Στο ραδιόφωνο παλαιότερων δεκαετιών υπήρχε δυνατότητα λόγου και το προσωπικό στίγμα του ραδιοφωνικού παραγωγού όσον αφορά την επιλογή της μουσικής και της πληροφορίας που μετέδιδε γύρω από αυτή. Αργότερα, η Ελλάδα πέρασε από μια περίοδο έξαρσης ιδιωτικών, πειρατικών και ερασιτεχνικών σταθμών. Τη δεκαετία του 1980, το ραδιόφωνο μετατράπηκε σε εμπορικό, με περιεχόμενο τις playlists, μορφή που υπάρχει έως σήμερα. Τα τελευταία χρόνια ζούμε στην εποχή του διαδικτυακού ραδιοφώνου, των υπηρεσιών ψηφιακής μουσικής, καθώς και μια πρώτη απόπειρα ηχογράφησης podcasts.
Πώς λειτουργούν όμως οι ραδιοφωνικοί σταθμοί σήμερα στη χώρα μας και ποια η επιρροή τους; Έχουν τα web radios απήχηση και κατά πόσο επισκιάζουν τα FM; Ακούει η νέα γενιά ραδιόφωνο ή προτιμάει τα νέα Μέσα ακρόασης μουσικής; Ποιο θα είναι το μέλλον των FM στην Ελλάδα;
Η HuffPost Greece μιλά με τους ραδιοφωνικούς παραγωγούς: Γιάννη Πετρίδη, Μαργαρίτα Μυτιληναίου, Παναγιώτη Μένεγο και Ντέμη Παπαδοπούλου.
«Το ραδιόφωνο στην Ελλάδα είναι ένα Μέσο το οποίο αντιστάθηκε και στην επέλαση της τηλεόρασης αλλά αντεπεξήλθε και στην επέλαση του Ίντερνετ και την ψηφιακή επανάσταση. Έχει μια αμεσότητα όσον αφορά την ενημέρωση, δεν μπορεί να ανταγωνιστεί τα social media ή ακόμα και το Ίντερνετ. Προσφέρει ψυχαγωγία. Από τη στιγμή που θεωρητικά έχει ξεπεραστεί και σε επίπεδο ενημέρωσης και ψυχαγωγίας για ποιο λόγο επιβιώνει; Γιατί είναι παρέα, συντροφιά. Και γι’αυτό θα συνεχίσει να υπάρχει. Αλλά νομίζω ότι είναι και συνδεδεμένο και με διάφορα σημεία της ρουτίνας της καθημερινότητάς μας», λέει ο κ. Παναγιώτης Μένεγος, δημοσιογράφος και ραδιοφωνικός παραγωγός στον En Lefko και την εκπομπή «Λατέρνατιβ».
«Πολιτιστικά και μουσικά, δεν έχει την ίδια επιρροή όπως είχε στο παρελθόν γιατί έχει αλλάξει πάρα πολύ ο τρόπος με τον οποίο προκύπτουν οι opinion leaders της εποχής. Δηλαδή, η συνθήκη του να υπάρχει μόνο ο Πετρίδης και να παίζει μουσική που έπαιζε τη δεκαετία του ’70 ή να προκύπτουν στη συνέχεια σταρ ραδιοφωνικοί παραγωγοί, οι οποίοι καθόριζαν το τι θα ακούει ο καθένας, δεν μπορεί να υπάρξουν τώρα. Έχουμε πρόσβαση στα πάντα και γιατί ακούμε μουσική κατά κύριο λόγο on demand. Ακούμε αυτό που θέλουμε όποτε το θέλουμε μέσω streaming υπηρεσιών», συμπληρώνει ο κ. Μένεγος.
Ο κ. Γιάννης Πετρίδης, αναμφίβολα η πιο εμβληματική μορφή του ελληνικού ραδιοφώνου, μιλάει για τις πιο αξέχαστες στιγμές του κατά τη διάρκεια των εκπομπών.
«Για μένα, η κάθε μέρα που ανεβαίνω στην ΕΡΤ να κάνω πρόγραμμα, είναι σημαντική και κάθε μέρα αισθάνομαι σαν να είναι η σημαντικότερη από όλες τις προηγούμενες που είχα κάνει εδώ και περισσότερο από σαράντα χρόνια. Οι πιο δυνατές στιγμές μου είναι όταν πήρα συνεντεύξεις από μεγάλα και καταξιωμένα ονόματα που άλλα ήρθαν στο στούντιο του Πρώτου Προγράμματος και άλλα τα συνάντησα σε έναν άλλο χώρο όπως ο Peter Gabriel, Elton John, Roberta Flack, Joe Cocker, Bob Dylan και πάρα πολλούς άλλους που κυριαρχούσαν στη μουσική και μερικοί από αυτούς κυριαρχούν ακόμα και σήμερα».
Και οι στιγμές για τις οποίες αισθάνθηκε άβολα: «Οι δυο αρνητικές στιγμές στην καριέρα μου, ήταν όταν στις αρχές της δεκαετίας του 80 μέσα σε ένα κλίμα αντιαμερικανισμού που υπήρχε τότε όταν βγήκε το ΠΑΣΟΚ, παρόλο που έχω δει και τεράστια ακροαματικότητα τα χρόνια εκείνα και δεν υπήρχε και ιδιωτικό ραδιόφωνο, οδηγήθηκα να την κάνω την εκπομπή μέρα παρά μέρα. Και βέβαια πιο σημαντικό από όλα είναι το μαύρο που έπεσε στην ΕΡΤ το καλοκαίρι του 2013, ένα γεγονός απαράδεκτο το οποίο δεν έχει συμβεί σε κανένα πολιτισμένο μέρος του κόσμου», εξηγεί ο κ. Πετρίδης.
Οι ραδιοφωνικοί σταθμοί, σήμερα
«Μου φαίνονται κουρασμένοι, άτολμοι, αμήχανοι ίσως. Στιγμές τα FM δίνουν την αίσθηση πως έχουν μείνει σταματημένα κάπου στην προηγούμενη δεκαετία. Και γερνάνε και δεν το έχουν αντιληφθεί καν. Αν επέστρεφα στα FM θα “εκμεταλλευόμουν” όλο το know how και τη διορατικότητα που αποκτήθηκε πια στο Offradio εξαιτίας της 10ετούς παρουσίας του ως πολυμέσου και θα εστίαζα στο σήμερα και στο μέλλον, ότι ακριβώς έγινε και στο Offradio. Παράλληλα θα έβγαζα νέο αίμα στη μπάντα», λέει η κα Ντέμη Παπαδοπούλου, συνιδρύτρια του ιντερνετικού σταθμού «Offradio».
Οι «παρεξηγημένες» playlists
Η κα Μαργαρίτα Μυτιληναίου, η οποία έχει βρεθεί στη θέση της ραδιοφωνικής παραγωγού, υπεύθυνης προγράμματος και διευθύντριας για 30 χρόνια στα ελληνικά ραδιόφωνα, μιλάει για τις playlists που παίζει η πλειοψηφία των ραδιοφώνων και τον αντίκτυπο που έχουν στους ακροατές.
«Καταλαβαίνω την ανάγκη του επιχειρηματία να εξοικονομήσει χρήματα και την ανάγκη του διευθυντή προγράμματος να δημιουργήσει μια μουσική εικόνα. Γιατί κυρίως για μουσικούς σταθμούς μιλάμε όταν χρησιμοποιούμε τον όρο playlist».
«Σημειώνω, για να έχετε μια αντιστοιχία, ότι στην ώρα, παίζουν γύρω στα 14 με 16 τραγούδια. Την επόμενη μέρα τα ακούς αυτά τα τραγούδια με λίγο διαφορετική σειρά, την τρίτη μέρα θα τα ακούσεις ακριβώς με την ίδια σειρά που τα άκουσες την πρώτη. Γίνεται μια ανακατανομή ωρών, τραγουδιών playlist. Ταυτοχρόνως κάνουν και τις λεγόμενες ποιοτικές έρευνες. Καλούν ένα κοινό, θέτουν προς ακρόαση εννέα δευτερόλεπτα από κάθε τραγούδι και αυτό απαντά. Οι ποιοτικές έρευνες είναι αυτές που καθορίζουν το playlist του επόμενου μήνα για τα ραδιόφωνα που τις δημιουργούν», εξηγεί η κα Μυτιληναίου.
«Εμένα αυτό δεν μου αρέσει, είναι πολύ εγκεφαλικό. Δεν έχω μεγαλώσει με αυτό το ραδιόφωνο, έχω μεγαλώσει με το πιο συναισθηματικό ραδιόφωνο, πιο “της ψυχής”, της διάθεσης και το ενστίκτου.Την πληροφορία την έχουμε, το θέμα είναι πώς τη διαχειριζόμαστε. Εντάσσουμε στο πρόγραμμά μας καινούργια ακούσματα, καλλιτέχνες, καινούργιους ήχους ή τους κρατάμε για εμάς για να διατηρήσουμε το ασφαλές ποσοστό ακρόασης που μας έχει δώσει η τελευταία έρευνα; Γιατί εκεί είναι το παιχνίδι».
Ακούν οι νέες γενιές ραδιόφωνο;
«Διδάσκω παράλληλα σε τμήμα Μουσικής Τεχνολογίας σε ΙΕΚ και οι σπουδαστές που είναι 20άρηδες στην πλειοψηφία τους δεν έχουν καμία επαφή με το ραδιόφωνο, δεν τους συγκινεί, και δεν είναι επειδή είναι η γενιά του YouTube, αλλά επειδή το συμβατικό ραδιόφωνο δεν εξελίσσεται, δεν πλησιάζει το κοινό, δεν ζει στην εποχή μας», τονίζει η κα Παπαδοπούλου.
«Ένα μέρος από αυτή τη νεότερη γενιά που εξελίσσεται τώρα, η πιο ”ψαγμένη” όπως και παλιότερα θα ήθελα να έχουν κάποιες πολυσυλλεκτικές εκπομπές από κάποιους συνομήλικους τους που ξέρουν τα ενδιαφέροντα και τις ανησυχίες των νέων και να μπορούν να συνδυάσουν τη μουσική την καινούργια με απόλυτη ελευθερία με τον λόγο που είναι πολύ πιο ικανός ένας DJ 25 ετών να μιλήσει σε έναν συνομήλικό του από ότι ένας 40 και 50 ετών», συμπληρώνει ο κ. Πετρίδης.
Τα web radios στην Ελλάδα
«Έχουν πολύ μικρή απήχηση τα ιντερνετικά ραδιόφωνα. Μέχρι στιγμής είναι μια υπόθεση η οποία αφορά μικρές κοινότητες που συσπειρώνονται από μια μουσική προσέγγιση, συγκεκριμένα μουσικά είδη ή γύρω από ένα συγκεκριμένο πολιτικό χώρο ή μια συγκεκριμένη πολιτική αντίληψη για κάποια πράγματα. Υπάρχουν άνθρωποι που κάνουν πολύ ωραίες εκπομπές στα web radios αλλά δεν είναι πάντα ο κανόνας», λέει ο κ. Μένεγος.
«Το μεν αναλογικό ραδιόφωνο μοιάζει να ζει μια δεκαετία πριν, το δε web radio δεν επενδύει στον εαυτό του και το μέλλον του. Παράλληλα, η αγορά ακόμη θεωρεί πως το web radio «είναι το μέλλον»… πόσο μακρινό πια αυτό το μέλλον; Πως γίνεται πχ. και εταιρίες κινητής τηλεφωνίας παρότι βάζουν το streaming και τις ταχύτητες σε πρώτο πλάνο στις καμπάνιες τους, δεν το εμπιστεύονται για να διαφημιστούν εντατικά σε αυτό; Οι δε διαφημιστικές δεν ξέρουν καν ακόμη που να το εντάξουν… στα media ή στο digital;» συμπληρώνει η κα Παπαδοπούλου.
Οι υπηρεσίες streaming
«Σε αυτές χτίζει και χτίζεται η μουσική βιομηχανία σήμερα και είναι και πολλές οι ευκολίες που προσέφεραν στο κοινό. Η μουσική έγινε πολύ πιο προσβάσιμη σε αυτά, πιο διαθέσιμη και πιο οικονομική φυσικά. Όμως η ευκολία τους ”αποκεφάλισε” την εμπειρία της μουσικής. Έχει ξεθωριάσει το βίωμα. Πολλή μουσική, πολύ αναλώσιμη πια», λέει η κα Παπαδοπούλου για τις μουσικές υπηρεσίες streaming όπως είναι το Spotify, η Apple Music και Amazon Music Unlimited.
«Τα podcasts στην Ελλάδα είναι ανύπαρκτα»
«Στη χώρα μας δεν υπάρχουν. Είναι μια πολύ μεγάλη βιομηχανία και είναι ένας άλλος τρόπος παρουσίασης ραδιοφωνικού περιεχομένου στην Αμερική αλλά και σε άλλες χώρες, κυρίως στην Αμερική όμως με πολύ μεγάλη διαφορά από τις υπόλοιπες χώρες. Στην Ελλάδα δεν το βλέπω να γίνεται. Είμαστε και μια μικρή χώρα, δεν μπορούμε να απορροφήσουμε τα πάντα», εξηγεί ο κ. Μένεγος για τα podcasts, τα οποία είναι πάρα πολλά και επιτυχημένα στο εξωτερικό, στη χώρα μας όμως φαίνεται πως δεν θα έχουν μέλλον.
Υπάρχει μέλλον στα FM;
«Αυτό που βλέπω είναι: Πρώτον, το ραδιόφωνο επιζεί ακόμα και στην εποχή του διαδικτυακού ραδιοφώνου όπου μεταδίδεται και μέσα από το διαδίκτυο και μπορούμε να ακούσουμε και τις εκπομπές on demand από πάρα πολλούς σταθμούς. Αυτό που βλέπω θα είναι το καθαρά ψηφιακό ραδιόφωνο δηλαδή οι ψηφιακοί σταθμοί με την καινούργια ”μπάντα” που θα δημιουργηθεί», λέει ο κ. Πετρίδης.
Ωστόσο, η κα Μυτιληναίου λέει πως δεν γνωρίζει αν υπάρχει μέλλον: «Δεν βάζω το λογικό μου κομμάτι που λέει ότι ”αφού μπήκαμε στην ψηφιακή εποχή της τηλεόρασης, ακολουθεί η ψηφιακή εποχή του ραδιοφώνου”. Πρακτικά αυτό θα συμβεί τα επόμενα χρόνια. Δεν θέλω να κλείσουν τα ραδιόφωνα και για τους ανθρώπους και για τις όποιες συχνότητες και για ο,τι το κάθε ραδιόφωνο αντιπροσωπεύει. Αν μπορούν στην καινούργια εποχή να έχουν κι αυτά ένα ρόλο, με όποια μορφή κι αν βγαίνει ο ήχος τους, τότε είμαι εντάξει».
«Σίγουρα αυτή τη στιγμή, η κατάσταση στα ελληνικά media είναι πάρα πολύ δύσκολη και το ραδιόφωνο τείνει να πάψει να είναι ένα Μέσο μέσα από το οποίο βιοπορίζεσαι. Έχει πάρα πολύ μεγάλο αντίκτυπο στο πιο είναι το μέλλον. Με όλη αυτή την προσφορά που υπάρχει και την πληθώρα, θεωρητικά θα πρέπει οι σταθμοί να είναι πιο εξειδικευμένοι, να γνωρίζουν το κοινό τους και να “κουμπώνουν” πάνω εκεί. Ας πούμε, το μουσικό ραδιόφωνο θα μπορούσε να είναι έτσι», λέει ο κ. Μένεγος.
«Είναι μαγικό μέσο το ραδιόφωνο και του αξίζει καλύτερη τύχη», λέει η κα Παπαδοπούλου, αφήνοντας μια νότα αισιοδοξίας για τους λάτρεις του Μέσου.