*Από τη Βίκυ Σαραντάκη, εθελόντρια στην ομάδα εθελοντών Greenpeace της Αθήνας
″Αργά ή γρήγορα το νερό πάντα κερδίζει” - Erica Gies, Water Always Wins
Πρόσφατα, το ελληνικό γραφείο της Greenpeace, με πρωτοβουλία της εθελοντικής ομάδας, ξεκίνησε το πρότζεκτ “Ραντεβού στις βρύσες”, με στόχο να εξασφαλιστεί πόσιμο νερό και πρόσβαση σε ένα επαρκές δίκτυο κοινόχρηστων βρυσών για όλους, διεκδικώντας έτσι την υπεράσπιση του αναφαίρετου δικαιώματος όλων μας σε καθαρό, πόσιμο νερό παντού, τη μείωση των πλαστικών μιας χρήσης και των απορριμμάτων και την ορθολογική χρήση του νερού. Πότε όμως ξεκίνησαν οι πολίτες της ΕΕ να διεκδικούν δυναμικά το δικαίωμά τους αυτό και τι έχει γίνει ως τώρα;
Το 2014 ανοίγει η συζήτηση ενώπιον των Ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων για το νερό. Πίσω από αυτό βρίσκεται η πρωτοβουλία Right2Water, η πρώτη επιτυχημένη ευρωπαϊκή πρωτοβουλία πολιτών που κατάφερε να μαζέψει σχεδόν 1,9 εκατομμύρια υπογραφές από όλη την Ευρώπη καλώντας την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προτείνει νομοθεσία που να διασφαλίζει το ανθρώπινο δικαίωμα στο νερό και την αποχέτευση.
Θα μπορούσαμε να φανταστούμε πώς θα ήταν να μην έχουμε πρόσβαση σε πόσιμο νερό, ή η τιμή αυτού να ήταν απλησίαστη για πολλούς από εμάς; Αυτή ακριβώς η ανεπάρκεια σε πόσιμο νερό και υπηρεσίες αποχέτευσης σε αρκετές περιοχές ιδίως κρατών της ανατολικής Ευρώπης, αλλά και η γενικότερη κατεύθυνση εντός της ΕΕ προς την ιδιωτικοποίηση του νερού, αποτέλεσε το υπόβαθρο για τη δημιουργία του Right2Water. Στόχος ήταν να διασφαλιστεί ότι το νερό θα παραμείνει δημόσιο αγαθό. Η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Συνδικάτων Δημοσίων Υπηρεσιών (EPSU) σε συνεργασία με άλλες ΜΚΟ και πολίτες αποφάσισαν να αξιοποιήσουν τη διαδικασία της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Πολιτών, ένα εργαλείο που προάγει τη συμμετοχική δημοκρατία και δίνει τη δυνατότητα στους πολίτες να συμμετάσχουν στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής πολιτικής, καλώντας την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναλάβει δράση για κάποιο από τα ζητήματα που άπτονται στην αρμοδιότητα της.
Πώς μπορεί να οργανωθεί μια τέτοια πρωτοβουλία:
Δημιουργία ομάδας διοργανωτών που να αποτελείται από τουλάχιστον 7 πολίτες της ΕΕ, που να προέρχονται από τουλάχιστον 7 κράτη της ΕΕ
Η πρωτοβουλία να αφορά τομέα για τον οποίο η Επιτροπή έχει αρμοδιότητα να νομοθετεί
Υποβολή αίτηση καταχώρησης της πρωτοβουλίας
Συγκέντρωση τουλάχιστον 1 εκατομμυρίου υπογραφών από πολίτες της ΕΕ που να στηρίζουν το αίτημα (*)
Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν ήδη αναγνωρίσει το πανανθρώπινο δικαίωμα σε ασφαλές και πόσιμο νερό και αποχέτευση (*RESOLUTION 64/292), ένα δικαίωμα άρρηκτα συνδεδεμένο με την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και με πτυχές που αφορούν την υγεία, το βιοτικό επίπεδο και το περιβάλλον. Η πρωτοβουλία Right2Water - με τον πλήρη τίτλο “Η ύδρευση και η αποχέτευση είναι ανθρώπινο δικαίωμα! Το νερό είναι δημόσιο αγαθό, όχι εμπόρευμα!” - κάλεσε την Επιτροπή “να προτείνει νομοθεσία για την εφαρμογή του ανθρώπινου δικαιώματος στο νερό και την αποχέτευση, όπως αναγνωρίζεται από τα Ηνωμένα Έθνη, καθώς και για την προώθηση της παροχής νερού και αποχέτευσης ως βασικών δημόσιων υπηρεσιών για όλους”.
Συγκεκριμένα ζήτησε:
Οι Ευρωπαϊκοί θεσμοί και τα κράτη μέλη να εγγυώνται ότι όλοι έχουν πρόσβαση σε νερό και αποχέτευση
Η ύδρευση και η αποχέτευση να μην υπόκεινται στους κανόνες της εσωτερικής αγοράς και οι αντίστοιχες υπηρεσίες να παραμείνουν δημόσιες
Η ΕΕ να εντείνει τις προσπάθειες για την επίτευξη καθολικής πρόσβασης στο νερό και την αποχέτευση σε παγκόσμιο επίπεδο. (*)
Παρόλη την επιτυχία της πρωτοβουλίας, η αρχική απάντηση της Επιτροπής αν και θετική δεν ήταν η προσδοκώμενη, καθώς άφηνε στα κράτη μέλη την εφαρμογή σχετικών νομοθεσιών για την εξασφάλιση του δικαιώματος στο νερό. Αυτό όμως δεν αναιρεί την αξία του κινήματος που δημιουργήθηκε. Το Right2Water κατάφερε να ευαισθητοποιήσει αλλά και να κινητοποιήσει πλήθος κόσμου, συσπειρώνοντας γύρω του πολίτες από διαφορετικούς χώρους, διαφορετικά κράτη και με διαφορετικά backgrounds. Ενδυνάμωσε τη φωνή της κοινωνίας των πολιτών γύρω από ένα ζήτημα καθολικού ενδιαφέροντος και έθεσε υπό αμφισβήτηση τις εμπορικές πολιτικές της ΕΕ, τοποθετώντας το νερό πάνω από οικονομικά συμφέροντα.
Την όλη προσπάθεια ήρθε να επισφραγίσει το 2020 η νέα Οδηγία της ΕΕ για τη βελτίωση της ποιότητας του πόσιμου νερού (*2020/2184/ΕΕ), η οποία πλέον έχει ενσωματωθεί στο ελληνικό δίκαιο και προβλέπει μεταξύ άλλων την υποχρέωση παροχής δωρεάν πόσιμου νερού σε κοινόχρηστους χώρους, εξασφαλίζοντας σημαντικά οφέλη για το κοινωνικό σύνολο αλλά και το περιβάλλον.
Η κοινωνία των πολιτών έχει δύναμη. Ακόμα κι αν αμφισβητείται κατά πόσο μια μεμονωμένη προσπάθεια μπορεί να επιφέρει την αλλαγή, αν οι πολίτες ενώσουν τις φωνές τους για τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους, μπορούν να ακουστούν και να κερδίσουν. Είναι δικαίωμά μας να έχουμε πρόσβαση σε δωρεάν, επαρκές και ασφαλές ποιοτικά νερό και υποχρέωση της πολιτείας να σέβεται και να προστατεύει το δικαίωμα αυτό.
Επειδή λοιπόν η δύναμή μας βρίσκεται στην ένωσή μας, οι πολίτες μπορούν να ασχοληθούν περισσότερο με το θέμα αυτό και να διεκδικήσουν ενεργά δημόσιες, λειτουργικές βρύσες στην περιοχή τους, συμμετέχοντας στην ομάδα του πρότζεκτ “Ραντεβού στις βρύσες”. Μαζί, απαιτούμε από τους Δήμους την πρόσβαση σε τρεχούμενο και πόσιμο νερό και την εγκατάσταση και συντήρηση βρυσών παντού.
Παραπομπές:
- Ιστότοπος πρωτοβουλίας: https://right2water.eu και https://citizens-initiative.europa.eu/initiatives/details/2012/000003_el
- Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών: https://citizens-initiative.europa.eu/_el
- Παραπάνω πληροφορίες για την εκστρατεία Right2Water: https://citizens-initiative-forum.europa.eu/sites/default/files/2020-01/SEC-17-001_success_story_right2water_EL.pdf