Επανατοποθετούνται οι αρχαιότητες, που αποκαλύφθηκαν στον Σταθμό Βενιζέλου στο πλαίσιο κατασκευής του Μετρό Θεσσαλονίκης, οι οποίες αποσπάστηκαν προσωρινά, προκειμένου να επανατοποθετηθούν στην ίδια θέση, στο επίπεδο -1.
Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο ενέκρινε τις μελέτες προστασίας, στερέωσης, αποκατάστασης, συντήρησης επιφανειών και ανάδειξης (αρχιτεκτονική μελέτη αποκατάστασης και ανάδειξης, φωτισμού ανάδειξης, μελέτη επαναφοράς, στερέωσης και δομικής αποκατάστασης, μελέτη συντήρησης επιφανειών και δομικών υλικών) των ρωμαϊκών και βυζαντινών αρχαιοτήτων που αποκαλύφθηκαν εντός του κελύφους του Σταθμού κατά την α’ και β’ φάση της ανασκαφικής έρευνας.
Σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση, οι μελέτες εφαρμογής αναμένεται να τεθούν υπόψη των αρμόδιων υπηρεσιών του ΥΠΠΟΑ εντός του πρώτου διμήνου του νέου έτους και τον Απρίλιο 2023 ξεκινούν οι επανατοποθετήσεις των αρχαιοτήτων. Ταυτόχρονα θα εξελίσσονται και οι εργασίες συντήρησης, ώστε βάσει του χρονοδιαγράμματος, στο τέλος του 2023 να παραδοθεί ο Σταθμός.
Οι αρχαιολογικές έρευνες και εργασίες ξεκίνησαν τον Απρίλιο του 2006 συγχρόνως με την κατασκευή του Μετρό Θεσσαλονίκης και μεταξύ των εντυπωσιακών ευρημάτων που ήρθαν στις φως, ήταν η ο περίφημος ελληνιστικός δρόμος decumanus maximus της ρωμαϊκής εποχής και της ύστερης αρχαιότητας, η βυζαντινή Λεωφόρος ή Μέση Οδός, ο Φαρδύς Δρόμος της μεταβυζαντινής περιόδου, η σημερινή οδός Εγνατία, στον Σταθμό Βενιζέλου.
Η σημασία και η μοναδικότητα του ευρήματος ως συνόλου, αναγνωρίστηκε από το 2013, όταν τέθηκε για πρώτη φορά στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο το θέμα της κατασκευής του Σταθμού, με απόσπαση των αρχαιολογικών καταλοίπων και μεταφορά τους για έκθεση σε άλλη θέση, απόφαση η οποία πυροδότησε έντονες αντιδράσεις, τόσο από τον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων όσο και από κόμματα της αντιπολίτευσης.
Ο σχεδιασμός άλλαξε -με την αλλαγή κυβέρνησης- και το 2017 αποφασίστηκε η κατά χώρα παραμονή των αρχαιοτήτων, γεγονός που επέβαλε αλλαγές και στον σχεδιασμό των έργων του Μετρό. Υπενθυμίζεται ότι το ΣτΕ είχε αποφασίσει για τη νομιμότητα των υπουργικών αποφάσεων της περιόδου 2013-2014, όταν η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ αποφάσισε την κατασκευή του σταθμού με την κατά χώρα παραμονή των αρχαιοτήτων.
Το 2019, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο τάχθηκε υπέρ της απόσπασης και επανατοποθέτησης στον Σταθμό Βενιζέλου. Οι εργασίες απόσπασης των 96 ενοτήτων ξεκίνησαν στις 13 Αυγούστου 2021.
Η διαμάχη συνεχίστηκε ωστόσο, με την αποκάλυψη νέων ευρημάτων, τα οποία αφορούσαν αφενός σε πυκνό δίκτυο υδραυλικών υποδομών κάτω από τα καταστρώματα των decumanus maximus και cardo, αφετέρου σε πυκνοδομημένο ιστό με επάλληλες φάσεις στην οικοδομική νησίδα νοτιοανατολικά της διασταύρωσης των δύο οδικών αξόνων. Τα νέα ευρήματα κάλυπταν ένα χρονικό ορίζοντα από τον 3ο έως τον 5o/6o αι. μ.Χ.
Το 2022, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο γνωμοδότησε ομόφωνα υπέρ της διατήρησης των αρχαίων καταλοίπων που αποκαλύφθηκαν έως το υψόμετρο +3,50μ. με προσωρινή απόσπαση και επανατοποθέτησή τους ως ενιαίο σύνολο με τις αποσπασμένες στην α’ φάση αρχαιότητες (4ος-9ος αι. μ.Χ.), καθώς ολοκληρώνουν την εικόνα του αστικού ιστού της πόλης στη διασταύρωση των δύο οδών καταδεικνύοντας την αλληλουχία των οικιστικών φάσεων. Παράλληλα με τις εργασίες απόσπασης των αρχαιοτήτων (β΄ φάση), συνεχίσθηκε και η ανασκαφική έρευνα (γ’ και δ’ φάση) από το υψόμετρο +3.50μ. έως τη στάθμη +2.00μ. Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο γνωμοδότησε υπέρ της απόσπασης των καταλοίπων, τα οποία συγκροτούν ενιαίο σύνολο με πληρότητα και συνέχεια, προκειμένου να μεταφερθούν και να εκτεθούν ως σύνολο στο Μουσείο Crossover στον Σταθμό Συντριβάνι.
Μενδώνη: Δείχνουμε έμπρακτα τον σεβασμό μας στο παρελθόν της πόλης αποδεικνύοντας ότι Αρχαία και Μετρό μπορούν να συνυπάρξουν
Όπως δήλωσε μεταξύ άλλων, η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, «Με τις διεπιστημονικές μελέτες που ενέκρινε το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, το σύνολο των αποσπασθέντων αρχαιοτήτων επαναφέρεται στην αρχική τους θέση και αναδεικνύεται εντός του κελύφους του Σταθμού Βενιζέλου. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ακολουθώντας πιστά τον αρχαιολογικό νόμο και τη διεθνώς αποδεκτή επιστημονική δεοντολογία, διασώζουμε, προστατεύουμε την υλική υπόσταση των αρχαιοτήτων και αποκαθιστούμε την εικόνα του χώρου πριν την απόσπαση […] Διεκπεραιώνοντας ένα σύνθετο και μεγάλης κλίμακας αρχαιολογικό έργο υπό ανελαστικά χρονοδιαγράμματα, που επέβαλαν οι δεσμεύσεις ενός δημόσιου τεχνικού έργου τέτοιας εμβέλειας, δείχνουμε έμπρακτα τον σεβασμό μας στο παρελθόν της πόλης αποδεικνύοντας ότι Αρχαία και Μετρό μπορούν να συνυπάρξουν. Το 2023, οι Θεσσαλονικείς θα μπορούν να υπερηφανεύονται ότι διαθέτουν ένα υπερσύγχρονο Μετρό, με σταθμούς–μουσεία που θα προβάλουν τη ζωντανή σύνδεση της πόλης τους με το παρόν και το παρελθόν της».