Κάποιοι Ρώσοι στρατηγιστές ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 2010 ισχυριζόταν ότι η αναλογία του σύγχρονου πολέμου είναι 80% προπαγάνδα και 20% φυσική βία. Αν το 20% της φυσικής βίας αντιστοιχεί στις βαρβαρότητες που διαπράττουν οι Ρώσοι στην Ουκρανία, αντιλαμβάνεται κανείς τι έκταση πρέπει να έχει προσλάβει το 80% της προπαγάνδας...
Παρ όλα αυτά τα τελευταία νέα από τα μέτωπα της εισβολής προμηνύουν εξελίξεις. Το ξέσπασμα του Πριγκοζίν εναντίον του ρωσικού υπουργείου Άμυνας έχει ήδη συγκεντρώσει το ενδιαφέρον σε παγκόσμιο επίπεδο. Η ανακοίνωσή του πως η Βάγκνερ, θα αποχωρήσει από το Μπαχμούτ στις 10 Μαΐου, εφ′ όσον ισχύει και δεν είναι όπως η προηγούμενή του ότι τάχα κατέλαβε το Μπαχμούτ –από το οποίο τώρα θέλει να φύγει γιατί δεν έχει πυρομαχικά– ενδέχεται να προκαλέσει την αναδίπλωση των Ρώσων. Σ’ ένα μέτωπο, μάλιστα, στο οποίο οι απώλειές τους υπήρξαν αδιανόητες, μόνο και μόνο για να κατακτήσουν μια συμβολική νίκη η οποία παρ’ όλα αυτά δεν ήλθε ποτέ.
Ακόμα πιο ενδιαφέρουσες είναι οι φήμες που κυκλοφορούν ότι ο επονομαζόμενος και «χασάπης της Μαριούπολης», στρατηγός Μιζίντσεφ, και πρώην υφυπουργός Άμυνας, που παύθηκε από τα καθήκοντά του πρίν από λίγες μέρες, εντάχθηκε στην Βάγκνερ ως υπαρχηγός.
Η άλλη είδηση που κυκλοφορεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ότι οι Ρώσοι προχωρούν στην εκκένωση των εδαφών της περιφέρειας του Δνείπερου (νοτιοανατολικά) που παρέμειναν υπό κατοχή. Πρόκειται άραγε για κάποιο στρατήγημα ενόψει της ουκρανικής αντεπίθεσης, ή απλώς είναι η ομολογία ότι δεν πρόκειται να την αντέξουν; Η κατάληψη της ανατολικά του Δνείπερου περιφέρειας Ζαπορίζιε, έχει στρατηγική σημασία για τους Ουκρανούς, και προοπτικά ανοίγει τον δρόμο για την Κριμαία, αλλά και για την ανακατάληψη της Μαριούπολης.
Στο ενδεχόμενο που η τροπή των γεγονότων στα μέτωπα του πολέμου αποβεί πολύ αρνητική για τους Ρώσους, εύλογα αναρωτιέται κανείς τι θα πράξει ο Πριγκοζίν. Μπορεί, άραγε, να ξεφύγει και να επιχειρήσει κάποιο πραξικόπημα; Πώς θα αντιδράσουν οι υπόλοιποι στο σενάριο αυτό και πόσο απρόβλεπτη θα γίνει η Ρωσία. Σε οποιαδήποτε περίπτωση, αν κρίνει κανείς από την στάση της πλειοψηφίας (που ισχυροποιήθηκε καθώς ένας μεγάλος όγκος των αντιπολιτευόμενων στον Πούτιν και στον ιμπεριαλιστικό του πόλεμο έχει εγκαταλείψει τη χώρα) οι πιθανότητες οι πολιτικές εξελίξεις να τείνουν αρχικά προς σκληροπυρηνικότερες εκδοχές του προσώπου που βλέπουμε σήμερα είναι πολύ μεγάλες.
Διάφοροι ιθύνοντες κύκλοι της Δύσης, βέβαια, εύκολα μπαίνουν στον πειρασμό να πιστέψουν πως μετά τον Πούτιν είναι αρκετά πιθανόν να υπάρξει ένας μετριοπαθής διάδοχος. Κάνουν πάλι το ίδιο λάθος: δεν ακούν τους ομολόγούς τους της Ανατολικής Ευρώπης, που επιμένοντας στο ιστορικό υπόβαθρο του ρωσικού επεκτατισμού δεν κουράζονται να επαναλαμβάνουν ότι η αλλαγή της ρωσικής στάσης απαιτεί βαθύτερους μετασχηματισμούς της κοινωνίας, που θα πάρουν χρόνο & ουσιαστική απαγκίστρωση των εθνών της Ανατολικής Ευρώπης από τη ρωσική σφαίρα επιρροής και όχι απλώς μια «αλλαγή φρουράς».
Το ίδιο σφάλμα διαπράττουν οι κύκλοι αυτοί για την Τουρκία. Εδώ έχει συντελεστεί τις τελευταίες δεκαετίες μια κοσμογονία στην τουρκική κοινωνία, και αυτό που βλέπουν ως «ευρασιανισμό» και «απομάκρυνση από την Δύση» αποτελεί προσανατολισμό και τρόπο ζωής ενός τεράστιου τμήματος της χώρας, σε τέτοιο βαθμό ώστε η περίφημη σύγκρουση των πολιτισμών να έχει εσωτερικευτεί μέσα στην τουρκική κοινωνία –και οι διάφοροι στη Δύση πιστεύουν ότι η Τουρκία μπορεί να υπερβεί την πραγματικότητα αυτή μέσα σε μια εκλογική νύχτα…
Αξίζει ως προς αυτά να σκεφτούμε την ιστορία της Γερμανίας του 20ου αιώνα: έκαναν μια πρώτη απόπειρα υλοποίησης των σχεδίων τους στον Α′ Παγκόσμιο πόλεμο· ηττήθηκαν και συνθηκολόγησαν στις Βερσαλλίες, ο γερμανικός επεκτατισμός όμως θεώρησε την ήττα αυτή πλασματική, “πισώπλατο μαχαίρωμα” μιας συμμαχίας Εβραίων και Σοσιαλιστών· σίγουρα όχι μια κανονική ήττα στα πεδία του πολέμου, και οπωσδήποτε όχι ματαίωση του επεκτατικού ονείρου· ακολούθησε η παραζάλη της Βαϊμάρης, η ρεβάνς που υποσχέθηκε ο Χίτλερ, ένας νέος παγκόσμιος πόλεμος· μετά ήλθε η συντριπτική ήττα, η συνθηκολόγηση και η ανοικοδόμηση του μεταπολεμικού κράτους και οικονομίας, με αρκετούς από τους ιθύνοντες αυτής της διαδικασίας να είναι οι ίδιοι που οικοδόμησαν και λειτούργησαν το ναζιστικό κράτος· ένα μεγάλο κομμάτι της γραφειοκρατίας και των επιχειρηματιών, βλέπετε, δεν “αποναζιστικοποιήθηκαν” ειλικρινώς αλλά σκέφτηκαν πως μετά την τελική ήττα οι άνεμοι γύρισαν και απαιτείται μια κάποια προσαρμογή στις νέες συνθήκες.
Έπρεπε να τελειώσει η δεκαετία του 1970, και να διέλθει η Γερμανία από τα σκοτεινά χρόνια του “γερμανικού φθινοπώρου” ώστε να ξεκαθαρίσει κάπως η κατάσταση, και να πει κανείς ότι αποφάσισε να γυρίσει σελίδα σε βάθος. Ακόμα και έτσι, ορισμένες φορές σήμερα, βλέποντας τις επιλογές των ιθυνόντων του γερμανικού κράτους, αναρωτιέται που τελειώνουν γι’ αυτούς τα όρια της ευρωπαϊκής Γερμανίας και αρχίζει εκ νέου η επιδίωξη της γερμανικής Ευρώπης.
Άρα; Το πρόβλημα δεν είναι ο Πούτιν ή ο Ερντογάν, αλλά βαθύτερες ιστορικές τάσεις. Και η αντίσταση οφείλει να εστιάσει σε αυτές, να καταστεί εξ’ ίσου βαθιά, μακροχρόνια, επίμονη και επίπονη.
Όσο για το 80% της προπαγάνδας, εξελίσσεται καθημερινά, σε όλες της χώρες της Ευρώπης, στις ΗΠΑ, στον μη δυτικό κόσμο. Αποκτάει ταυτοχρόνως κάθε δυνατή έκφραση –μπορεί να μεταμορφωθεί απ’ τον Κουτσούμπα μέχρι τον Κασιδιάρη, ή τα πλήθη των ανώνυμων βάτνικς του διαδικτύου. Ή μπορεί πάλι απλώς να κρατάει τον καθρέφτη ώστε να φανούν οι αντιθέσεις της Δύσης και οι όψεις της παρακμής της –σε μια ορισμένη περίπτωση στις ΗΠΑ ίχνη ρωσικής διείσδυσης εμφανίστηκαν ταυτόχρονα πίσω από πρωτοβουλίες Woke, και “εναλλακτικής δεξιάς”.
Εξ άλλου, όπως εύστοχα σημείωνε ο Γεβγένι Μέσνερ [αξιωματικός του στρατού του τσάρου, μετέπειτα «Λευκός» στον εμφύλιο πόλεμο & αργότερα θεωρητικός του πολέμου, επηρέασε ιδιαίτερα τη στρατηγική σκέψη της μετασοβιετικής Ρωσίας από το 2000 κι έπειτα]:
«Σε μελλοντικούς πολέμους, ο πόλεμος δεν θα είναι γραμμικός, αλλά θα εξελίσσεται σε ολόκληρη την επικράτεια και των δύο εχθρών διότι πίσω από το στρατιωτικό μέτωπο θα υπάρχουν πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά μέτωπα· ο πόλεμος δεν θα είναι δισδιάστατος [ξηρά και θάλασσα], όπως στο παρελθόν, ούτε τρισδιάστατος, όπως έγινε με τη ανάδυση της στρατιωτικής αεροπορίας, αλλά τετραδιάστατος, με την τέταρτη διάσταση να αφορά τον ψυχισμό…».