Ανάθεμαν τα γράμματα, Χριστέ, και οπού τα θέλει,
ανάθεμαν και τον καιρόν και εκείνην την ημέραν,
καθ′ ήν με παρεδώκασιν εις το διδασκαλείον.
Οὐκ ἐν τῷ πολλῷ τὸ εὖ…
Αριστοτέλης
*
«Μου είπαν ότι πρέπει να ελέγξω αν στο νηπιαγωγείο διδάσκουν αυτά που πρέπει για να μην έχει μετά σοβαρό πρόβλημα το παιδί στην πρώτη δημοτικού», μου είπε ένας καλός μου φίλος. Πριν στείλω το παιδί μου στο σχολείο θα θεωρούσα τέτοιες ανησυχίες τοξική υπερπροστασία κάποιων γονέων. Κούνησα λυπημένη το κεφάλι. Πλέον τα παιδιά πρέπει να μάθουν να γράφουν στο νηπιαγωγείο. Δεν έχουν στην πρώτη δημοτικού τον χρόνο που χρειάζεται.
«Η φυσιογνωμία του νηπιαγωγείου προσδιορίζεται από το Πρόγραμμα Σπουδών, το οποίο αποτελεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα εργασίας».
Η παραπάνω φράση βρίσκεται στο ΦΕΚ του 2023 για τα ελληνικά νηπιαγωγεία. Μιλάμε για πεντάχρονα παιδιά με τους όρους «πρόγραμμα σπουδών» και «σύστημα εργασίας». Η φράση αυτή είναι σχεδόν ανατριχιαστική. Φαντάζεσαι ένα νηπιαγωγείο ενός απολυταρχικού συστήματος σε κάποιο φουτουριστικό βιβλίο. Σίγουρα δεν είναι θρίλερ τα ελληνικά νηπιαγωγεία, τουλάχιστον όχι ακόμη. Όμως, αυτή η πρόταση δείχνει την οπτική του εκπαιδευτικού συστήματος και την υπερβολική του προσδοκία.
Στο νηπιαγωγείο δεν πρέπει η νηπιαγωγός να αγχώνεται για το αν οι μαθητές της θα γράφουν σωστά, όταν θα πάνε στην πρώτη δημοτικού. Στο νηπιαγωγείο τα παιδιά πρέπει να μάθουν να συμπεριφέρονται σε μια ομάδα. Πρέπει να μάθουν να σέβονται το ένα το άλλο, να περιμένουν τη σειρά τους, να συνεργάζονται, να ακούνε παραμύθια, να ζωγραφίζουν ελεύθερα, να παίζουν, να τραγουδούν. Υπάρχουν κι άλλα πράγματα κάπως πιο πεζά, όπως π.χ. πώς να αυτοεξυπηρετούνται ή να είναι καθαρά στην τουαλέτα. Όλα αυτά χρειάζονται χρόνο. Μόνο πάνω σε μια σωστή κοινωνικοποίηση και μια καλή σχέση των παιδιών με το σχολείο θα έρθει μετά η μάθηση. Αν θεωρήσει κανείς ότι τα παιδιά είναι πιο ώριμα γνωστικά, επειδή πήγαν νωρίς στον παιδικό σταθμό, αυτό είναι μεγάλο λάθος. Το αντίθετο, η πρώιμη απομάκρυνση από το οικογενειακό περιβάλλον μπορεί να δυσκολεύει κάποια παιδιά στην κοινωνική τους προσαρμογή στο σχολείο, γιατί βιώνουν ανασφάλεια και άγχος.
Τα παιδιά περνούν από αναπτυξιακές φάσεις, στις οποίες έχουν συγκεκριμένες ανάγκες και ικανότητες. Αυτές οι πληροφορίες δεν είναι βέβαια μυστικές, διδάσκονται στα πανεπιστήμια εδώ και δεκαετίες. Παρόλα αυτά, δεν θεωρούνται πληροφορίες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη από τα άτομα που σχεδιάζουν τους τρόπους διδασκαλίας στα παιδιά μας.
Για παράδειγμα, «αλγοριθμική», «προγραμματισμός», «επίλυση προγραμμάτων με προγραμματιστικά εργαλεία», «επίδραση των ψηφιακών τεχνολογιών στην κοινωνία και τον πολιτισμό», είναι μερικές λέξεις που μπορεί να βρει κάποιος στο «πρόγραμμα σπουδών» για το μάθημα της Πληροφορικής στα εξάχρονα παιδιά (2021). Η αλήθεια είναι ότι όποιος έχει δει από κοντά εξάχρονα παιδιά θα ξέρει ότι πολύ συχνά δεν ξέρουν ούτε τις μύτες τους να σκουπίζουν…
Με βάση τις παιδιατρικές οδηγίες, το βάρος της σχολικής τσάντας πρέπει να είναι το 10% του συνολικού βάρους του παιδιού. Από περιέργεια ζύγισα την τσάντα του γιου μου που φοιτά σε μεγαλύτερη τάξη. Η τσάντα είχε το διπλάσιο βάρος από αυτό που επιτρέπεται. Φανταστείτε ένα μικροκαμωμένο πρωτάκι.
Όμως, το υπερβολικό βάρος της τσάντας στην πρώτη δημοτικού, αλλά και αργότερα, δεν είναι βλαπτικό μόνο για το σώμα, είναι και για τον χαρακτήρα. Οι γονείς κουβαλούν τις τσάντες των παιδιών και πρέπει να τα βοηθούν να διαχειρίζονται ένα σωρό βιβλία, τετράδια και φυλλάδια. Πρέπει να είναι μόνιμα σε επικοινωνία με τη δασκάλα ή με άλλους γονείς για να βεβαιωθούν ότι ξέρουν τι πρέπει να διαβάσουν για την επόμενη μέρα τα παιδιά τους. Είναι αδύνατον να κάνει ο γονιός αυτό που οφείλει για την ψυχική υγεία του παιδιού του, να το βοηθήσει να είναι αυτόνομο, σε ένα σύστημα που το αντιμετωπίζει ως μεγαλύτερο από ό,τι είναι.
Αυτό έχει τρομερά δυσμενές ψυχικό αποτέλεσμα στα παιδιά. Είναι ανήμπορα να διαχειριστούν όλες αυτές τις πληροφορίες, όλο αυτό το εκπαιδευτικό υλικό. Επαναπαύονται, ξέρουν ότι πάντα η μαμά ή ο δάσκαλος στο σπίτι θα βρει τη λύση. Δεν μαθαίνουν ποτέ να τα βγάζουν πέρα μόνα τους γνωστικά και δεν μαθαίνουν ποτέ να είναι υπεύθυνα.
Με αυτά τα δεδομένα, δεν είναι να απορεί κανείς για την κατάσταση των εφήβων στα γυμνάσια και τα λύκεια. Δεν είναι να απορεί με τα αποτελέσματα των εξετάσεων PISA, που δείχνουν πόσο κακές είναι οι μαθησιακές επιδόσεις των Ελλήνων μαθητών.
Τελικά εν έτει 2024, και παρά τις γνώσεις που έχει η ανθρωπότητα πάνω στην Αναπτυξιακή και τη Γνωστική Ψυχολογία και την Παιδοψυχολογία, παίρνουν αποφάσεις για την εκπαίδευση άνθρωποι που αγνοούν πλήρως την παιδική ανάπτυξη, τον τρόπο που δομείται η παιδική σκέψη και το τι χρειάζεται η παιδική ψυχή;
Τα παιδιά μας, όμως, δεν είναι ρομπότ που πρόκειται να βγουν σε κάποια γραμμή παραγωγής. Σε αυτόν τον χαοτικό κόσμο, στα υπέρμετρα ερεθίσματα που καθιστούν τη διάσπαση προσοχής την κατάσταση του μέσου παιδιού σήμερα, ένα απλό σχολείο είναι ό,τι περισσότερο χρειάζονται.
Ένα εκπαιδευτικό σύστημα δεν πρέπει να σκοτώνει την αγάπη, ούτε τη μάθηση. Και όταν έχει σαφώς αποτύχει, πρέπει επιτέλους να το αλλάξουμε.