Ακροώμεθα τον τοκετό της ερχόμενης κοσμογονίας. Στον απόηχο της πυκνώνει ταχύτατα η ιστορική ύλη. Το καταιγιστικό διεθνές γίγνεσθαι, στη δίνη του οποίου ξεριζώνεται το εύθραυστο παλαιό καθεστώς του μεταπολεμικού κόσμου, εκλύει αλλεπάλληλα ωστικά κύματα προς τις πολιτικές σκηνές των κρατών της Γηραιάς Ηπείρου. Ήδη διαγράφονται οι αλυσιδωτοί κραδασμοί σε πλείστες ευρωπαϊκές χώρες τερματίζοντας βίαια την αφέλεια των «εσχατιών της ιστορίας».
Στα καθ’ ημάς, θα αποπειραθώ να προβώ σε μια ψύχραιμη παλμογράφηση της συγκυρίας μακριά από δογματικά κάτοπτρα και καιροσκοπισμούς ακολουθώντας έναν κατά το δυνατόν περιγραφικό τόνο.
Βρισκόμαστε στο ιστορικό μεταίχμιο ανάμεσα σε ένα εκπνέον παρελθόν και σε ένα εκκολαπτόμενο μέλλον. Τι συμβαίνει λοιπόν στο παρόν; Η προσέγγιση μου θα κινηθεί σε μια σύμμικτη οπτική, ιστορική – πολιτική και κοινωνική – θεσμική.
Από τη σκοπιά της εγχώριας πολιτικής ζωής λοιπόν διασχίζουμε το λυκόφως της μεταπολίτευσης, όπως εγκιβωτίστηκε σε ένα συνονθύλευμα μετεμφυλιακών διαιρέσεων, αντί-δεξιού μένους, μεταψυχροπολεμικών ουτοπιών, μνημονιακής καταρράκωσης και αυτομαστιγώματος. Πλησιάζει το κύκνειο άσμα μιας ολάκερης εποχής.
Λίαν αισθητώς και κοινή τη θέα ραγίζουν οι άρχουσες δομές της που επιβίωσαν την περίοδο των πέτρινων μνημονίων, το αφανές και εμφανές – ας το ορίσουμε συμβατικώς κατά αυτήν την προσφώνηση – κατεστημένο, εκείνο το εν συντομία φαύλο σχήμα που έστησε η «Αλλαγή» του 81’, εν συνεχεία μετασχημάτισε ο «εκσυγχρονισμός» της αυλαίας του 20ου αιώνα και της απαρχής του 21ου, με πολλούς επιγόνους. Ήδη ο κριγμός ακούστηκε.
Οπωσδήποτε, ο ελληνικός δημόσιος βίος εισέρχεται σε ατραπούς ραγδαίας μετάβασης, ενόσω εκτίθεται ανοιχτά τούτο το πολυδαίδαλο σύμπλεγμα υπό το βάρος της αιματηρής τραγωδίας των Τεμπών και λιμναζόντων αδιεξόδων, με αποτέλεσμα να ωριμάζει γοργά και να ζυμώνεται σταθερά η προζύμι κρίσεως συντακτικού τύπου.
Βαθμιαία, η ψυχική και συναισθηματική νωχέλια που χαρακτήριζε την ελληνική κοινωνία μετατρέπεται σε βουβή και αχειραγώγητη πολιτική εξανάσταση με έναυσμα την υπόθεση των Τεμπών, αναρριπίζοντας όλο το έθνος – για δεύτερη φορά μετά τα μακεδονικά συλλαλητήρια – τόσο εντός Ελλάδος όσο και κατά μήκος και πλάτος της οικουμένης.
Δεν συγκρίνουμε τα μεγέθη αλλά καταγράφουμε τον αντίκτυπο και την αντιμετώπιση δυο αυθόρμητων και ακηδεμόνευτων συλλαλητηρίων με καθολική αποδοχή.
Το χυλώδες κομματικό σύστημα έχει θεαματικά παραγκωνιστεί, το ομόκεντρο μιντιακό σύστημα ξεθάβει σκουριασμένα εγχειρίδια. Οι εξελίξεις υπερέβησαν τους πάντες. Η ρευστοποίηση των δυνάμεων οδηγεί σε τεχνητή πόλωση ώστε να πολτοποιηθεί ο διάλογος με ακρότητες και στερεότυπα άλλων δεκαετιών. Αλλά το έθνος έχει αυτονομηθεί. Τα κρεσέντο φαρισαϊσμού αφθονούν. Η αλαζονεία είναι χείριστος σύμβουλος.
Από την άλλη πάλι, οι επαγγελματίες αντάρτες, είτε νεοφερμένοι είτε φθαρμένοι, γνώριμου προσανατολισμού, τα διαχρονικά δηλαδή, μεταπολιτευτικά παράκεντρα - συστημικές βαλβίδες εκτόνωσης – διακωμωδούνται.
Η αριστερά που είχε στην μεταπολίτευση την οργανωτική υπεροπλία και την ιδεολογική πρωτοβουλία, γίνεται εκ νέου περιθωριακή, παλεύοντας να επιπλεύσει στη κοσμοπλημμύρα· Στην απελπισία της να κρύψει την γυμνή πραγματικότητα, ότι βυθίστηκε στο πάτο και η λαοθάλασσά την κατάπιε. Οι συντεχνιακοί μοχλοί λοιπόν της μεταπολίτευσης καταρρέουν μια ακόμη φορά.
Σιγά – σιγά ενώπιον του κοινού εθνικού πεπρωμένου οι διχοτομήσεις του παρελθόντος παραπαίουν, τους αντικαθιστά η εθνική ενότητα, η αίσθηση ότι επιβαίνουμε άπαντες σε μια αμαξοστοιχία που λέγεται Ελλάς, και δεν πρέπει να την αφήσουμε να εκτροχιαστεί. Συγκλονιστικό γεγονός, αν και γνώριμο στην ιστορία του ελληνισμού.
Λείπει προς το παρόν ο φούρνος, το καταλυτικό συμβάν· αλλά η κοινωνική μαγιά έχει πλαστεί και η ηθική αποξήρανση του εν γένει συστήματος εξουσίας παγιώνεται.
Στο πολιτειακό επίπεδο, εγκαινιάζεται μια συζήτηση για τον καταστατικό αναστοχασμό της θεσμικής αρχιτεκτονικής. Η τραγωδία στα Τέμπη, το θεμιτό πανελλήνιο αίτημα, το γνήσιο διάβημα του για κάθαρση, η συντριπτική απώλεια εμπιστοσύνης στους θεσμούς θίγει ένα κολοσσιαίο πρόβλημα· ότι η υπόληψη του συνταγματικού κράτους και του δημοκρατικού πολιτεύματος έχει τραυματιστεί βαριά. Χρειαζόμαστε εξυγίανση.
Ακραία καχύποπτες οπτικές δεν υιοθετώ. Υπάρχουν παρά ταύτα βάσιμες ενδείξεις στρέβλωσης των κρατικών λειτουργιών, πολλά κρούσματα σύμπτωσης τους με αιχμή την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης. Πλέον φαίνεται έκδηλα, η διαταραγμένη ομοιόσταση του πολιτεύματος, η οποία επιδεινώνεται στο υστέρημα δημόσιας λογοδοσίας, τον διακομματικό κομφορμισμό αλλά και στο κλειστό μιντιακό τοπίο.
Ουδόλως στερούμαστε νομοθετικού οικοδομήματος ούτε αντίστοιχης δικονομικής τάξης, τα ελληνικά νομικά κείμενα αδιαμφισβήτητα είναι πρωτοπόρα και με ζηλευτή αρτιότητα, αρκεί να εφαρμόζονται.
Στην πατρίδα μας, ένας ιδιωτικός σύλλογος οδήγησε το έθνος ως ύπατο θεμέλιο και πρωτογενής πηγή νομιμοποίησης, να αναγκάσει τα λοιπά κρατικά όργανα να αναστηλώσουν την κανονιστική τους στιβαρότητα και υποχρέωσε τους φορείς διαμόρφωσης της δημόσιας σφαίρας να ασχοληθούν.
Ειρήσθω εν παρόδω, το έθνος κατέκλυσε τους δρόμους, εντός και εκτός Ελλάδος, το ευρύτερο δηλαδή οντολογικό – πολιτισμικό – ιστορικό φαινόμενο, όχι μόνο ο λαός, καθώς βάσει της συνταγματικής θεωρίας το έθνος συνιστά έννοια γένους καταλαμβάνοντας τον απανταχού της γης ελληνισμό και εμπεριέχοντας ως κρίσιμο υποσύνολο τον τελευταίο. Το θίγω σαν παρατήρηση.
Αυτή είναι υγιής δύναμη των δεσμών, το αποτύπωμα της Αιδούς και της Δίκης, της αντίληψης κοινής εθνικής μοίρας, η ειρηνική ορμή – τονίζω ειρηνικής – που δίνει πνοή στη λαϊκή κυριαρχία. Πράγματι είναι επιβλητικό, όχι όμως πρωτοφανές στην Ιστορία, και δη του ελληνισμού.
Ένα κράτος – οποιοδήποτε κράτος – νοιάζεται για τον πολίτη του, όταν νοιάζεται για την μακροζωία του έθνους, της πολιτισμικής εκείνης κοινωνίας την οποία οργανώνει ως ανώτατη θεσμική συμπύκνωση και έκφραση, τότε ο φιλελεύθερος νομικός πολιτισμός αποκτά κύρος καθιστάμενος ενεργός, τότε το δημόσιον συμφέρον θωρακίζεται.
Γιατί η πολιτεία αντανακλά μια ταυτότητα με μνήμη και προορισμό. Εκφράζει τους εκλιπόντες, τους εν ζωή και τους μη προσώρας γεγενημένους. Ιδίως αν μιλάμε για τον ελληνισμό που έχει τρισχιλιετή παράδοση καρτερικού φιλότιμου, ορθόδοξης αγάπης, ηρωισμού και ιερότητας της δικαιοσύνης.
Επί της τραγωδίας αποκλειστικώς σημειώνω τον μακαρισμό της ευαγγελικής περικοπής «Μακάριοι οι διψώντες και οι πεινώντες την δικαιοσύνην,ότι αυτοί χορτασθήσονται».