Το καλοκαίρι του 2016 ένας μεγάλος σεισμός έπληξε τη βορειοδυτική Τουρκία- και αυτό δεν είναι από μόνο του ασυνήθιστο, καθώς πρόκειται για μια ιδιαίτερα ενεργή σεισμικά περιοχή. Ωστόσο, είχε δύο πραγματικά αξιοσημείωτα χαρακτηριστικά: Διήρκεσε 50 ημέρες, και δεν τον ένιωσε κανείς.
Όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα του National Geographic, νέα μελέτη στο Earth and Planetary Science Letters υποδεικνύει πως επρόκειτο για ένα πολύ περίεργο είδος σεισμού, γνωστό ως «slow slip event». Αντίθετα με τους «συμβατικούς» σεισμούς που σπάνε τον φλοιό με απότομα τραντάγματα, τα slow slips περιλαμβάνουν πολύ σταδιακές κινήσεις κατά μήκος ενός ρήγματος. Ως εκ τούτου, δεν απελευθερώνονται καταστροφικά σεισμικά κύματα, οπότε και δεν υπάρχει το γνωστό κούνημα του σεισμού.
«Θα μπορούσατε να τους αποκαλέσετε σεισμούς- φαντάσματα» είπε ο επικεφαλής της μελέτης, Πατρίσια Μαρτίνεζ Γκαρσόν, του Γερμανικού Ερευνητικού Κέντρου Γεωεπιστημών GFZ στο Πότσδαμ.
Τα slow slip events είχαν ανακαλυφθεί στις ΗΠΑ στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας, και αργότερα παρατηρήθηκαν και στη Νέα Ζηλανδία. Λίγο πριν το 2000, οι γεωλόγοι σε γενικές γραμμές συμφωνούσαν πως τα ρήγματα μπορούσαν να εκδηλώνονται με δύο τρόπους: Στον ένα (stick-slip) , τα ρήγματα μπορούν να «κολλάνε» για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια πριν ξαφνικά «εκραγούν» σε μεγάλους σεισμούς. Στο άλλο, τα ρήγματα προχωρούν πολύ αργά- όχι πιο γρήγορα από τον ρυθμό με τον οποίο μεγαλώνουν τα νύχια ενός ανθρώπου.
«Τα slow slip events μας έκαναν να συνειδητοποιήσουμε πως υπάρχει ένα ολόκληρο φάσμα μεταξύ των δύο» είπε η Ρεμπέκα Μπελ, λέκτορας στο Imperial College London που μελετά την τεκτονική εξέλιξη. Τα περίεργα αυτά φαινόμενα απελευθερώνουν την ενέργεια που αντιστοιχεί σε έναν μεγάλο, ξαφνικό σεισμό μέσα σε μεγάλο βάθος χρόνου, με αποτέλεσμα η ενέργεια να μην «μεταφράζεται» σε κούνημα στην επιφάνεια: Συγκριτικά, εάν οι κανονικοί σεισμοί είναι εκρήξεις βαρελιών πυρίτιδας, τα slow slip events θυμίζουν περισσότερο κεριά τα οποία καίγονται σιγά σιγά. Όσο περίεργο και αν ακούγεται, οι 50 ημέρες του σεισμού στην Τουρκία δεν ήταν τελικά ιδιαίτερα περίεργες ως φαινόμενο , καθώς, σύμφωνα με τη Λουσίλ Μπρουχάτ, του Ecole Normale Superieure στο Παρίσι, η μεγαλύτερη διάρκεια κατεγράφη στην Αλάσκα, και διήρκεσε, ούτε λίγο ούτε πολύ, εννιά χρόνια.
Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, είναι εύκολο να διαφύγει της προσοχής ένας τέτοιος σεισμός εάν δεν ξέρει κανείς για τι ακριβώς ψάχνει, ειδικά αφού δεν εντοπίζεται με κλασικούς σεισμογράφους. Γεωλόγοι πρωτοεντόπισαν slow slip σεισμούς χάρη σε δεδομένα από σταθμούς GPS, που καταγράφουν τις αλλαγές στο σχήμα της επιφάνειας.
Στο νέο paper, η Μαρτίνεζ Γκαρσόν και η ομάδα της εντόπισαν τον σεισμό στην Τουρκία χάρη σε γεωτρήσεις στη Θάλασσα του Μαρμαρά. Στις τρύπες είχαν εγκατασταθεί ειδικοί μετρητές, που κατέγραφαν την αργή παραμόρφωση των βράχων γύρω τους. Επίσης, κάποιες φορές, πολύ μικρά κουνήματα κατά μήκος ενός ρήγματος μπορούν να «προδώσουν» ένα slow slip event καθώς λαμβάνει χώρα.
«Μια καλή αντιστοιχία θα ήταν όταν κάποιος περπατά σε ένα ξύλινο πάτωμα στον πάνω όροφο. Δεν μπορούμε να τους δούμε, αλλά μπορούμε να παρακολουθήσουμε την κίνηση χρησιμοποιώντας τους ήχους του ξύλου που τρίζει» σημείωσε η Μπρουχάτ. Οπότε, μόλις οι επιστήμονες ήξεραν τι να ψάξουν, βρήκαν slow slips σε όλο τον κόσμο. «Τα slow slip events είναι πολύ κοινά, και τις περισσότερες φορές αβλαβή» είπε η ερευνήτρια. Ενδεικτικά, στη Νέα Ζηλανδία υπάρχουν δύο «hotspots», και μάλιστα το ένα κάτω από την πρωτεύουσα, Ουέλινγκτον. Αν και επαναλαμβάνονται τακτικά, δεν γίνονται αντιληπτά- και ως εκ τούτου μελετώνται πλέον σε βάθος από επιστήμονες, που γνωρίζουν ακόμα ελάχιστα σχετικά με το τι μπορεί να προκαλεί το φαινόμενο. Ωστόσο, υπάρχει κάτι πραγματικά ενδιαφέρον στην όλη υπόθεση: Καθώς φαίνεται πως μεγάλοι (κανονικοί) σεισμοί μπορούν να προκαλέσουν slow slips, εκτιμάται πως υπάρχει αλληλεπίδραση, οπότε και τίθεται το ερώτημα κατά πόσον τα slow slip events μπορούν να προκαλέσουν μεγάλους σεισμούς- και κατ’επέκταση εάν θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για πρόγνωση καταστροφικών σεισμών.