Καθυστερήσεις και πολιτικοί διαξιφισμοί, σε συνδυασμό με την διαρκή αντιπαράθεση Βορρά και Νότου βάζουν σε κίνδυνο το Ταμείο Ανάκαμψης. Οι αντιδράσεις από τα κράτη - μέλη όσο περνά ο καιρός κλιμακώνονται και μαζί αυξάνεται και ο αριθμός των κρατών που φαίνεται πως δεν συμφωνούν με το σχέδιο της Κομισιόν.
Ενδεικτικό του κλίματος που επικρατεί τις τελευταίες εβδομάδες είναι ότι όσοι μετά τις ανακοινώσεις της Κομισιόν έσπευσαν να πανηγυρίσουν, τώρα κάνουν δεύτερες σκέψεις σχετικά με την αποτελεσματικότητα του Ταμείου, εφόσον επικρατήσουν οι απόψεις των «σκληροπυρηνικών». Έως σήμερα τίποτα δεν είναι δεδομένο, με εξαίρεση ότι η Ισπανία, η Ιταλία και η Ελλάδα είναι οι χώρες που θα πάρουν περισσότερα χρήματα.
Η Ιταλία και η Ισπανία βρίσκονται στην κορυφή της λίστας καθώς οι πληγές που τους άφησε η πανδημία είναι μεγαλύτερες απ όλους. Η Ελλάδα αν και υγειονομικά κατάφερε να αντιμετωπίσει την πανδημία, η οικονομία της παραμένει η πιο ευάλωτη όλων με αποτέλεσμα να θεωρείται δεδομένο ότι θα χρειαστεί πρόσθετη χρηματοδότηση.
Οι δεσμεύσεις
Η αδυναμία των Ευρωπαίων να βρουν κοινό τόπο στο πλαίσιο λειτουργίας του Ταμείου καθυστερεί την ενεργοποίηση του Ταμείου. Βασική διαφορά μεταξύ των κρατών - μελών είναι οι όροι που θα λειτουργεί το Ταμείο. Από τις διαπραγματεύσεις στο παρασκήνιο φαίνεται πως όσο περνούν οι μέρες, υπό τον φόβο στο τέλος να μην καταλήξουν σε συμφωνία, επικρατούν οι προτάσεις των «σκληροπυρηνικών».
Από την πρώτη μέρα των ανακοινώσεων εχει γίνει σαφές ότι τα χρήματα δεν είναι δεδομένα. Ούτε το συνολικό κεφάλαιο που θα έχει το Ταμείο, αλλά ούτε και χρήματα που θα αναλογούν σε κάθε χώρα. Είναι γνωστό ότι υπάρχουν χώρες οι οποίες ζητούν τα κεφάλαια να είναι πολύ χαμηλότερα των 750δισ ευρώ που έχει προτείνει η Κομισιόν. Μάλιστα προχωρούν και ένα βήμα παρακάτω καθώς επιμένουν η αναλογία μεταξύ δανεισμού και επιδοτήσεων να είναι υπέρ των δανείων, άρα και των αυστηρών όρων που θα πρέπει να συμφωνήσουν τα κράτη - μέλη.
Δεδομένη δεν είναι ούτε η διάρκεια στην οποία θα μπορούν οι χώρες να χρηματοδοτηθούν. Οι πρώτες ενδείξεις δείχνουν ότι αρχικά ο Μηχανισμός θα προβλέπει χρηματοδότηση για την περίοδο 2021-2022 και τότε θα επανεξεταστούν και τα σχέδια, αλλά και τα διαθέσιμα κεφάλαια του Ταμείου. Αντίστοιχα, και τα κράτη μέλη θα πρέπει να καταθέσουν αναπτυξιακά σχέδια για όλη την τετραετία 2021-2024. Σε αντίθετη περίπτωση οι χώρες θα χάσουν τα κονδύλια και θα πρέπει να περιμένουν εάν η Κομισιόν ανοίξει και πάλι την διαδικασία νέων αιτήσεων.
Αναπτυξιακό σχέδιο
Ιδιαίτερες δυσκολίες κρύβει και ο όρος για την «εμπροσθοβαρή» δέσμευση των κονδυλίων. Συγκεκριμένα οι χώρες που θα αιτηθούν χρηματοδότηση απο το Ταμείο θα πρέπει να υποβάλλουν ολοκληρωμένα σχέδια για την τετραετία 2021-2024. Στη συνέχεια μέσα στο 2022 θα πρέπει να προχωρήσουν σε συμβάσεις για το 60% του ποσού το οποίο τους αναλογεί. Με λίγα λόγια, οι χώρες θα πρέπει να καταρτίσουν ένα στρατηγικό αναπτυξιακό σχέδιο τετραετίας, με κάθε λεπτομέρεια, το οποίο θα πρέπει να εγκριθεί από την Κομισιόν.
Σε αυτό το σημείο κρύβεται και η παγίδα των όρων και του ελέγχου, όπως τουλάχιστον επιμένουν οι «σκληροπυρηνικοί» της Ευρωζώνης. Η παροχή των κεφαλαίων θα συνοδεύεται από συμφωνία μεταξύ του κράτους και της Κομισιόν με συγκεκριμένους στόχους, αλλά και μετρήσιμα μεγέθη που θα συναποφασίσουν οι κυβερνήσεις με τους τεχνοκράτες της Κομισιόν. Η πορεία υλοποίηση των συμφωνηθέντων θα ελέγχεται κατά την διάρκεια των θεσμοθετημένων ελέγχων στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού εξαμήνου.
Ωστόσο, τα κράτη - μέλη που βάζουν εμπόδια στη συμφωνία επιμένουν σε αυστηρότερους ελέγχους και στη δημιουργία ειδικής επιτροπής η οποία θα παρακολουθεί την πορεία υλοποίησης των συμφωνηθέντων. Δηλαδή ζητούν να υπάρχει μια μορφή εποπτείας καθ όλη της διάρκεια της τετραετίας.
Σε αυτό το αίτημα «κουμπώνει» και η πρόβλεψη που υπάρχει ήδη στην πρόταση της Κομισιόν σχετικά με την υποχρέωση των χωρών που θα χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο, να υποβάλλουν τριμηνιαίες εκθέσεις προόδου, να υπάρχουν «κανόνες» σχετικά με την υλοποίηση των δημοσιονομικών δεσμεύσεων και η καταβολή των χρημάτων να γίνεται σε δόσεις αφού θα έχει προηγηθεί θετική αξιολόγηση από την επιτροπή ελέγχου. Σε όλα αυτά προστίθεται και η ρήτρα αναστολής της καταβολής των χρημάτων σε περίπτωση που διαπιστωθούν αποκλίσεις από την αρχική συμφωνία.