Όταν κάποτε ο ιστορικός του μέλλοντος θα στέκεται πάνω από τα ερείπια της ευρωπαϊκής ιδέας, προσπαθώντας να καταλάβει πως και γιατί, είναι βέβαιο πως θα δυσκολευτεί πολύ να εντοπίσει τα αίτια της κατάρρευσης. Καθώς θα διαπιστώσει πως υπήρξαν πολλά και ηχηρά προμηνύματα. Που αν είχαν προσληφθεί αρμοδίως και αν βεβαίως είχαν αξιοποιηθεί κατά πως έπρεπε, μάλλον θα προλάβαιναν και θα απέτρεπαν το κακό. Και θα αναρωτηθεί, ασφαλώς, ο ιστορικός του μέλλοντος, τι ήταν εκείνο που προκάλεσε την τύφλωση. Και εντέλει την πορεία προς τον γκρεμό. Για να καταλήξει, πιθανότατα, στο μελαγχολικό συμπέρασμα πως έτσι γίνεται πάντα με την πτώση των «αυτοκρατοριών». Μικρές, ασήμαντες, άβουλες, ανήμπορες ηγεσίες δεν είδαν, δεν κατάλαβαν, δεν μπόρεσαν…
Μετά το φιάσκο των ιταλικών εκλογών. Εκεί όπου θριάμβευσαν οι αντιευρωπαίοι των «Πέντε Αστέρων», αντάμα με την φασιστικών προδιαγραφών «Λίγκα του Βορρά», και την σχεδόν ταπεινωτική ήττα όλων των φιλοευρωπαϊκών δυνάμεων, το μότο των δημοσιογραφικών μεταδόσεων σ’ όλο τον κόσμο, ήταν ότι «Οι Βρυξέλλες ανησυχούν». Και πολύ καλά έκαναν που ανησύχησαν βεβαίως οι Βρυξέλλες. Μόνο που μάλλον δεν ανησύχησαν αρκετά. Σίγουρα όχι όσο έπρεπε. Όπως δεν είχαν ανησυχήσει και όταν έπρεπε. Όταν τα σημάδια έφταναν εκεί το ένα μετά το άλλο. Από τη Γαλλία, από την Αυστρία, από την Ολλανδία, από την Ουγγαρία, από την Πολωνία. Με αποκορύφωμα το Brexit. Ενώ και σχεδόν σε όλες τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ακόμη και στην ίδια τη Γερμανία (και στην Ελλάδα βεβαίως-βεβαίως), οι ξενοφοβικές, οι ακροδεξιές, οι επιθετικά αντιευρωπαϊκές δυνάμεις, μπορεί να μην έφτασαν να διεκδικούν την εξουσία ή μερίδιο της, έχουν όμως σηκώσει κεφάλι για τα καλά. Προμηνύματα όλ’ αυτά ολοφάνερα, ηχηρά, κραυγαλέα. Στα οποία δεν έδωσαν την σημασία που τους έπρεπε οι ευρωπαϊκές κεφαλές. Όχι τουλάχιστον τόσο ώστε να μαντέψουν τα επερχόμενα και ν’ ανησυχήσουν σοβαρά. Δεν τους πέρασε καν από το μυαλό ότι όλ’ αυτά δεν ήταν παρά ψήφος αποδοκιμασίας της ευρωπαϊκής πολιτικής, όπως έχει εξελιχθεί τα τελευταία χρόνια. Ψήφος καταδίκης της νεοφιλελεύθερης πολιτικής της ακραίας λιτότητας. Ψήφος αποδοκιμασίας της ίδιας της ευρωπαϊκής ελίτ. Ψήφος καταδίκης της απομάκρυνσης από τις ιδρυτικές αρχές και αξίες του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Ψήφος διαμαρτυρίας για την όλο και μεγαλύτερη απόσταση των ευρωπαϊκών θεσμών και των αντίστοιχων οργάνων από τους ευρωπαϊκούς λαούς και από τις ανάγκες τους. Ψήφος διαμαρτυρίας για την κατάρρευση του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου. Ψήφος αποδοκιμασίας, εντέλει, της «γερμανικής Ευρώπης»…
Και τώρα ήρθε η εξ Ιταλίας σφαλιάρα. Και η Ιταλία δεν είναι όποια κι όποια, η τρίτη σε μέγεθος ευρωπαϊκή οικονομία. Και της οποίας την εξέλιξη δεν την έχουμε δει ακόμη, όσο κι αν μπορούμε να την φανταστούμε. Η εξ Ιταλίας σφαλιάρα για την οποία, λέει, «οι Βρυξέλλες ανησυχούν». Δίχως πάντως να κουνήσουν το μικρό τους δαχτυλάκι. Δίχως ν’ αλλάξουν το παραμικρό. Δίχως ν’ αρχίσουν καν να σκέφτονται για το που πάει το πράμα. Και ότι κάτι θα πρέπει να γίνει επειγόντως…
Κι έτσι μάλλον δεν είναι πολύ μακριά η μέρα που θα θρηνήσουμε επί των ερειπίων. Και ο ιστορικός του μέλλοντος θα ψάχνει την αιτία του κακού. Μάλλον δεν είναι πολύ μακριά η μέρα που αυτή η πιο ευγενής και η πιο ρωμαλέα -μεταπολεμικά – ιδέα, η ευρωπαϊκή ιδέα θα καταρρεύσει. Ή, στην καλύτερη περίπτωση θα εξακολουθήσει να υπάρχει «στα χαρτιά» αλλά θα απαξιωθεί στην εντέλεια, και θα σέρνεται, και θα φυτοζωεί. Που πάει να πει θα είναι σαν να μην υπάρχει, σαν να μην υπήρξε ποτέ. Και τούτο επειδή οι «δειλοί, μοιραίοι κι άβουλοι», σημερινοί της ηγέτες «προσμένουν ίσως κάποιο θάμα». Μόνο που, όφειλαν να ξέρουν ότι στις μέρες μας θαύματα δεν γίνονται…