Όχι και πάρα πολλά χρόνια πριν, αν αποφάσιζε κανείς να αναζητήσει τι υπήρχε στο ελληνικό βιβλίο από άποψης fantasy και επιστημονικής φαντασίας, τα ευρήματα ήταν περιορισμένα- ακόμα και αν και μεταξύ τους υπήρχαν πολύ αξιόλογα έργα. Πολύ νερό έχει κυλήσει στο αυλάκι από τότε: Εν έτει 2023, οι τομείς αυτοί, που άλλοτε θεωρούνταν πως ήταν για «λίγους» και «geeks», έχουν γίνει γνωστοί στο πολύ ευρύ κοινό, σε μεγάλο βαθμό λόγω της τεράστιας παραγωγής που υπάρχει πλέον σε επίπεδο ταινιών και τηλεοπτικών σειρών (από το «Game of Thrones», το «Wheel of Time» και το «House of the Dragon» μέχρι το «Expanse», τα νέα «Star Trek», το «Dune» και πολλά πολλά άλλα) – ενώ μεσολάβησε και μια πανδημία, που με τα lockdowns της ώθησε πολύ κόσμο να προσπαθήσει να περάσει δημιουργικά τον χρόνο του ενώ ήταν κλεισμένος στο σπίτι.
Σε αυτό το πλαίσιο, η παραγωγή ελληνικών βιβλίων fantasy και επιστημονικής φαντασίας (αλλά και η αντίστοιχη στον χώρο των κόμικ) έχει αυξηθεί κατακόρυφα- με πολύ απλά λόγια, πολύς κόσμος γράφει, και πολλοί εξ αυτών των συγγραφέων, αν και νεόκοποι, είναι ιδιαίτερα καλοί σε αυτό που κάνουν, σε πολλές περιπτώσεις αφήνοντας πίσω τους την απλή αναπαραγωγή ήδη υπαρχόντων προτύπων από ξένους συγγραφείς και δοκιμάζοντας τις δυνάμεις και τη φαντασία τους απαλλαγμένοι από «καλούπια». Μία εξ αυτών είναι η Τίνα Μπαρμπάτσαλου- συγγραφέας η οποία έκανε το ντεμπούτο της με το πρώτο της βιβλίο, «Οι Περιπλανώμενοι», της σειράς «Σε Γκρεμισμένους Κόσμους», από τις εκδόσεις «Βάρδος»: Ένα έργο επί της ουσίας επιστημονικής φαντασίας, που αγγίζει ωστόσο και το «βασίλειο» του fantasy.
Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα «δυστοπικής φαντασίας», που διαδραματίζεται στον πλανήτη Οτράντο, πολύ μετά την καταστροφή της Γης, όπου η ανθρωπότητα βρίσκεται κάτω από ένα ολοκληρωτικό καθεστώς που κατέστειλε την τεχνολογία και κάθε είδους νεοτερισμό για να δώσει τέλος στους καταστροφικούς εμφυλίους πολέμους που απειλούσαν την ίδια την επιβίωσή της. Το καθεστώς αυτό παραμένει στην εξουσία μέσω σκληρής καταπίεσης- και δεν έχουν λείψει αυτοί που του αντιστάθηκαν, όπως οι Αιρετικοί, οι οποίοι ανέπτυξαν υπερφυσικές ικανότητες κοινωνώντας την Αρχή του Χάους, αν και δεν κατάφεραν να επικρατήσουν. Κεντρική ηρωίδα είναι η Σέφη Λέιβετζ, μηχανικός και επισκευάστρια παλιών τεχνουργημάτων, η οποία μπλέκεται σε μια «θύελλα» που αλλάζει τη ζωή της, αλλά και ενδεχομένως την πορεία όλου του κόσμου της.
Η κ. Μπαρμπάτσαλου μίλησε στη HuffPost Greece τόσο για τους ίδιους τους «Γκρεμισμένους Κόσμους», όσο και για την εμπειρία της από την «πρεμιέρα» και το μέχρι τώρα ταξίδι της στον ταχέως εξελισσόμενο χώρο του ελληνικού βιβλίου fantasy και επιστημονικής φαντασίας.
HuffPost Greece: Μίλησέ μας για εσένα και το βιβλίο σου. Τι έγραψες, πώς το αποφάσισες, ποιο είναι το θέμα του, πόσον καιρό σου πήρε;
Τίνα Μπαρμπάτσαλου: Ενώ ασχολούμαι με τη συγγραφή/αρθογραφία αρκετά χρόνια ερασιτεχνικά, δεν είχα καταφέρει ποτέ να παράξω πρωτογενές κείμενο το οποίο να έχει το στοιχείο της αυθεντικότητας και να είναι μια διαφορετική υπόθεση από βιβλία και ιστορίες παρεμφερους θεματολογίας. Το έναυσμα αυτό ήρθε κάπου στο 2017, όταν -κυριολεκτικά- είδα στον ύπνο μου στοιχεία της υπόθεσης. Ξύπνησα ενθουσιασμένη και είπα πως επιτέλους βρήκα κάτι αυθεντικό να γράψω και θα το κάνω πάση θυσία!
Ήταν εντυπωσιακό, γιατί βίωσα τη ροή της ιστορίας σε πρώτο πρόσωπο. Είχα γίνει Σέφη στη θέση της Σέφη και ζούσα τη μετάβαση από την απλή καθημερινότητά της στο καθεστώς του Οτράντο, στη συνειδητοποίηση, την επανεκτίμηση των δυνατοτήτων της, την επικοινωνία με την Αρχή του Χάους και την εμπιστοσύνη σε μια ομάδα και σε έναν ανώτερο σκοπό
Αποφάσισα δε, γιατί το 2017 ήταν μια περίοδος που το fantasy έκανε τα πρώτα του βήματα στην Ελλάδα, να το γράψω στα αγγλικά. Δεν πήγε τόσο καλά αυτό, παρ’ ό,τι τα αγγλικά μου είναι σε σχετικά καλό επίπεδο. Οι πρώτες 70 σελίδες ξαναγράφτηκαν στα ελληνικά και εμπλουτίστηκαν με περισσότερο περιεχόμενο.
Κάτι που με εξέπληξε ήταν η διαφορά της ευχέρειας έκφρασης ανάμεσα στις δυο γλώσσες. Το 2020 λοιπόν, αποφάσισα να αρχίσω να ξαναγράφω το βιβλιο στα ελληνικά, με περισσότερες σκηνές, επεξηγήσεις και ανάπτυξη. Το μόνο που με πείραξε ήταν ότι είχα βρει πολύ πιο καλαίσθητη ορολογία για κομμάτια του κόσμου (τα αγγλικά βολεύουν παρά πολύ για συντομογραφίες και μου κακοφάνηκε το ότι δεν ήταν τόσο πετυχημένες - ή και δεν υπήρξαν καθόλου στα ελληνικά).
Ως πρώτο βιβλίο διλογίας ή τριλογίας (δεν έχω αποφασίσει ακόμα), σκοπό έχει να εξοικειώσει τον αναγνώστη με τον κόσμο του Οτράντο, τη ζωή υπό το καθεστώς, και φυσικά να δει τον κόσμο υπό το πρίσμα των Αιρετικών και να ακολουθήσει την αρχή της πορείας τους. Επειδή δυστυχώς η συγγραφή δεν είναι το επάγγελμα από το οποίο βιοπορίζομαι, η ολοκλήρωσή του μου πήρε δυο χρόνια.
Ποια ήταν η πορεία προς την έκδοση; Πόσο εύκολο είναι να εκδώσει κανείς βιβλίο φαντασίας/ επιστημονικής φαντασίας στην Ελλάδα σήμερα;
Θα ξεκινήσω από το δεύτερο σκέλος της ερώτησης. Πλέον, επειδή η λογοτεχνία του Φανταστικού αποκτά ολοένα κι μεγαλύτερο fan base στην Ελλάδα, υπάρχουν αρκετοί εκδοτικοί οίκοι που δημιουργούν παραρτήματα για εκδόσεις αυτών των έργων. Από την άλλη η ιστορία των «Περιπλανώμενων» δεν είχε και πολύ δρόμο, γιατί είχα εξ′ αρχής επιλέξει τον εκδοτικό οίκο. Οι εκδόσεις «Βάρδος» είναι μια προσπάθεια συνεργατών που ξεκίνησαν από το μηδέν και ασχολούνται αποκλειστικά με φανταστική λογοτεχνία και τα παρακλάδια της. Για μένα ήταν μονόδρομος να στηρίξω κάτι τέτοιο- οπότε έμενε μόνο να αρέσει το έργο!
Το δείγμα του έργου λοιπόν άρεσε και συμφωνήσαμε με τον οίκο να προχωρήσουμε σε έκδοση. Καθ’ ότι δεν είχα ολοκληρώσει ακόμα τη συγγραφή του βιβλίου, τη διαδικασία καθυστέρησε αρκετά ο χρόνος που δεν έβρισκα για να γράψω. Πολλά kind reminders αργότερα από τα παιδιά των εκδόσεων και περίπου εννιά μήνες μετά (τελειόμηνη η κύηση!) παρέδωσα το βιβλίο προς φιλολογική επιμέλεια. Η Χριστίνα Γκότση ισχυρίζεται ότι δεν την κούρασα πολύ -μακάρι να λέει αλήθεια. Στη συνέχεια, αποφασίσαμε το εξώφυλλο με την Αναστασία Ζιαζοπούλου, που προχώρησε στο σχεδιασμό του. Τα παιδιά του εκδοτικού (δεν μπορώ να τους πω εκδότες γιατί ουδέποτε υπήρχε απρόσωπη, εμπορική σχέση), με κρατούσαν ενήμερη για κάθε κομμάτι της εκδοτικής διαδικασίας και επιλέγαμε παρέα χάρτες, εικονοστοιχεία, εισαγωγικές γραμματοσειρές. Η συνέχεια είναι γνωστή και το βιβλίο δόθηκε στο τυπογραφείο, για να κυκλοφορήσει τον Δεκέμβριο του 2022.
Πώς προέκυψε η ιδέα/ έμπνευση για το βιβλίο; Ποιοι ήταν οι καταλύτες;
Όπως είπα πιο πριν, το είδα στον ύπνο μου. Ξεκίνησε από ένα όνειρο και μετά, τo κύριο storyline, έπρεπε να πλαισιωθεί από world building- τη δημιουργία του κόσμου. Εκεί, κάθε τόπος και ήρωας είχε τη δική του ιστορία. Εκεί ήταν το κομμάτι που «έμπαινα» στα παπούτσια κάθε ήρωα και έφτιαχνα το πλαίσιο του κόσμου γύρω του. Ήταν η χαρά του να δημιουργήσω κάτι δικό μου που να έχει αυθεντικό περιεχόμενο και να μην είναι ακόμα μια ιστορία που μοιάζει με κάτι άλλο- είχα την πίστη ότι η σειρά των «Γκρεμισμένων Κόσμων» είναι κάτι διαφορετικό. Δεν ήθελα να γράψω μια ακόμα fantasy/sci if story που να μοιάζει με πράγματα που έχουν ήδη εκδοθεί.
Εντοπίζεις κάποια συγκεκριμένα ερεθίσματα ως προς την ιστορία και τον κόσμο του πλανήτη Οτράντο;
Ο κόσμος του βιβλίου είναι ένα ολοκληρωτικό καθεστώς. Οι οξυμένες αντιθέσεις σε κοινωνικό επίπεδο καθρεφτίζουν την πραγματικότητα, ιδίως το γεγονός ότι οι δικτάτορες εθελοτυφλούν, επιβάλλουν έναν συγκεκριμένο τρόπο ζωής και πράττουν τα ακριβώς αντίθετα. Στο επίπεδο της καθημερινότητας, ήθελα να προβάλω εναν κόσμο ο οποίος έχει προσαρμοστεί σε ένα καθεστώς, ζει υπό το φόβο από τη μια, αλλά από την άλλη έχει βρει τις διεξόδους του. Η παραβατικότητα και η ασυδοσία που συναντάμε σε σημεία, δείχνουν ακριβώς την ολιγωρία τέτοιων καθεστώτων σε πράγματα τα οποία είναι μεν μη ηθικά σωστά, αλλά δεν τα απειλούν.
Ποια είναι η ανταπόκριση του κοινού ως τώρα;
Αν και αναπτύσσεται γρήγορα, το φανταστικό στην Ελλάδα είναι ακόμα niche και ιδιαίτερο. Πέραν της αποδοχής του άμεσου κύκλου, με έχουν συγκινήσει πολύ σχόλια αναγνωστών που έχουν κάνει κτήμα τους την ιστορία και συζητούν για τους χαρακτήρες και την πλοκή. Δεν υπάρχει μεγαλύτερο δώρο για έναν συγγραφέα από το να μπαίνει στον κόσμο του το αναγνωστικό κοινό! Ιδίως όταν κάτι τέτοιο το βιώνεις έμπρακτα, όπως έγινε με την αλληλεπίδραση με αναγνώστες και συναδέλφους του χώρου στο fantasy festival στο Περιστέρι, αλλά και με τη 2η κι 3η θέση στα βραβεία κοινού Everlies (sci-fi βιβλιο και εξώφυλλο). Το συναίσθημα είναι απερίγραπτο.
Τι θα έλεγες σε κάποιον που θέλει να γράψει; Επίσης, ασχολείσαι και με άλλους τομείς του ευρύτερου χώρου; πχ επιτραπέζια, cardgames, RPG κλπ.
Ωραία ερώτηση! Σε κάποιον που θέλει να γράψει και το έχει μέσα του δε χρειάζονται ιδιαίτερες συμβουλές, απλά να αφήσει ελεύθερη τη φαντασία του να τον φτάσει και σε μέρη που ο/η ίδιος/α φοβάται να πάει. Θα εκπλαγεί ευχάριστα με το αποτέλεσμα που θα βγει στο χαρτί. Αν κάποιος από την άλλη θέλει να το αναπτύξει, να διαβάσει διαφορετικές πένες και να εξασκηθεί στο να φτιάχνει ιστορίες με εφαλτήριο μικρά, καθημερινά ερεθίσματα, πχ, μια καρέκλα που βρέθηκε στα σκουπίδια, ένα σπασμένο τζάμι σε μπαρ. Να δώσει προσοχή στις αισθήσεις του (όραση, ακοή, όσφρηση κλπ) και να τις κάνει input για τη δημιουργία ιστοριών.
Έπαιζα κατά καιρούς Dungeons & Dragons , με επιτραπέζια επίσης έχω ασχοληθεί και αρκετό RPG PC gaming παλιότερα. Τώρα δυστυχώς, ο χρόνος μου είναι πιο περιορισμένος. Αλλά δεν μπορώ να σταματήσω το διάβασμα.
Mε τι ασχολείσαι βιοποριστικά και πόσο δύσκολο ήταν να βρεις τον χρόνο για να γράψεις; Επίσης, ποιους συγγραφείς θεωρείς ως επιρροές σου;
Είμαι blue team leader σε εταιρεία cybersecurity και το να καταφέρω να ξεκλέψω χρόνο για να γράψω είναι μια πονεμένη ιστορία. Επίσης, διδάσκω Ψηφιακή Εγκληματολογία στο μεταπτυχιακό της Ασφαλείας Πληροφοριακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Όσον αφορά στις επιρροές: Ursula Le Guin για τη συνολική της παρουσία, Clive Barker και Gabriel Garcia Marquez για τη γλαφυρότητα των περιγραφών τους. Ιδίως το feeling που σου δημιουργεί ο Marquez, το κουβαλάς μαζί σου για κανα τριήμερο. Και η σύμπραξη των James S.A. Corey (οι συγγραφείς των βιβλίων στα οποία βασίστηκε το τηλεοπτικό «Expanse»), αλλά και ο Liu Cixin μου αρέσουν πάρα πολύ. Σέβομαι τα ιερά τέρατα της λογοτεχνίας του Φανταστικού και του Τρόμου ( Τόλκιν, Λάβκραφτ), αλλά δεν είμαι φανατική κανενός γιατί μου αρέσει συνεχώς να ανακαλύπτω καινούργια πράγματα. Εδώ να πω και για την ελληνική κοινότητα, πως δεν ξεχωρίζω κάποιον επειδή τώρα αναπτύσσεται και μεγαλώνει. Γενικά ασχολούμαι πολύ με την ελληνική κοινότητα - και έχει και πολλά αξιόλογα βιβλία!