Στην έρημο της Σαουδικής Αραβίας, ένα απέραντο εργοτάξιο με γερανούς δίνει υπόσταση τα τελευταία χρόνια σ′ ένα από τα πιο φιλόδοξα και πανάκριβα οικιστικά έργα στον κόσμο.
Την δημιουργία της περίφημης «The Line», μιας πόλης υψηλής τεχνολογίας πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων που οι αρχιτέκτονες την αποκαλούν το «διαμάντι της ερήμου» και θα στεγάσει 9 εκατομμύρια ανθρώπους ανάμεσα σε δύο γυάλινους ουρανοξύστες μήκους 106 μιλίων και ύψους πάνω από 1.600 πόδια.
Το έργο, ένα από τα υπερφουτουριστικά συγκροτήματα που σχεδιάζονται στο Neom, το πνευματικό τέκνο του Σαουδάραβα διαδόχου πρίγκιπα Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, είναι ο βασικός πυλώνας του Vision 2030 και εκτιμάται ότι θα κοστίσει πάνω από 1,5 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Στόχος του πανάκριβου αυτού προσωπικού στοιχήματος του διαδόχου, είναι να αλλάξει την εικόνα της Σαουδικής Αραβίας στον κόσμο και να δώσει στη χώρα μια νέα πηγή εσόδων, όταν τα κέρδη από το πετρέλαιο δεν θα είναι ικανά να γεμίζουν τα ταμεία της,
Την τελευταία δεκαετία, η Σαουδική Αραβία ξοδεύει δισεκατομμύρια δολάρια από το μαμούθ κρατικό Ταμείο Δημοσίων Επενδύσεων, με περιουσιακά στοιχεία 925 δισεκατομμυρίων δολαρίων, σε ποδοσφαιρικές ομάδες και αθλητικά γεγονότα έως οτιδήποτε μπορεί κανείς να περιγράψει ως μια «άνευ προηγουμένου σπατάλη πλούτου».
Όλα αυτά όμως μέχρι το 2024, οπότε η χώρα έβαλε απότομο φρένο στις κρατικές δαπάνες, μειώνοντας ακόμη και το κόστος μεγάλων έργων όπως αυτά στο Neom.
Οι αλλαγές είναι ραγδαίες καθώς το έλλειμμα της Σαουδικής Αραβίας αυξάνεται πιο γρήγορα από το αναμενόμενο, όπως μειώνονται και τα κέρδη από το πετρέλαιο καθώς πέφτουν οι τιμές του στην παγκόσμια αγορά.
Τελειώνουν τα χρήματα;
Το ερώτημα πλέον είναι εάν η Σαουδική Αραβία έχει ακόμη αρκετά χρήματα για να ολοκληρώσει τους υψηλούς στόχους της ή θα αναγκαστεί να χαμηλώσει τον πήχη εάν δεν θέλει να γεμίσει με «φαντάσματα ενός ένδοξου παρελθόντος» στις αχανείς ερήμους της.
Ένας σημαντικός επενδυτής στις χώρες του Κόλπο και τη Σαουδική Αραβία υποστήριξε στο CNBC ότι «η στροφή του διαδόχου στις εγχώριες επενδύσεις, δείχνει ότι έχει γίνει πλέον κατανοητό ότι τα δεκάδες δισεκατομμύρια που σπαταλήθηκαν σε διάφορα έργα, δεν έχουν καμία οικονομική απόδοση».
Ο Andrew Leber, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Tulane που εστιάζει στην πολιτική οικονομία της Μέσης Ανατολής, πιστεύει ότι «ο αριθμός των έργων giga που βρίσκονται σε εξέλιξη στην έρημο δεν είναι βιώσιμος».
«Με λίγα λόγια θεωρώ ότι η μοναρχία της Σαουδικής Αραβίας θα αναγκαστεί να σταματήσει αθόρυβα κάποια έργα έως ότου επαναφέρουν τις δημοσιονομικές δαπάνες σε μεγαλύτερη βιωσιμότητα» υποστηρίζει.
Η Σαουδική Αραβία μείωσε τον Οκτώβριο τις προβλέψεις της για ανάπτυξη και αύξησε τις εκτιμήσεις για δημοσιονομικό έλλειμμα για τα οικονομικά έτη 2024 έως 2026, καθώς αναμένει μια περίοδο υψηλότερων δαπανών και χαμηλότερων προβλεπόμενων εσόδων από το πετρέλαιο.
Το πραγματικό ακαθάριστο εγχώριο προϊόν αναμένεται να αυξηθεί φέτος μόλις κατά 0,8%, καταγράφοντας μια δραματική πτώση από την προηγούμενη εκτίμηση στο 4,4%, σύμφωνα με το υπουργείο Οικονομικών της χώρας.
Η οικονομία του βασιλείου παρουσίασε έλλειμα 21,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2023- από πλεόνασμα 27,68 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2022 - καθώς αύξησε τις δημόσιες δαπάνες και μείωσε την παραγωγή πετρελαίου λόγω της συμφωνίας στον ΟΠΕΚ+ για μείωση της προσφοράς.
Η κυβέρνησή του Ριάντ προβλέπει ότι το έλλειμμα το 2024 θα παραμείνει στο 21,1 δισεκ. δολάρια προσβλέποντας σε έσοδα μόλις 312,5 δισεκατομμύρια δολάρια , που δεν καλύπτουν τις δαπάνες των 333,5 δισ. δολαρίων.
Οι αρχές της Σαουδικής Αραβίας αναμένουν ότι ο προϋπολογισμός θα παραμείνει ελλειμματικός για τα επόμενα πολλά χρόνια, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει καθοριστικά τα σχέδιά της για το Vision 2030.
«Τα έσοδά μας εκτός πετρελαίου έχουν αυξηθεί σημαντικά και καλύπτουν περίπου το 37% των δαπανών γεγονός που μας επιτρέπει να έχουμε σταθερά έσοδα παρά τις διακυμάνσεις της τιμής του πετρελαίου», δήλωσε ωστόσο ο υπουργός Οικονομικών της Σαουδικής Αραβίας Mohammed Al-Jadaan στο CNBC τον Οκτώβριο.
«Χιονοδρομικά στην έρημο» και παλιά λεωφορεία για τους πολίτες
Η Σαουδική Αραβία έχει πιστοληπτική αξιολόγηση A/A-1 με θετική προοπτική από την S&P Global Ratings και αξιολόγηση A+ με σταθερή προοπτική από τη Fitch.
Αυτό σε συνδυασμό με τα υψηλά συναλλαγματικά αποθέματα της στα 456,97 δισεκατομμύρια δολάρια τον Σεπτέμβριο, (αύξηση 4% από έτος σε έτος, σύμφωνα με την κεντρική τράπεζα της χώρας) επιτρέπει στο βασίλειο να διαχειριστεί το έλλειμμά του, σύμφωνα με τους οικονομολόγους του.
Υποστηρίζουν ακόμη, ότι το Ριάντ εκδίδει με επιτυχία ομόλογα, αξιοποιώντας τις αγορές χρέους για περισσότερα από 35 δισεκατομμύρια δολάρια μέχρι στιγμής φέτος.
Το βασίλειο έχει επίσης εφαρμόσει μια σειρά μεταρρυθμίσεων για την ενίσχυση και την απομάκρυνση του κινδύνου των ξένων επενδύσεων και τη διαφοροποίηση των ροών εσόδων, οι οποίες σύμφωνα με την S&P Global «θα συνεχίσει να βελτιώνει την οικονομική ανθεκτικότητα και τον πλούτο της Σαουδικής Αραβίας».
Ωστόσο, πολλοί αναλυτές και πολυεθνικές εταιρείες που συνεργάζονται με το Ριάντ σε έργα του NEOM, αναφέρουν ότι ορισμένα από αυτά έχουν ήδη περισκοπεί δραματικά.
«Αν και το χρέος παραμένει διαχειρίσιμο στο 26,5% του ΑΕΠ, οι συνεχείς μικρές πιέσεις αθροίζονται, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για δημοσιονομική πειθαρχία και εφικτούς στόχους» αναφέρει ο Tarik Solomon, επίτιμος πρόεδρος στο Αμερικανικό Εμπορικό Επιμελητήριο στη Σαουδική Αραβία.
Υπογραμμίζει δε, ότι την ώρα που χτίζονται κολοσσιαία έργα στη έρημο οι πολίτες στο Ριάντ και σε άλλες πόλεις δεν έχουν αξιοπρεπή δημόσια μέσα μεταφοράς, σχολεία και υγειονομική περίθαλψη.
«Ο δρόμος προς την ανθεκτικότητα για τη Σαουδική Αραβία δεν είναι να δημιουργήσει πίστες του σκι στην έρημο, αλλά να χτίσει με καινοτομία έργα που θα έχουν θετικό αντίκτυπο στην καθημερινότητα των πολιτών της», καταλήγει.
Πηγή: CNBC