σε μεγάλο βαθμό τη μεγάλη μεταβολή της βορειοκορεατικής πολιτικής. Δεν ήταν τακτική αναπροσαρμογή...μα μια θεμελιωδώς νέα προσέγγιση- η πρώτη σε πάνω από τριάντα χρόνια».
Συνεχίζοντας, αναφέρουν πως οι πρώτες «προφανείς» ενδείξεις πως είχε ληφθεί απόφαση και ήταν σε εξέλιξη οριστική ρήξη με το παρελθόν ήρθαν το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 2021, «φαινομενικά το αποτέλεσμα μιας επανεξέτασης από την Πιονγκγιάνγκ ως προς τις αλλαγές στο διεθνές τοπίο και τις ενδείξεις- τουλάχιστον στους Βορειοκορεάτες- πως οι ΗΠΑ ήταν σε υποχώρηση παγκοσμίως.
Αυτή η αλλαγή οπτικής έθεσε τις βάσεις για μια μεγάλη αναδρομολόγηση της προσέγγισης του Βορρά, έναν στρατηγικό επαναπροσανατολισμό προς την Κίνα και τη Ρωσία που ήταν ήδη σε εξέλιξη κατά τη σύνοδο Πούτιν- Σι τον Φεβρουάριο του 2022 και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Υπάρχουν λίγες ενδείξεις πως οι σχέσεις με την Κίνα έχουν προχωρήσει πολύ, και, στην πραγματικότητα, ενδείξεις πραγματικής ψύχρανσης στις σχέσεις Κίνας- Βόρειας Κορέας. Ωστόσο οι σχέσεις με τη Ρωσία αναπτύχθηκαν σταθερά, ειδικά στον στρατιωτικό τομέα».
Η εντύπωση που είχε η Βόρεια Κορέα πως ο «άνεμος» των διεθνών εξελίξεων ήταν ευνοϊκός για την ίδια, εκτιμούν οι αναλυτές, πιθανώς οδήγησε σε αποφάσεις από την Πιονγκγιάνγκ για την ανάγκη, την ευκαιρία και ίσως το χρονικό πλαίσιο για μια στρατιωτική λύση στο κορεατικό ζήτημα.
«Στην αρχή του 2023 η θεματολογία της πολεμικής προετοιμασίας άρχισε να εμφανίζεται τακτικά σε υψηλού επιπέδου βορειοκορεατικές ανακοινώσεις για εσωτερική κατανάλωση. Σε μια φάση ο Κιμ Γιονγκ Ουν “ανέστησε” γλώσσα που καλούσε σε “προετοιμασίες για έναν επαναστατικό πόλεμο για την επίτευξη...της επανένωσης”. Πέραν αυτού, τον Μάρτιο, άρθρα στην ημερήσια εφημερίδα του κόμματος σε αυταρχικό ύφος υποδείκνυαν μια θεμελιωδώς και επικίνδυνα νέα προσέγγιση προς τη Νότια Κορέα...τον προηγούμενο μήνα ο Κιμ...ανακοίνωσε πως “οι σχέσεις Βορρά και Νότου έχουν καθοριστεί τελείως ως οι σχέσεις μεταξύ δύο χωρών εχθρικών η μία προς την άλλη”».
Καταλήγοντας, οι δύο αναλυτές γράφουν πως Ουάσιγκτον και Σεούλ παραμένουν προσκολλημένες στην πεποίθηση πως η συμμαχία τους και η «σιδερόφρακτη» αποτροπή θα κρατήσει τον Κιμ στην ίδια πορεία, ίσως με λίγες μικρές προκλήσεις. «Υπάρχει μια πεποίθηση, πλήρως κατανοητή, πως όλο και περισσότερα και πιο συχνά σύμβολα της πρόθεσής μας για αντίποινα θα συγκρατήσουν τον Βορρά, όπως και η συχνά εκφρασμένη μας αποφασιστικότητα πως, αν ο Βορράς επιτεθεί, η αντεπίθεση θα καταστρέψει εντελώς το καθεστώς της Βόρειας Κορέας. Ωστόσο στην παρούσα κατάσταση η προσκόλληση σε αυτές τις πεποιθήσεις ίσως είναι μοιραία».
«Τα στοιχεία του περασμένου έτους ανοίγουν την πραγματική πιθανότητα η κατάσταση να έχει φτάσει στο σημείο όπου πρέπει να εξετάσουμε σοβαρά το χειρότερο σενάριο- πως η Πιονγκγιάνγκ θα μπορούσε να σχεδιάζει με τρόπους που αψηφούν εντελώς τους υπολογισμούς μας. Οι Κιμ και οι σχεδιαστές του ίσως στοχεύουν το πιο αδύναμο μέρος- ψυχολογικά και υλικά- σε αυτό που οι τρεις πρωτεύουσες ελπίζουν πως είναι μια αεροστεγής στρατιωτική συμμαχία ΗΠΑ- Νότιας Κορέας- Ιαπωνίας.
Η βιβλιογραφία περί αιφνιδιαστικών επιθέσεων θα έπρεπε να μας κάνει να ανησυχούμε για τις βολικές υποθέσεις που αντηχούν στο “echo chamber” (στη “φούσκα”) της Ουάσιγκτον, μας ίσως να μην έχουν ερείσματα στην Πιονγκγιάνγκ. Αυτό μπορεί να φαντάζει ως τρέλα, μα η ιστορία δείχνει πως αυτοί που έχουν πειστεί πως δεν τους απομένουν καλές επιλογές θα υιοθετήσουν την άποψη πως ακόμα και το πιο επικίνδυνο παιχνίδι αξίζει τον κόπο.
Η Βόρεια Κορέα έχει ένα μεγάλο πυρηνικό οπλοστάσιο, με βάση τους υπολογισμούς μας εν δυνάμει 50 με 60 κεφαλές, που μπορούν να φέρουν πύραυλοι ικανοί να φτάσουν οπουδήποτε στη Νότια Κορέα, πρακτικά σε όλη την Ιαπωνία (περιλαμβανομένης της Οκινάβα) και το Γκουάμ.
Αν, όπως υποπτευόμαστε, ο Κιμ έχει πειστεί πως μετά από δεκαετίες προσπάθειας δεν υπάρχει τρόπος αλληλεπίδρασης με τις ΗΠΑ, τα τελευταία του λόγια και ενέργειες δείχνουν προς τις προοπτικές μιας στρατιωτικής λύσης με χρήση αυτού του οπλοστασίου. Αν γίνει αυτό, ακόμα και η νίκη των ΗΠΑ και της Νότιας Κορέας στον πόλεμο που θα ακολουθήσει θα είναι κενή».
Διαφορετικές απόψεις
Αυτό έκανε να «χτυπήσει συναγερμός» στην Ουάσινγκτον και τη Σεούλ, και έντονη συζήτηση σε κύκλους παρατηρητών της Βόρειας Κορέας. Οι περισσότεροι αναλυτές πάντως διαφωνούν: Το BBC μίλησε σε ειδικούς σε Ασία, Ευρώπη και Βόρεια Αμερική, και κανείς δεν το συμμεριζόταν αυτό.
«Να ρισκάρει όλο το καθεστώς του σε μια εν δυνάμει κατακλυσμιαία σύγκρουση δεν είναι “on-brand” για τους Βορειοκορεάτες. Έχουν αποδείξει πως είναι ανηλεώς Μακιαβελικοί» λέει ο Κρίστοφερ Γκριν, παρατηρητής της Κορέας στο Crisis Group (Ολλανδία). Ο ίδιος και άλλοι σημειώνουν πως συχνά ο Βορράς ενεργεί έτσι ώστε να φέρει τις χώρες της Δύσης πίσω στο τραπέζι του διαλόγου, και υπάρχει πολιτική πίεση και στην ίδια τη χώρα.
Ωστόσο, οι ειδικοί αυτοί συμφωνούν πως η πιο έντονη ρητορική από πλευράς του Κιμ δεν μπορεί να αγνοηθεί και ότι το καθεστώς του έχει γίνει πιο επικίνδυνο. Οι πιο πολλοί πιστεύουν ότι ένας πόλεμος δεν είναι πολύ πιθανός, ωστόσο κάποιοι φοβούνται ότι ίσως είναι ακόμα στα σχέδια μια πιο περιορισμένης κλίμακας επίθεση.
Σημειώνεται πως έξι ημέρες από την πρωτοχρονιάτικη διακήρυξη του Κιμ πως είναι «τετελεσμένο γεγονός πως πόλεμος μπορεί να ξεσπάσει ανά πάσα στιγμή στην Κορεατική Χερσόνησο» το βορειοκορεατικό πυροβολικό έκανε βολές στα σύνορα. Επίσης, η Βόρεια Κορέα έχει ισχυριστεί τελευταία πως έκανε δοκιμή νέου πυραύλου και υποβρύχιων drones που υποτίθεται πως μπορούν να φέρουν πυρηνικά όπλα- και έχουν προηγηθεί δύο χρόνια σχεδόν μηνιαίων εκτοξεύσεων πυραύλων και ανάπτυξης όπλων κατά παράβαση κυρώσεων του ΟΗΕ.
Σε διαφορετικό πλαίσιο, ένα μνημείο με δύο γυναίκες με παραδοσιακή κορεατική ενδυμασία στην Πιονγκγιάνγκ που αγγίζουν η μία την άλλη, το οποίο είχε χτιστεί το 2001 για να τιμήσει τις προσπάθειες του παππού και του πατέρα του Κιμ προς την κατεύθυνση της επανένωσης, φέρεται να έχει γκρεμιστεί.
Ο Σεόνγκ Χιόν Λι, αναλυτής του George HW Bush Foundation για τις σχέσεις ΗΠΑ- Κίνας ωστόσο υποδεικνύει πως η χώρα θα ανοίξει ξανά για ξένους τουρίστες τον επόμενο μήνα και επίσης έχει πουλήσει πυρομαχικά στη Ρωσία για τον πόλεμό της στην Ουκρανία- κάτι που δεν θα μπορούσε να «σηκώσει» εύκολα αν ετοιμαζόταν στα αλήθεια για πόλεμο.
Από πλευράς του ο Πίτερ Γουόρντ, ερευνητής του Πανεπιστημίου Κουκμίν στη Σεούλ, λέει πως «ένας γενικευμένος πόλεμος θα μπορούσε να σκοτώσει πολύ κόσμο στον Νότο, μα θα ήταν το τέλος για τον Κιμ Γιονγκ Ουν και το καθεστώς του», δεδομένου πως οι στρατοί των ΗΠΑ και της Νότιας Κορέας είναι πολύ πιο εξελιγμένοι. Ο ίδιος και άλλοι ανησυχουν περισσότερο για κάτι μικρότερης κλίμακας.
«Ανησυχώ πολύ περισσότερο, γενικά, για μια περιορισμένης κλίμακας επίθεση στη Νότια Κορέα...μια επίθεση τέτοιου είδους θα στόχευε την νοτιοκορεατική επικράτεια ή στρατιωτικές δυνάμεις μα θα ήταν περιορισμένης κλίμακας» λέει ο αναλυτής Ανκίτ Πάντα, του Carnegie Endowment for International Peace. Αυτό θα μπορούσε να γίνει πχ με τη μορφή βομβαρδισμού ή απόπειρας κατοχής σε διαφιλονικούμενα νησιά στα ανοιχτά της χερσονήσου.
Υπενθυμίζεται πως το 2010 ο Βορράς είχε χτυπήσει το νησί Γεονπιεόνγκ, σκοτώνοντας τέσσερις Νοτιοκορεάτες και προκαλώντας οργή στον Νότο. Μια αντίστοιχου είδους πρόκληση θα μπορούσε να λάβει χώρα για να δοκιμάσει τα όρια της Νότιας Κορέας και να «πατήσει τα κουμπιά» του προέδρου Γιουν Σουκ Γεόλ, που παρουσιάζεται ως «γεράκι» και έχει δεσμευτεί να απαντήσει σε μια βορειοκορεατική επίθεση με αντίποινα πολύ πιο σκληρά. «Η Βόρεια Κορέα ίσως επιδιώκει να προκαλέσει μια δυσανάλογη επίθεση αντιποίνων από τη Σεούλ» είπε ο κ. Πάντα- κάτι που θα μπορούσε να προκαλέσει ευρύτερη κλιμάκωση.
Άλλοι παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψιν είναι πως συχνά η Βόρεια Κορέα προέβαινε σε προκλήσεις για να τραβήξει την προσοχή άλλων χωρών όταν ήθελε να διαπραγματευτεί. Επίσης, το καθεστώς συνεχίζει να υποφέρει από τις οικονομικές κυρώσεις και το 2024 είναι έτος εκλογών για πολλές αντίπαλες χώρες, κάτι που δίνει στον Κιμ μια καλή ευκαιρία για κάποια πρόκληση.
Σημειώνεται πως η κυβέρνηση Μπάιντεν, απασχολημένη με την Ουκρανία και τη Γάζα, δεν έχει δείξει και πολλή προσοχή στη Βόρεια Κορέα και η Πιονγκγιάνγκ κατά κανόνα είχε περισσότερες επαφές/ αλληλεπιδράσεις με ρεπουμπλικανικές κυβερνήσεις.
Ο Κιμ Γιονγκ Ουν ίσως περιμένει να δει αν θα επιστρέψει ο Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο για να αρχίσει ξανά μια προσέγγιση. Κάτι άλλο που θα έπρεπε να ληφθεί υπόψιν είναι η προσέγγιση με τη Ρωσία και η συνέχιση της κινεζικής οικονομικής στήριξης, που ίσως έχουν κάνει πιο τολμηρή την Πιονγκγιάνγκ. Και επίσης, φυσικά, υπάρχουν και αυτοί που θεωρούν ότι ο πραγματικός στόχος του Κιμ είναι να σταθεροποιήσει το καθεστώς του, δεδομένου ότι όλο και περισσότεροι Βορειοκορεάτες αντιλαμβάνονται ότι η χώρα τους δεν τα πάει καλά γενικότερα, συγκριτικά με την πορεία του Νότου.