Δημόσια πρόσωπα στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη έχουν συντάξει μια νέα πρόταση για συνομοσπονδία δύο κρατών, που ελπίζουν ότι θα ανοίξει έναν δρόμο προς τα εμπρός μετά από ένα δεκαετές αδιέξοδο στις ειρηνευτικές προσπάθειες επί του Μεσανατολικού.
Το σχέδιο περιλαμβάνει πολλές αμφιλεγόμενες προτάσεις, και δεν είναι σαφές εάν έχει την υποστήριξη των ηγετών και από τις δύο πλευρές. Αλλά θα μπορούσε να βοηθήσει στη διαμόρφωση της συζήτησης και θα παρουσιαστεί σε έναν ανώτερο Αμερικανό αξιωματούχο και στον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ αυτή την εβδομάδα.
Το σχέδιο προβλέπει ένα ανεξάρτητο κράτος της Παλαιστίνης στο μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής Οχθης, της Γάζας και της ανατολικής Ιερουσαλήμ - εδάφη που κατέλαβε το Ισραήλ στον πόλεμο της Μέσης Ανατολής το 1967. Το Ισραήλ και η Παλαιστίνη θα έχουν χωριστές κυβερνήσεις, αλλά θα συντονίζονται σε πολύ υψηλό επίπεδο για την ασφάλεια, τις υποδομές και άλλα θέματα που επηρεάζουν και τους δύο πληθυσμούς.
Το σχέδιο θα επιτρέψει στους σχεδόν 500.000 Εβραίους εποίκους στην κατεχόμενη Δυτική Οχθη να παραμείνουν εκεί, με μεγάλους οικισμούς κοντά στα σύνορα να προσαρτώνται στο Ισραήλ σε μια «δίκαιη» ανταλλαγή εδαφών.
Οι έποικοι που ζουν βαθιά μέσα στη Δυτική Οχθη θα έχουν την επιλογή να μετεγκατασταθούν ή να γίνουν μόνιμοι κάτοικοι στο κράτος της Παλαιστίνης. Ο ίδιος αριθμός Παλαιστινίων - πρόσφυγες από τον πόλεμο του 1948 για τη δημιουργία του Ισραήλ - θα μπορεί να μετεγκατασταθεί στο Ισραήλ, ως πολίτες της Παλαιστίνης με μόνιμη κατοικία στο Ισραήλ.
Η πρωτοβουλία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη Συμφωνία της Γενεύης, ένα λεπτομερές, ολοκληρωμένο ειρηνευτικό σχέδιο που εκπονήθηκε το 2003 από εξέχοντες Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους, συμπεριλαμβανομένων πρώην αξιωματούχων. Το σχέδιο συνομοσπονδίας, σχεδόν 100 σελίδων, περιλαμβάνει νέες, λεπτομερείς συστάσεις για τον τρόπο αντιμετώπισης βασικών ζητημάτων.
Ο Γιόσι Μπεϊλίν, πρώην ανώτερος ισραηλινός αξιωματούχος και ειρηνευτικός διαπραγματευτής που συνίδρυσε την Πρωτοβουλία της Γενεύης, είπε ότι αφαιρώντας τη μαζική εκκένωση των εποίκων από το τραπέζι, το σχέδιο θα μπορούσε να είναι πιο ανεκτό σε αυτούς.
Το πολιτικό σύστημα του Ισραήλ κυριαρχείται από τους εποίκους και τους υποστηρικτές τους, οι οποίοι θεωρούν τη Δυτική Οχθη ως τη βιβλική και ιστορική «καρδιά» του εβραϊκού λαού και αναπόσπαστο μέρος του Ισραήλ.
Οι Παλαιστίνιοι θεωρούν τους εποικισμούς ως το κύριο εμπόδιο για την ειρήνη και το μεγαλύτερο μέρος της διεθνούς κοινότητας τους θεωρεί παράνομους. Οι έποικοι, που ζουν βαθιά μέσα στη Δυτική Οχθη - οι οποίοι πιθανότατα θα κατέληγαν στα σύνορα ενός μελλοντικού παλαιστινιακού κράτους - είναι από τους πιο ριζοσπαστικούς και τείνουν να αντιτίθενται σε οποιαδήποτε εδαφική διαίρεση.
«Πιστεύουμε ότι εάν δεν υπάρχει απειλή αντιπαραθέσεων με τους εποίκους θα ήταν πολύ πιο εύκολο για όσους θέλουν να έχουν μια λύση δύο κρατών», τόνισε ο Μπεϊλίν. Η ιδέα έχει συζητηθεί ξανά στο παρελθόν, αλλά σύμφωνα με τον ίδιο μια συνομοσπονδία θα την έκανε πιο «εφικτή».
Πολλά άλλα εμπόδια παραμένουν, όπως η ασφάλεια, η ελευθερία των μετακινήσεων και - ίσως το πιο κρίσιμο μετά από χρόνια βίαιων συγκρούσεων και αποτυχημένων διαπραγματεύσεων - η έλλειψη εμπιστοσύνης.
Το υπουργείο Εξωτερικών του Ισραήλ και η Παλαιστινιακή Αρχή αρνήθηκαν να σχολιάσουν το σχέδιο.
Η κύρια Παλαιστινιακή φιγούρα πίσω από την πρωτοβουλία είναι η Χίμπα Χουσεϊνί, πρώην νομικός σύμβουλος της παλαιστινιακής διαπραγματευτικής ομάδας που χρονολογείται από το 1994 και προέρχεται από μια εξέχουσα οικογένεια της Ιερουσαλήμ.
Αναγνώρισε ότι η πρόταση σχετικά με τους εποίκους είναι «πολύ αμφιλεγόμενη», αλλά είπε ότι το συνολικό σχέδιο θα εκπληρώσει τη βασική φιλοδοξία των Παλαιστινίων για ένα δικό τους κράτος.
«Δεν θα είναι εύκολο», πρόσθεσε. «Για να επιτύχουμε το κράτος και να επιτύχουμε το επιθυμητό δικαίωμα αυτοδιάθεσης για το οποίο παλεύουμε - από το 1948, πραγματικά - πρέπει να κάνουμε κάποιους συμβιβασμούς», συμπλήρωσε.
Ακανθώδες ζητήματα όπως οι αντικρουόμενες διεκδικήσεις στην Ιερουσαλήμ, τα τελικά σύνορα και η μοίρα των Παλαιστινίων προσφύγων θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν ευκολότερα από δύο κράτη στο πλαίσιο μιας συνομοσπονδίας, παρά μέσω της παραδοσιακής προσέγγισης για προσπάθεια επεξεργασίας όλων των λεπτομερειών πριν από μια τελική συμφωνία .
«Αντιστρέφουμε τη διαδικασία και ξεκινάμε με την αναγνώριση», προτείνει η Χουσεϊνί.
Εχουν περάσει σχεδόν τρεις δεκαετίες από τότε που οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι ηγέτες συναντήθηκαν στον Λευκό Οίκο για να υπογράψουν τις συμφωνίες του Οσλο, ξεκινώντας την ειρηνευτική διαδικασία.
Αρκετοί γύροι συνομιλιών όλα αυτά τα χρόνια, κατά τα οποία καταγράφονται εκρήξεις βίας, απέτυχαν να καταλήξουν σε μια τελική συμφωνία ενώ δεν υπήρξαν σοβαρές ή ουσιαστικές διαπραγματεύσεις για περισσότερο από μια δεκαετία τώρα.
Ο σημερινός πρωθυπουργός του Ισραήλ, Ναφτάλι Μπένετ, είναι πρώην ηγέτης των εποίκων που αντιτίθεται στο παλαιστινιακό κράτος. Ο υπουργός Εξωτερικών, Γαΐρ Λαπίντ, ο οποίος πρόκειται να αναλάβει πρωθυπουργός το 2023 (βάσει συμφωνίας για εκ περιτροπής ηγεσία) υποστηρίζει μια ενδεχόμενη λύση δύο κρατών.
Αλλά κανένας από τους δύο δεν είναι πιθανό να είναι σε θέση να ξεκινήσει σημαντικές πρωτοβουλίες, επειδή ηγείται ενός σφιχτού συνασπισμού που εκτείνεται σε ένα ευρύ πολιτικό φάσμα, από σκληροπυρηνικές εθνικιστικές φατρίες έως ένα μικρό αραβικό κόμμα.
Από την παλαιστινιακή πλευρά, η εξουσία του προέδρου Μαχμούντ Αμπάς περιορίζεται σε τμήματα της κατεχόμενης Δυτικής Οχθης, με την ισλαμική μαχητική οργάνωση Χαμάς - η οποία δεν αποδέχεται την ύπαρξη του Ισραήλ - να κυβερνά τη Γάζα. Η προεδρική θητεία του Αμπάς έληξε το 2009 και η δημοτικότητά του έχει πέσει κατακόρυφα τα τελευταία χρόνια, πράγμα που σημαίνει ότι είναι απίθανο να μπορέσει να κάνει ιστορικούς συμβιβασμούς.
Η ιδέα της λύσης των δύο κρατών θα δώσει στους Παλαιστίνιους ένα ανεξάρτητο κράτος, επιτρέποντας παράλληλα στο Ισραήλ να υπάρχει ως δημοκρατία με ισχυρή εβραϊκή πλειοψηφία. Η συνεχιζόμενη επέκταση των εποικισμών από το Ισραήλ, η απουσία οποιασδήποτε ειρηνευτικής διαδικασίας και οι επαναλαμβανόμενοι γύροι βίας, ωστόσο, έχουν περιπλέξει πολύ τις ελπίδες για διχοτόμηση της γης.
Η διεθνής κοινότητα εξακολουθεί να θεωρεί τη λύση δύο κρατών ως τον μόνο ρεαλιστικό τρόπο επίλυσης της σύγκρουσης.
Αλλά το σκεπτικό αλλάζει, ιδιαίτερα μεταξύ των νεαρών Παλαιστινίων, οι οποίοι θεωρούν ολοένα και περισσότερο τη σύγκρουση ως αγώνα για ίσα δικαιώματα υπό αυτό που οι ίδιοι - και τρεις εξέχουσες ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων - λένε ότι είναι ένα καθεστώς απαρτχάιντ.
Το Ισραήλ απορρίπτει κατηγορηματικά αυτούς τους ισχυρισμούς, θεωρώντας τους ως αντισημιτική επίθεση στο δικαίωμά του να υπάρχει. Ο Λαπίντ έχει πει ότι η αναβίωση μιας πολιτικής διαδικασίας με τους Παλαιστίνιους θα βοηθούσε το Ισραήλ να αντισταθεί σε κάθε προσπάθεια να χαρακτηριστεί κράτος απαρτχάιντ στους παγκόσμιους φορείς.
Την επόμενη εβδομάδα, ο Μπεϊλίν και η Χουσεϊνί θα παρουσιάσουν το σχέδιό τους στον αναπληρωτή υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Γουέντι Σέρμαν και στον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες.
Ο Μπεϊλίν λέει ότι έχουν ήδη κοινοποιηθεί τα προσχέδια σε Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους αξιωματούχους. Οπως είπε, τα έστειλε σε άτομα που ήξερε ότι δεν θα τα απέρριπταν αδικαιολόγητα. «Κανείς δεν τα απέρριψε. Δεν σημαίνει ότι τα ενστερνίζονται», εξήγησε.
«Δεν τα έστειλα στη Χαμάς», πρόσθεσε, αστειευόμενος. «Δεν ξέρω τη διεύθυνσή τους».