Η Ιβάνα Ιλιτς λέει ότι δεν είχε ακούσει ποτέ κάτι τόσο ανησυχητικό και ενοχλητικό σε μια διαδήλωση όσο ο ήχος που έσπασε τη σιωπή κατά τη διάρκεια μιας τεράστιας αντικυβερνητικής συγκέντρωσης στην πρωτεύουσα της Σερβίας, το Βελιγράδι.
«Ηταν ήσυχα και ειρηνικά και μετά ακούσαμε κάτι που δεν μπορούσαμε να δούμε… σαν έναν ήχο που ερχόταν προς το μέρος μας, ένα σφύριγμα», περιγράφει ο Ίλιτς Σούντεριτς για το περιστατικό της 15ης Μαρτίου. «Οι άνθρωποι άρχισαν να τρέχουν για ασφάλεια προς το πεζοδρόμιο, νιώθοντας ότι κάτι κινείται προς το μέρος μας στον δρόμο». Ήταν «ένας υπόκωφος ήχος που κράτησε μόνο 2-3 δευτερόλεπτα, αλλά πολύ ασυνήθιστος και πολύ τρομακτικός, σαν ήχος από την κόλαση», θυμάται.
Και δεν ήταν μόνος που περιέγραψε τον πανικό. Εκατοντάδες άλλοι έχουν κάνει παρόμοιες καταγγελίες, κατηγορώντας τις δυνάμεις ασφαλείας χρησιμοποίησαν ένα ηχητικό όπλο ελέγχου πλήθους για να στοχεύσουν ειρηνικούς διαδηλωτές.
Τα συγκεκριμένα όπλα, τα οποία είναι παράνομα στη Σερβία, εκπέμπουν ηχητικά κύματα που μπορεί να προκαλέσουν οξύ πόνο στο αυτί, αποπροσανατολισμό, ρήξεις τυμπάνου ή ακόμα και μη αναστρέψιμη βλάβη ακοής.
Το περιστατικό αυτό έρχεται να ασκήσει μεγαλύτερη πίεση στον πρόεδρο Βούτσιτς, ο οποίος αντιμετωπίζει επί σχεδόν πέντε μήνες διαδηλώσεις κατά της διαφθοράς, μετά την κατάρρευση τον Νοέμβριο ενός τσιμεντένιου θόλου σε σιδηροδρομικό σταθμό στην πόλη Νόβι Σαντ, με απολογισμό 16 νεκρούς ανθρώπους.
Αξιωματούχοι στη Σερβία έχουν διατυπώσει συχνά αντιφατικές διαψεύσεις ότι έγινε χρήση ηχητικού όπλου κατά διαδηλωτών. Αλλά τα ερωτήματα αυξάνονται γύρω από τι τελικά προκάλεσε την ξαφνική ταραχή, αν όχι μια συσκευή ήχου.
Ένα βίντεο του Associated Press δείχνει χιλιάδες διαδηλωτές να κρατούν σιωπηλοί τα αναμμένα κινητά τους τηλέφωνα όταν ξαφνικά αρχίζουν να τρέχουν πανικόβλητοι. Στη συνέχεια ακούγεται ένα βουητό. «Πηγαίνω σε διαδηλώσεις εδώ και 30 χρόνια, αλλά δεν έχω ακούσει ποτέ κάτι τέτοιο», επιμένει ο Ίλιτς Σούντεριτς.
Ο Βούτσιτς κάνει λόγο για «ψέματα και κατασκευάσματα» και λέει ότι τέτοιες κατηγορίες αποτελούν μέρος ενός ενορχηστρωμένου τεχνάσματος από τη Δύση για την ανατροπή του. «Αν υπήρχε ένα και μόνο στοιχείο που να αποδεικνύει ότι χρησιμοποιήθηκε ηχητικό κανόνι εναντίον διαδηλωτών, τότε δεν θα ήμουν πλέον πρόεδρος», είπε.
Η αστυνομία, ο στρατός της Σερβίας και η υπηρεσία κρατικής ασφάλειας BIA, αρνήθηκαν αρχικά ότι έχουν στην κατοχή τους την αμερικανικής κατασκευής ηχητική συσκευή μεγάλης εμβέλειας (LRAD), η οποία είναι παράνομη στη Σερβία και σε ορισμένες άλλες χώρες.
Όταν, όμως, είδαν το φως της δημοσιότητας φωτογραφίες της συσκευής σε όχημα που αναπτύχθηκε στη συγκέντρωση εκατοντάδων χιλιάδων διαδηλωτών, οι αξιωματούχοι παραδέχθηκαν ότι είχαν στην κατοχή τους ένα ηχητικό όπλο, αλλά επέμειναν ότι δεν χρησιμοποιήθηκε εναντίον του πλήθους
Οι φωτογραφίες δεν δείχνουν τίποτα περισσότερο από «μεγάφωνα» που είναι επίσης διαθέσιμα στο eBay, υποστήριξε ο υπουργός Εσωτερικών Ίβιτσα Ντάτσιτς. Οι ορθογώνιες συσκευές, που αγοράστηκαν από έναν προμηθευτή των ΗΠΑ το 2021, χρησιμεύουν για να εκπέμπουν προειδοποιήσεις στα πλήθη σε περίπτωση σοβαρού προβλήματος, ισχυρίστηκε.
Πώς λειτουργούν τα ηχητικά όπλα
Τα ηχητικά όπλα χρησιμοποιούν ηχητικά κύματα για να αποδυναμώσουν, να αποπροσανατολίσουν ή να βλάψουν άτομα αξιοποιώντας την ακουστική ενέργεια, προκαλώντας τόσο σωματικές όσο και ψυχολογικές επιπτώσεις, όπως ζάλη, αποπροσανατολισμό ή έντονους πονοκεφάλους.
Αν και συχνά περιγράφονται ως μη θανατηφόρα, η χρήση τους από στρατιωτικές, αστυνομικές αρχές και μυστικές επιχειρήσεις έχει εγείρει σοβαρές ανησυχίες. Πιο πρόσφατα, συσκευές ήχου έχουν χρησιμοποιηθεί εναντίον Σομαλών πειρατών καθώς και μεταναστών.
Οι εικόνες από τη διαμαρτυρία του Βελιγραδίου απεικόνίζουν ένα LRAD 450XL.
Η κατασκευάστρια Genasys, με έδρα την Καλιφόρνια, δήλωσε στο X ότι «τα βίντεο που έχουμε δει και ακούσει μέχρι στιγμής δεν επιβεβαιώνουν τη χρήση ενός LRAD κατά το περιστατικό της 15ης Μαρτίου στο Βελιγράδι της Σερβίας».
Ωστόσο, πολλοί που βρίσκονταν στο πλήθος εκείνη την ημέρα παραπονέθηκαν αργότερα για πονοκεφάλους, σύγχυση, πίεση στο αυτί ή ναυτία. Εχουν προκύψει, επίσης, αναφορές για πίεση στους γιατρούς στις κλινικές έκτακτης ανάγκης της Σερβίας να αποκρύψουν τα αρχεία εκατοντάδων ανθρώπων που ζήτησαν ιατρική βοήθεια και συμβουλές μετά τη συγκέντρωση.
Οι ειδικοί αμφιβάλλουν για την επίσημη εκδοχή
Ο Τόμας Γουίδινγκτον, ειδικός στον ηλεκτρονικό πόλεμο, τα ραντάρ και τις στρατιωτικές επικοινωνίες είπε ότι εξέτασε μερικά από τα βίντεο στο Βελιγράδι. «Σίγουρα, αυτό που βλέπουμε στις εικόνες συνάδει με τη συμπεριφορά ανθρώπων που αντιδρούν μαζικά σε κάτι που τους κάνει να αισθάνονται βαθιά αναστατωμένοι ή πολύ άβολα», εξηγεί.
Ο Πρέντραγκ Πέτροβιτς, διευθυντής έρευνας στο Κέντρο Πολιτικής Ασφάλειας του Βελιγραδίου, προσθέτει: «Υπάρχει τεράστια πιθανότητα να χρησιμοποιήθηκε κάποιο αντισυμβατικό όπλο, κάποια εκδοχή ενός ηχητικού κανονιού».
Σε ένα διαδικτυακό αίτημα, που έχει συγκεντρώσει πάνω από μισό εκατομμύριο υπογραφές, το σερβικό κίνημα της αντιπολίτευσης Move-Change ζητάει από τα Ηνωμένα Εθνη, το Συμβούλιο της Ευρώπης και τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη να διεξάγει ανεξάρτητη έρευνα για το περιστατικό.
Πολλές σερβικές οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων ανακοίνωσαν την Τρίτη (25/3) ότι έχουν προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, λέγοντας ότι έχουν συγκεντρώσει περισσότερες από 4.000 μαρτυρίες από άτομα που παραπονέθηκαν για διάφορα σωματικά και ψυχολογικά προβλήματα μετά το περιστατικό της 15ης Μαρτίου.