Ο περισσότερος άνθρωποι έχει στο μυαλό του πως το εντυπωσιακό σύστημα δακτυλίων του Κρόνου που περιβάλλει τον αέρινο γίγαντα είναι το πιο συναρπαστικό και εμβληματικό ουράνιο χαρακτηριστικό του ηλιακού μας συστήματος.
Τον 17ο αιώνα, ο Ιταλός αστρονόμος Galileo Galilei είδε για πρώτη φορά τον Κρόνο μέσα από το αρχαίο τηλεσκόπιό του. Συνέκρινε την εμφάνιση του πλανήτη με το να έχει «αυτιά» λόγω των περιορισμών της συσκευής του, αναφέρει το Earth.
Το επιμελές έργο επιστημόνων όπως αυτό του προαναφερθέντα, έθεσε τα θεμέλια για τη σύγχρονη ικανότητά μας να εξερευνούμε τα απίστευτα θαύματα του σύμπαντος.
Με την πάροδο των ετών, η πρόοδος της τεχνολογίας και οι καινοτόμες τεχνικές έδωσαν τη δυνατότητα σε αστρονόμους, όπως η Δρ Lucy Jones από το Κέντρο Αστροφυσικής Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics (CfA), να εμβαθύνουν στα αινίγματα που περιβάλλουν τα ουράνια σώματα.
Μέσω έρευνας και παρατηρήσεων αιχμής, έχουν διαλευκάνει τα περίπλοκα μυστήρια των δακτυλίων του Κρόνου, αποκαλύπτοντας τη σύνθεσή τους και τις δυναμικές διεργασίες που τους διαμορφώνουν.
Οι δακτύλιοι του Κρόνου, η αξονική κλίση και η ηλιακή τροχιά
Ένα ταχέως επερχόμενο και σημαντικό κοσμικό γεγονός αναμένεται σύντομα να αλλάξει δραματικά την άποψή μας για αυτόν τον υπέροχο πλανήτη. Τον Μάρτιο του 2025, οι μεγαλοπρεπείς δακτύλιοι του Κρόνου θα γίνουν σχεδόν αόρατοι για τους παρατηρητές που βρίσκονται στη γη.
Το φαινόμενο αυτό συμβαίνει λόγω της μοναδικής κλίσης του άξονα του Κρόνου, η οποία θα τοποθετήσει τους δακτυλίους στην άκρη της οπτικής μας γραμμής.
Ο άξονας του Κρόνου έχει κλίση, όπως ακριβώς και ο γήινος. Κατά το ήμισυ του έτους του, ο πλανήτης γέρνει προς τον Ήλιο, φωτίζοντας την κορυφή των δακτυλίων του. Για το άλλο μισό του έτους, γέρνει προς τα πίσω, και ο Ήλιος φωτίζει το νότιο πόλο του Κρόνου και το κάτω μέρος των δακτυλίων.
Είναι ενδιαφέρον ότι υπάρχουν δύο σύντομες χρονικές στιγμές κατά τη διάρκεια της τροχιάς του Κρόνου που η άκρη του δακτυλίου δείχνει απευθείας στον Ήλιο. Αυτό το γεγονός, γνωστό ως ισημερία, δίνει και στο βόρειο και στο νότιο ημισφαίριο του Κρόνου ίσο ηλιακό φως για λίγο.
Ευτυχώς, αυτή η αλλαγή δεν είναι μόνιμη. Πρόκειται για ένα φευγαλέο κοσμικό γεγονός που επαναλαμβάνεται κάθε 29,5 χρόνια, όσο δηλαδή χρειάζεται ο Κρόνος για να τεθεί σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο.
Μετά τον Μάρτιο του 2025, η αξονική κλίση του Κρόνου θα επαναφέρει τους δακτυλίους στο προσκήνιο, και στη συνέχεια θα εξαφανιστούν και πάλι τον Νοέμβριο του 2025.
Η αξονική κλίση του Κρόνου, δηλαδή η γωνία που γέρνει ο άξονάς του σε σχέση με την τροχιά του γύρω από τον Ήλιο, είναι περίπου 27 μοίρες. Καθώς ο Κρόνος κινείται κατά τη διάρκεια της 29,5ετούς τροχιάς του γύρω από τον Ήλιο, αυτή η κλίση σημαίνει ότι διαφορετικά μέρη των δακτυλίων και των φεγγαριών του δέχονται το φως του ήλιου υπό διαφορετικές γωνίες, αλλάζοντας την εμφάνισή τους.
Έτσι, οι δακτύλιοι δεν εξαφανίζονται πραγματικά, αλλά παίζουν μάλλον ένα ουράνιο παιχνίδι κρυφτού. Κατά την επανεμφάνισή τους, μπορούμε επίσης να απολαύσουμε μια τονισμένη θέα των φεγγαριών του Κρόνου.
Δομή δακτυλίου του Κρόνου
Οι δακτύλιοι χωρίζονται σε πολλές περιοχές με κενά ανάμεσά τους λαμβάνοντας ονόματα γράμματα του λατινικού αλφαβήτου ξεκινώντας με τον εγγύτερο Α. Οι πιο εμφανείς (σε πλάτος) εξ αυτών είναι οι δακτύλιοι Α και Β που είναι οι πιο φωτεινοί και ο δακτύλιος C που είναι πιο αχνός.
Το γνωστότερο κενό μεταξύ των δακτυλίων είναι το χάσμα Κασσίνι που χωρίζει τον Α από τον Β δακτύλιο. Το ανακάλυψε ο Τζιοβάννι Κασσίνι τo 1675 από τον οποίο και έλαβε το όνομά του. Το 1837, ο αστρονόμος Γιόχαν Ένκε, παρατήρησε ένα μικρότερο κενό στη μέση περίπου του δακτυλίου A όπου και αυτό πήρε το όνομά του (χάσμα Ένκε).
Ο ”Ε” δακτύλιος του Κρόνου αποτελείται από υλικό -πάγο νερού και οργανικές ενώσεις- που εκτινάσσεται από τον δορυφόρο Εγκέλαδο με τη μορφή πιδάκων.
Ο μεγαλύτερος δακτύλιος του Κρόνου ανακαλύφθηκε το 2009 από το τηλεσκόπιο Spitzer της NASA.
Η μέγιστη διάμετρός του είναι 20 φορές η διάμετρος του Κρόνου. Απέχει από τον πλανήτη σχεδόν 6 εκατομμύρια χιλιόμετρα, ενώ εκτείνεται προς τα έξω άλλα 12 εκατομμύρια χιλιόμετρα. Είναι διάχυτος, καθώς αποτελείται κατά κύριο λόγο από σωματίδια σκόνης και πάγου, και δεν διακρίνεται στο ορατό φως, εκπέμπει όμως υπέρυθρη ακτινοβολία.
Ο δακτύλιος βρίσκεται στην περιοχή που κινείται ένας από τους πιο απομακρυσμένους δορυφόρους του Κρόνου, η Φοίβη. Ο δακτύλιος δημιουργήθηκε από υλικό του δορυφόρου, ενώ θεωρείται υπεύθυνος και για την μαύρη κηλίδα του δορυφόρου Ιαπετού. Η προέλευση των δακτυλίων δεν είναι πλήρως γνωστή.
Πιστεύεται ότι δημιουργήθηκαν από μεγάλους δορυφόρους (φεγγάρια) που περιστρέφονταν γύρω από τον πλανήτη και θρυμματίστηκαν από την πρόσκρουσή τους με κομήτες και μετεωροειδείς.
Η σύνθεση των δακτυλίων αφορά κυρίως σημαντικές ποσότητες πάγου νερού. Κομμάτια πάγου δείχνουν να περιστρέφονται μαζί με θραύσματα μετάλλων, κόκκους σκόνης και κομμάτια βράχων.
Τελευταία έχει παρατηρηθεί ότι οι δακτύλιοι είναι σχετικά ασταθείς στην πυκνότητα και την περιστροφή τους, και αυτό σημαίνει αφενός ότι δημιουργήθηκαν σχετικά «πρόσφατα» (μιλώντας με αστρονομικές χρονικές κλίμακες) και αφετέρου ότι κάποια στιγμή στο μέλλον θα διαλυθούν.
Πηγή: Earth