Του Χάρη Δούκα, Καθηγητή ΕΜΠ
Η χθεσινή μέρα (12/7/2023) ήταν πολύ σημαντική για την φύση και τη βιοποικιλότητα στην Ευρώπη. Μία σφοδρή σύγκρουση, που μαίνονταν το τελευταίο διάστημα, αναφορικά με το σχέδιο της Κομισιόν για τον νέο κανονισμό αποκατάστασης της φύσης, είχε ευτυχή κατάληξη.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Σε τί αφορά αυτός ο κανονισμός;
Έχει σκοπό να θέσει νομικά δεσμευτικούς στόχους για την αποκατάσταση των υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο. Συγκεκριμένα, καλεί τις χώρες να θεσπίσουν μέτρα αποκατάστασης για το 20% των χερσαίων και θαλάσσιων περιοχών της Ευρωπαϊκής Ένωσης έως το 2030 και για όλα τα οικοσυστήματα που χρειάζονται αποκατάσταση έως το 2050.
Η Επιτροπή αναφέρει ότι περισσότερο από το 80% των οικοτόπων βρίσκονται σε κακή κατάσταση. Επιπλέον, θέτει συγκεκριμένους νομικά δεσμευτικούς στόχους και υποχρεώσεις για την αποκατάσταση της φύσης σε καθένα από τα καταγεγραμμένα οικοσυστήματα – από τη γεωργική γη και τα δάση, έως τα θαλάσσια και αστικά οικοσυστήματα.
Ο προτεινόμενος κανονισμός έχει λάβει ευρεία υποστήριξη από πράσινους και κεντροαριστερούς πολιτικούς χώρους, από το Πρόγραμμα Περιβάλλοντος του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, από περιβαλλοντικές οργανώσεις, όπως η Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN), η WWF, η Bird Life, από ευρωπαϊκές ενώσεις για την αιολική και την ηλιακή ενέργεια, καθώς και από επιχειρήσεις (όπως οι Nestlé, Unilever, Danone, Coca-Cola Europe, H&M Group, ΙΚΕΑ και η ελληνική ΔΕΗ).
Ωστόσο, άλλες δυνάμεις ισχυρίστηκαν ότι τα προτεινόμενα μέτρα θα βλάψουν τις βιομηχανίες που ήδη αγωνίζονται να ανασυγκροτηθεί από τις επιπτώσεις μιας παγκόσμιας πανδημίας και μιας ενεργειακής κρίσης. Χαρακτηριστικές ήταν οι αντιδράσεις της Copa Cogeca και της Europêche, δύο οργανώσεων που εκπροσωπούν τους τομείς της γεωργίας και της αλιείας και διατύπωναν και θεωρούσαν τον κανονισμό «μια κακοσχεδιασμένη, μη ρεαλιστική και ανεφάρμοστη νομοθεσία που θέτει σε κίνδυνο τα μέσα διαβίωσης των αγροτών και των αλιέων και την παραγωγή τροφίμων στην ΕΕ».
Ο κανονισμός έχει επίσης αντιμετωπίσει έντονη κριτική μέσα στο Κοινοβούλιο. Δύο επιτροπές αρμόδιες για την αλιεία και τη γεωργία απέρριψαν την πρόταση της Επιτροπής, ενώ η επιτροπή περιβάλλοντος αποφάσισε οριακά κατά της πλήρους απόρριψης. Το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ), που κατέχει τον μεγαλύτερο αριθμό εδρών στο Κοινοβούλιο, είχε επανειλημμένα επικρίνει το νόμο ως μη πρακτικό, που απειλεί την παραγωγή τροφίμων. Μάλιστα, σε δήλωσή της στις 7 Ιουλίου, η Christine Schneider, η Γερμανίδα βουλευτής που εκπροσωπεί την ομάδα στις διαπραγματεύσεις για το κανονισμό, δήλωσε: «Κανένα άλλο αποτέλεσμα εκτός από την απόρριψη του δεν είναι αποδεκτό. Θέλουμε να προστατεύσουμε τη φύση, αλλά αυτός ο κανονισμός είναι κακοσχεδιασμένος».
Περίπου 6.000 ερευνητές υπέγραψαν ανοιχτή επιστολή υπέρ του κανονισμού, παρουσιάζοντας επιστημονικά στοιχεία για να αντιμετωπίσει τα επιχειρήματα των επικριτών του κανονισμού, όπως ισχυρισμούς ότι θα απειληθούν θέσεις εργασίας, θα μειωθούν οι γεωργικές αποδόσεις και θα πιεστεί η αλιεία.
«Απαιτεί πολύ θάρρος για να πας ενάντια στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής. Δεν γνωρίζω κανέναν βιολόγο που το κάνει από χαρά ή διασκέδαση», δήλωσε στο περιοδικό Science ο Guy Pe’er, πρώτος συγγραφέας της επιστολής και βιολόγος στο Γερμανικό Κέντρο Ολοκληρωμένης Έρευνας για τη Βιοποικιλότητα (iDiv). «Αλλά αφού ασχολούνται με την ειδίκευσή μου, διατυπώνοντας αβάσιμους ισχυρισμούς και διαδίδοντας παραπληροφόρηση, έχω την ευθύνη να απαντήσω».
Επιπλέον, εκατοντάδες ερευνητές υπέγραψαν μια άλλη δήλωση υπέρ του κανονισμού που ξεκίνησε από τον οικολόγο των ωκεανών Enric Sala, ο οποίος υποστήριξε επίσης στο περιοδικό Science ότι τα οφέλη της αποκατάστασης της φύσης υπερβαίνουν κατά πολύ το κόστος της. «Για να βοηθήσουμε τα οικοσυστήματα να ανακάμψουν, πρέπει να λάβουμε υπόψη τα επιστημονικά στοιχεία», πρόσθεσε η βιολόγος Emma Cebrian, η οποία υπέγραψε τη δήλωση του Sala. «Εάν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής χρειάζονται εξηγήσεις, μπορούν να μας ρωτήσουν. Θα πάμε όπου μας χρειάζονται, ώστε οι αποφάσεις να μην βασίζονται στον φόβο».
Χθες είχαμε την κρίσιμη ψηφοφορία. Στην Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου στο Στρασβούργο, η πλειοψηφία των ευρωβουλευτών στήριξε τον κανονισμό, ψηφίζοντας υπέρ της υπεράσπισης της φύσης και της βιοποικιλότητας.
Αναμένονται και νέες κρίσιμες ψηφοφορίες, μέχρι τις Ευρωεκλογές.
Η πράσινη Συμφωνία όμως πρέπει να μείνει ζωντανή, για το μέλλον του πλανήτη και της ζωής μας.