Η μητέρα μου εργαζόταν ως φιλόλογος σε γυμνάσιο και αναλάμβανε πάντα τις σχολικές γιορτές. Παρακολούθησα γιορτές γυμνασίου πριν καν πάω στο Δημοτικό. Τα παιδιά μου φαίνονταν πολύ μεγάλα και με συγκινούσαν τρομερά τα τραγούδια του Λοΐζου. Δεκαετίες μετά, στην Ελλάδα του 2023 βρέθηκα ως γονέας σε σχολική γιορτή για το Πολυτεχνείο.
Ζούμε σε μια εποχή όπου οι λέξεις και οι αξίες έχουν χάσει το νόημά τους. Ακούμε λέξεις, όπως «θυσία», «ελευθερία» και «δημοκρατία» και χαμογελάμε με ειρωνεία. Περιμένουμε πίσω από καθετί να βρούμε απάτη ή κάποιον που λειτούργησε με βάση το συμφέρον.
Η γενιά του Πολυτεχνείου ακόμη σε ρόλο ήρωα είναι σαν να μην βλέπει σε τι κατάσταση βρίσκεται η δημοκρατία που έφερε. Θυμάμαι τη συζήτηση που είχα κάνει με κάποιον που δήλωνε περήφανος για αυτήν τη γενιά. Προσπαθούσε να με πείσει ότι ένας πρώην υπουργός της δεκαετίας του ’90 και του 2000 είναι αξιοσέβαστο πρόσωπο, επειδή βρέθηκε στο Πολυτεχνείο ως φοιτητής. «Για εμάς είναι απλώς ένας πολιτικός που τα έφαγε από παντού», ήθελα να του πω μα κρατήθηκα. Με είχε πραγματικά εκπλήξει το γεγονός ότι περίμενε να νιώσω θαυμασμό για αυτό το πρόσωπο.
Η ζωή ενός ανθρώπου, η ζωή μιας γενιάς, δεν μπορεί να σταματά σε μια μόνο ιστορική στιγμή, ακόμη κι αν ήταν άκρα ηρωική. Είναι σημαντικό να έρχεται η δημοκρατία αλλά είναι εξίσου σημαντικό και να διαφυλάσσεται. Ναι, έχουμε σήμερα ελευθερία λόγου και τυπικά η εξουσία σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματά μας. Όμως, αυτή η ελευθερία λόγου έχει μετεξελιχθεί σε μια αρρωστημένη ασυδοσία, όπου τελικά κάθε αλήθεια είναι χαμένη.
Και δεν ζούμε χωρίς βία. Η βία είναι αυτή τη στιγμή ένα βασικό στοιχείο της σχολικής ζωής. Η παιδεία βιώνει μια απόλυτη παραμέληση και παρακμή. Πέρυσι σε ένα πανεπιστήμιο ένας φοιτητής κινδύνευσε να πεθάνει στον πανεπιστημιακό χώρο. Όχι από τανκ, φυσικά. Έπεσε από το παράθυρο, γιατί οι φοιτητές κάθονται στα παράθυρα λόγω έλλειψης θέσεων. Έχω καθίσει σε παράθυρα και στο πάτωμα ως φοιτήτρια πριν είκοσι χρόνια και πρόσφατα βρέθηκα σε ένα πανεπιστήμιο και αναρωτήθηκα πώς αντέχουν οι φοιτητές να πηγαίνουν -ή να μην πηγαίνουν- σε αυτήν την τουαλέτα.
Αυτή η κυριολεκτική και κοινωνική δυσωδία που αντιμετωπίζουμε παντού γύρω μας στην Ελλάδα του 2023 καθιστά, λοιπόν, τρομερά δύσκολη τη συγκίνησή μας με τη γιορτή του Πολυτεχνείου. Λέξεις, όπως «ελευθερία» και «δημοκρατία» έχουν χρησιμοποιηθεί τόσο καταχρηστικά, όπως και κάθε λέξη που εκφράζει κάποια ανθρώπινη αξία, που μας φέρνει μόνο κυνικά χαμόγελα. Στην εποχή του μάρκετινγκ, που ζούμε, έχουμε φτάσει στο σημείο να ακούμε τους πάντες και να θεωρούμε ότι όλοι λένε ψέματα.
Άλλωστε, όταν πήγα στο Γυμνάσιο και συμμετείχα εγώ στη χορωδία με τα τραγούδια του Λοΐζου, ακουγόταν η άποψη ότι κανείς δεν σκοτώθηκε στο Πολυτεχνείο και ότι είναι ψέμα τα ονόματα των νεκρών που διαβάζονταν. Έτσι μεγαλώσαμε εμείς. Καθένας είχε το δικαίωμα να διατυπώνει τη βεβαιότητα του ως απόλυτη αλήθεια κι εμείς, αν δεν υποβαλλόμασταν σε κάποια πολιτική πλύση εγκεφάλου από τους γονείς μας, απλώς μάθαμε να μην πιστεύουμε τίποτα και κανέναν.
Τέτοιες σκέψεις έκανα, όταν βρέθηκα στη σχολική γιορτή για το Πολυτεχνείο, ως γονέας αυτή τη φορά. Μα όσα κι αν σκέφτηκα, πάλι ένιωσα βαθιά συγκίνηση με αυτές τις παιδικές φωνές που τραγουδούσαν τραγούδια που δεν καταλάβαιναν στ’ αλήθεια. Ίσως επειδή είναι κάτι που μου θυμίζει τον εαυτό μου μικρό παιδί.
Ή ίσως επειδή αυτές τις στιγμές απέναντι στα παιδιά νιώθει κανείς μια επιτακτική ανάγκη. Να αγωνιστεί για να διαφυλάξει κάτι πολύτιμο, κάτι ακέραιο, κάτι αληθινό. Κάτι που σήμερα μπορεί να μην έχει καν όνομα, μιας και οι λέξεις έχουν χάσει όλες το νόημά τους.